શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 952


ਤਬ ਸਸਿਯਾ ਅਤਿ ਚਮਕਿ ਚਿਤ ਤਾ ਕੌ ਕਿਯੋ ਉਪਾਇ ॥
tab sasiyaa at chamak chit taa kau kiyo upaae |

સસી ગુસ્સે થઈ ગઈ, મનમાં આયોજન કર્યું,

ਸਖੀ ਜਿਤੀ ਸ੍ਯਾਨੀ ਹੁਤੀ ਤੇ ਸਭ ਲਈ ਬੁਲਾਇ ॥੧੮॥
sakhee jitee sayaanee hutee te sabh lee bulaae |18|

અને તેણીને તમામ સહાનુભૂતિશીલ મિત્રો કહે છે.(18)

ਚੌਪਈ ॥
chauapee |

ચોપાઈ

ਤਬ ਸਖਿਯਨ ਯਹ ਕਿਯੌ ਉਪਾਈ ॥
tab sakhiyan yah kiyau upaaee |

પછી સખીઓએ આ માપ કાઢ્યું

ਜੰਤ੍ਰ ਮੰਤ੍ਰ ਕਰਿ ਲਯੋ ਬੁਲਾਈ ॥
jantr mantr kar layo bulaaee |

તેના મિત્રોએ તેના ઉપાયો સૂચવ્યા અને જાદુઈ મંત્રોચ્ચાર સાથે રાજાને બોલાવ્યા.

ਸਸਿਯਾ ਸੰਗ ਪ੍ਰੇਮ ਅਤਿ ਭਯੋ ॥
sasiyaa sang prem at bhayo |

(તે) સસિયાના પ્રેમમાં પડ્યો

ਪਹਿਲੀ ਤ੍ਰਿਯ ਪਰਹਰਿ ਕਰਿ ਦਯੋ ॥੧੯॥
pahilee triy parahar kar dayo |19|

રાજા સાસીના પ્રેમમાં પડ્યા અને તેમની પ્રથમ રાણીનો ત્યાગ કર્યો.(19)

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਤਾ ਸੋ ਰਤਿ ਮਾਨੈ ॥
bhaat bhaat taa so rat maanai |

(તે) તેણીને પ્રેમ કરતો હતો

ਬਰਸ ਦਿਵਸ ਕੋ ਇਕ ਦਿਨ ਜਾਨੈ ॥
baras divas ko ik din jaanai |

તેણીએ અવિશ્વસનીય પ્રેમ-નિર્માણનો આનંદ માણવાનું શરૂ કર્યું, અને વર્ષો ક્ષણોની જેમ પસાર થયા.

ਤਾ ਪਰ ਮਤ ਅਧਿਕ ਨ੍ਰਿਪ ਭਯੋ ॥
taa par mat adhik nrip bhayo |

રાજા તેમાં તલ્લીન થઈ ગયો

ਗ੍ਰਿਹ ਕੋ ਰਾਜ ਬਿਸਰਿ ਸਭ ਗਯੋ ॥੨੦॥
grih ko raaj bisar sabh gayo |20|

તેના પ્રેમમાં નશામાં, રાજાએ તેની તમામ શાહી ફરજોની અવગણના કરી.(20)

ਦੋਹਰਾ ॥
doharaa |

દોહીરા

ਏਕ ਤਰੁਨਿ ਦੂਜੇ ਚਤੁਰਿ ਤਰੁਨ ਤੀਸਰੇ ਪਾਇ ॥
ek tarun dooje chatur tarun teesare paae |

પ્રથમ, તે યુવાન હતી, બીજું તે હોશિયાર હતી અને ત્રીજું તે સરળતાથી ઉપલબ્ધ હતી,

ਚਹਤ ਲਗਾਯੋ ਉਰਨ ਸੋ ਛਿਨਕਿ ਨ ਛੋਰਿਯੋ ਜਾਇ ॥੨੧॥
chahat lagaayo uran so chhinak na chhoriyo jaae |21|

અને રાજા તેના પ્રેમમાં સંપૂર્ણ રીતે મગ્ન હતો અને તે ક્યારેય જતો ન હતો.(21)

ਚੌਪਈ ॥
chauapee |

ચોપાઈ

ਰੈਨਿ ਦਿਵਸ ਤਾ ਸੋ ਰਤਿ ਮਾਨੈ ॥
rain divas taa so rat maanai |

(સસિયા પણ) દિવસ-રાત તેની સાથે પ્રેમ કરતો હતો

ਪ੍ਰਾਨਨ ਤੇ ਪ੍ਯਾਰੋ ਪਹਿਚਾਨੈ ॥
praanan te payaaro pahichaanai |

રાત-દિવસ, તે તેની સાથે આનંદ માણતી અને તેના પોતાના જીવન કરતાં વધુ તેની પ્રશંસા કરતી.

ਲਾਗੀ ਰਹਤ ਤਵਨ ਕੇ ਉਰ ਸੋ ॥
laagee rahat tavan ke ur so |

(બધો સમય) તેની છાતી પર ચોંટે છે

ਜੈਸੋ ਭਾਤਿ ਮਾਖਿਕਾ ਗੁਰ ਸੋ ॥੨੨॥
jaiso bhaat maakhikaa gur so |22|

તેણી તેની સાથે બંધાયેલી રહેશે, જે રીતે માખીઓ ખાંડ-ગોળ-બોલમાં અટવાઇ રહે છે.(22)

ਸਵੈਯਾ ॥
savaiyaa |

સવૈયા

ਲਾਲ ਕੋ ਖ੍ਯਾਲ ਅਨੂਪਮ ਹੇਰਿ ਸੁ ਰੀਝ ਰਹੀ ਅਬਲਾ ਮਨ ਮਾਹੀ ॥
laal ko khayaal anoopam her su reejh rahee abalaa man maahee |

તેના મનમાં તેનો પ્રેમી, તે તૃપ્ત અનુભવશે.

ਛੈਲਨਿ ਛੈਲ ਛਕੇ ਰਸ ਸੋ ਦੋਊ ਹੇਰਿ ਤਿਨੇ ਮਨ ਮੈ ਬਲਿ ਜਾਹੀ ॥
chhailan chhail chhake ras so doaoo her tine man mai bal jaahee |

તેના સ્નેહને જોઈને, બધા, નાના અને વૃદ્ધ, તેની પ્રશંસા કરશે.

ਕਾਮ ਕਸੀ ਸੁ ਸਸੀ ਸਸਿ ਸੀ ਛਬਿ ਮੀਤ ਸੋ ਨੈਨ ਮਿਲੇ ਮੁਸਕਾਹੀ ॥
kaam kasee su sasee sas see chhab meet so nain mile musakaahee |

પ્રેમની ઉત્કટતામાં ડૂબેલા, સસી તેને સ્મિત સાથે કૃપા કરશે.

ਯੌ ਡਹਕੀ ਬਹਕੀ ਛਬਿ ਯਾਰ ਪੀਯਾ ਹੂੰ ਕੋ ਪਾਇ ਪਤੀਜਤ ਨਾਹੀ ॥੨੩॥
yau ddahakee bahakee chhab yaar peeyaa hoon ko paae pateejat naahee |23|

તેણી તેના માટે પ્રેમમાં એટલી પાગલ બની ગઈ કે તેણીને તૃપ્તિનો અનુભવ થશે નહીં.(23)

ਕਬਿਤੁ ॥
kabit |

કબિત

ਜੋਬਨ ਕੇ ਜੋਰ ਜੋਰਾਵਰੀ ਜਾਗੀ ਜਾਲਿਮ ਸੋ ਜਗ ਤੇ ਅਨ੍ਰਯਾਰੀਯੌ ਬਿਸਾਰੀ ਸੁਧਿ ਚੀਤ ਕੀ ॥
joban ke jor joraavaree jaagee jaalim so jag te anrayaareeyau bisaaree sudh cheet kee |

યુવાનીની શક્તિથી, તેણીનો જુસ્સો એટલો જાગ્યો, કે બહાદુર માણસે, તેના સારા કાર્યોના પ્રદર્શનની પણ અવગણના કરી.

ਨਿਸਿ ਦਿਨ ਲਾਗਿਯੋ ਰਹਿਤ ਤਾ ਸੋ ਛਬਿ ਕੀ ਜ੍ਯੋਂ ਏਕੈ ਹ੍ਵੈ ਗਈ ਸੁ ਮਾਨੋ ਐਸੀ ਰਾਜਨੀਤ ਕੀ ॥
nis din laagiyo rahit taa so chhab kee jayon ekai hvai gee su maano aaisee raajaneet kee |

દિવસ અને રાત, તે પોતાની જાતને તેની આરાધના માં તરબોળ કરતો હતો, અને એવું લાગતું હતું કે સાર્વભૌમત્વ અને પ્રેમ સમાનાર્થી બની ગયા છે.

ਅਪਨੇ ਹੀ ਹਾਥਨ ਬਨਾਵਤ ਸਿੰਗਾਰ ਤਾ ਕੇ ਪਾਸ ਕੀ ਸਖੀ ਨ ਕੀਨ ਨੈਕ ਕੁ ਪ੍ਰਤੀਤ ਕੀ ॥
apane hee haathan banaavat singaar taa ke paas kee sakhee na keen naik ku prateet kee |

તેણીના મિત્રો અને દાસીઓની સંભાળ રાખતા, તે પોતે જ તેણીનો મેકઅપ કરશે,

ਅੰਗ ਲਪਟਾਇ ਮੁਖੁ ਚਾਪਿ ਬਲਿ ਜਾਇ ਤਾ ਕੇ ਐਸੋ ਹੀ ਪਿਯਾਰੀ ਜਾਨੈ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸੋ ਪ੍ਰੀਤ ਕੀ ॥੨੪॥
ang lapattaae mukh chaap bal jaae taa ke aaiso hee piyaaree jaanai preetam so preet kee |24|

તે તેણીને તેના હોઠ દ્વારા તેના આખા શરીરમાં આલિંગન કરશે, અને તે ખૂબ જ પ્રેમ અને પ્રેમથી જવાબ આપશે.(24)

ਦੋਹਰਾ ॥
doharaa |

દોહીરા

ਰੂਪ ਲਲਾ ਕੋ ਲਾਲਚੀ ਲੋਚਨ ਲਾਲ ਅਮੋਲ ॥
roop lalaa ko laalachee lochan laal amol |

'તેનો ચહેરો મોહક છે અને તેની આંખો ઉશ્કેરણીજનક છે.

ਬੰਕ ਬਿਲੌਕਨਿ ਖਰਚ ਧਨੁ ਮੋ ਮਨ ਲੀਨੋ ਮੋਲ ॥੨੫॥
bank bilauakan kharach dhan mo man leeno mol |25|

'તેના પ્રેમને આકર્ષવા માટે હું મારી બધી કિંમતી ચેતના ખર્ચીશ.'(25)

ਸਵੈਯਾ ॥
savaiyaa |

સવૈયા

ਰੀਝ ਰਹੀ ਅਬਲਾ ਮਨ ਮੈ ਅਤਿ ਹੀ ਲਖਿ ਰੂਪ ਸਰੂਪ ਕੀ ਧਾਨੀ ॥
reejh rahee abalaa man mai at hee lakh roop saroop kee dhaanee |

'સંકટમાં પડેલી તમામ મહિલાઓ તેમની કૃપા જોઈને આનંદ અનુભવે છે.

ਸ੍ਰਯਾਨ ਛੁਟੀ ਸਿਗਰੀ ਸਭ ਕੀ ਲਖਿ ਲਾਲ ਕੋ ਖਿਯਾਲ ਭਈ ਅਤਿ ਯਾਨੀ ॥
srayaan chhuttee sigaree sabh kee lakh laal ko khiyaal bhee at yaanee |

(કવિ) સિયામ કહે છે, 'તેમની બધી નમ્રતા છોડીને, સ્ત્રી-મિત્રો તેના દેખાવમાં અટવાઇ જાય છે.

ਲਾਜ ਤਜੀ ਸਜਿ ਸਾਜ ਸਭੈ ਲਖਿ ਹੇਰਿ ਰਹੀ ਸਜਨੀ ਸਭ ਸ੍ਯਾਨੀ ॥
laaj tajee saj saaj sabhai lakh her rahee sajanee sabh sayaanee |

'મેં મારું મન તપાસવાનો ઘણો પ્રયત્ન કર્યો પણ તે સાંભળતો નથી અને વેચાઈ ગયો છે

ਹੌ ਮਨ ਹੋਰਿ ਰਹੀ ਨ ਹਟਿਯੋ ਬਿਨੁ ਦਾਮਨ ਮੀਤ ਕੇ ਹਾਥ ਬਿਕਾਨੀ ॥੨੬॥
hau man hor rahee na hattiyo bin daaman meet ke haath bikaanee |26|

નાણાકીય લાભ વિના પોતે જ તેના હાથમાં.'(26)

ਸਸਿਯਾ ਬਾਚ ॥
sasiyaa baach |

સસિયાએ કહ્યું:

ਅੰਗ ਸਭੈ ਬਿਨੁ ਸੰਗ ਸਖੀ ਸਿਵ ਕੋ ਅਰਿ ਆਨਿ ਅਨੰਗ ਜਗ੍ਯੋ ॥
ang sabhai bin sang sakhee siv ko ar aan anang jagayo |

'ઓહ મારા મિત્ર, તેના અલગ થવામાં, જુસ્સો મારા આખા શરીરને શક્તિ આપી રહ્યો છે.

ਤਬ ਤੇ ਨ ਸੁਹਾਤ ਕਛੂ ਮੁਹਿ ਕੋ ਸਭ ਖਾਨ ਔ ਪਾਨ ਸਿਯਾਨ ਭਗ੍ਰਯੋ ॥
tab te na suhaat kachhoo muhi ko sabh khaan aau paan siyaan bhagrayo |

'ન તો મને મારી જાતને શણગારવાનું મન થાય છે કે ન તો હું મારી ભૂખ છીપાવવા માંગું છું.

ਝਟਕੌ ਪਟਕੌ ਚਿਤ ਤੇ ਝਟ ਦੈ ਨ ਛੂਟੇ ਇਹ ਭਾਤਿ ਸੋ ਨੇਹ ਲਗ੍ਯੋ ॥
jhattakau pattakau chit te jhatt dai na chhootte ih bhaat so neh lagayo |

'ત્યાગ કરવાનો સખત પ્રયાસ કરવા છતાં, તેને છોડી શકાતો નથી.

ਬਲਿ ਹੌ ਜੁ ਗਈ ਠਗ ਕੌ ਠਗਨੈ ਠਗ ਮੈ ਨ ਠਗ੍ਯੋ ਠਗ ਮੋਹਿ ਠਗ੍ਯੋ ॥੨੭॥
bal hau ju gee tthag kau tthaganai tthag mai na tthagayo tthag mohi tthagayo |27|

'હું તેને પકડવા માંગતો હતો, પરંતુ, છેતરપિંડી કરનારે, તેના બદલે, મારું હૃદય ભરાઈ ગયું છે.(27)

ਕਬਿਤੁ ॥
kabit |

કબિત

ਦੇਖੇ ਮੁਖ ਜੀਹੌ ਬਿਨੁ ਦੇਖੇ ਪਿਯ ਹੂੰ ਨ ਪਾਣੀ ਤਾਤ ਮਾਤ ਤ੍ਯਾਗ ਬਾਤ ਇਹੈ ਹੈ ਪ੍ਰਤੀਤ ਕੀ ॥
dekhe mukh jeehau bin dekhe piy hoon na paanee taat maat tayaag baat ihai hai prateet kee |

'હું તેની દ્રષ્ટિથી જીવીશ અને તેની જાસૂસી કર્યા વિના પાણી પણ પીશ નહીં.

ਐਸੋ ਪ੍ਰਨ ਲੈਹੌ ਪਿਯ ਕਹੈ ਸੋਈ ਕਾਜ ਕੈਹੌ ਅਤਿ ਹੀ ਰਿਝੈਹੌ ਯਹੈ ਸਿਛਾ ਰਾਜਨੀਤ ਕੀ ॥
aaiso pran laihau piy kahai soee kaaj kaihau at hee rijhaihau yahai sichhaa raajaneet kee |

'હું મારા માતા-પિતાને બલિદાન આપીશ, અને આ મારા જીવનનો માપદંડ છે. 'હું શપથ લઉં છું કે તે જે પૂછશે તે કરીશ.

ਜੌ ਕਹੈ ਬਕੈਹੌ ਕਹੈ ਪਾਨੀ ਭਰਿ ਆਨਿ ਦੈਹੌ ਹੇਰੇ ਬਲਿ ਜੈਹੌ ਸੁਨ ਸਖੀ ਬਾਤ ਚੀਤ ਕੀ ॥
jau kahai bakaihau kahai paanee bhar aan daihau here bal jaihau sun sakhee baat cheet kee |

'હું તેની પૂરેપૂરી સેવા કરીશ, અને એ જ મારી ઈચ્છા છે. 'જો તે મને પાણીનો ગ્લાસ લાવવા કહે તો હું તે કરીશ. 'સાંભળો મિત્રો; હું તેમના વક્તવ્ય માટે બલિદાન છું.

ਲਗਨ ਨਿਗੌਡੀ ਲਾਗੀ ਜਾ ਤੈ ਨੀਦ ਭੂਖਿ ਭਾਗੀ ਪ੍ਯਾਰੋ ਮੀਤ ਮੇਰੋ ਹੋ ਪਿਯਾਰੀ ਅਤਿ ਮੀਤ ਕੀ ॥੨੮॥
lagan nigauaddee laagee jaa tai need bhookh bhaagee payaaro meet mero ho piyaaree at meet kee |28|

'તેની સાથેના મારા જોડાણથી, મેં મારી બધી ભૂખ અને ઊંઘ ગુમાવી દીધી છે 'હું મારા પ્રેમી માટે છું અને મારો પ્રેમી મારા માટે છે.' (28)

ਚੌਪਈ ॥
chauapee |

ચોપાઈ

ਯਹ ਸਭ ਬਾਤ ਤਵਨ ਸੁਨਿ ਪਾਈ ॥
yah sabh baat tavan sun paaee |

તેણે (રાણી) આ બધું સાંભળ્યું

ਪਹਿਲੇ ਬ੍ਯਾਹਿ ਧਾਮ ਮੈ ਆਈ ॥
pahile bayaeh dhaam mai aaee |

આ બધી વાત કોમ (તેની પહેલી પત્ની તરીકે) પ્રથમ હતી તે સ્ત્રીના કાન સુધી પહોંચી.

ਯਾ ਸੌ ਪ੍ਰੀਤਿ ਸੁਨਤ ਰਿਸਿ ਭਰੀ ॥
yaa sau preet sunat ris bharee |

તેની પાસેથી પ્રેમની વાત સાંભળીને તે ગુસ્સાથી ભરાઈ ગયો

ਮਸਲਤ ਜੋਰਿ ਸੂਰ ਨਿਜੁ ਕਰੀ ॥੨੯॥
masalat jor soor nij karee |29|

એકવાર તેણીએ તેની મીઠી વાતો સાંભળી હતી પરંતુ હવે તેણીએ કેટલાક વિશ્વાસુઓને સલાહ લેવા બોલાવ્યા હતા.(29)

ਜਨਮੇ ਕੁਅਰਿ ਬਾਪ ਕੇ ਰਹੀ ॥
janame kuar baap ke rahee |

(હું સમજીશ કે) હું મારા પિતાના ઘરે એકલો રહ્યો છું,

ਹ੍ਵੈ ਬੇਰਕਤ ਮੇਖਲਾ ਗਹੀ ॥
hvai berakat mekhalaa gahee |

'હું જ્યાં જન્મ્યો હતો ત્યાં મારા માતા-પિતા પાસે જઈને રહીશ, કદાચ મારે નિરાધાર તરીકે જીવવું પડશે.

ਘਾਤ ਆਪਣੇ ਪਤ ਕੋ ਕਰਿਹੋ ॥
ghaat aapane pat ko kariho |

પતિને મારી નાખશે

ਸੁਤ ਕੇ ਛਤ੍ਰ ਸੀਸ ਪਰ ਧਰਿਹੋ ॥੩੦॥
sut ke chhatr sees par dhariho |30|

'અથવા હું મારા પતિને મારી નાખીશ અને મારા પુત્રને સિંહાસન પર બેસાડી શકું છું.(30)

ਜਨੁ ਗ੍ਰਿਹ ਛੋਰਿ ਤੀਰਥਨ ਗਈ ॥
jan grih chhor teerathan gee |

અથવા હું ઘર છોડીને તીર્થયાત્રા પર જઈશ

ਮਾਨਹੁ ਰਹਤ ਚੰਦ੍ਰ ਬ੍ਰਤ ਭਈ ॥
maanahu rahat chandr brat bhee |

'કદાચ હું મારા ઘરનો ત્યાગ કરી શકું અને ચંદ્ર બ્રાટ (ચંદ્ર-ઉપવાસ)નું વ્રત લઈને તીર્થયાત્રા પર જઈ શકું.

ਯਾ ਸੁਹਾਗ ਤੇ ਰਾਡੈ ਨੀਕੀ ॥
yaa suhaag te raaddai neekee |

(હું) આ સુહાગ કરતાં વિધવા સારી.

ਯਾ ਕੀ ਲਗਤ ਰਾਜੇਸ੍ਵਰਿ ਫੀਕੀ ॥੩੧॥
yaa kee lagat raajesvar feekee |31|

'અથવા, કદાચ હું આખી જીંદગી વિધવા રહીશ કારણ કે તેની કંપની હવે ચિડાઈ રહી છે.(31)

ਦੋਹਰਾ ॥
doharaa |

દોહીરા

ਖਿਲਤ ਅਖੇਟਕ ਜੋ ਹਨੈ ਹਮਰੇ ਪਤਿ ਕੋ ਕੋਇ ॥
khilat akhettak jo hanai hamare pat ko koe |

'જ્યારે કોઈ મારા પતિને શિકાર દરમિયાન મારી નાખશે,

ਤੋ ਸੁਨਿ ਕੈ ਸਸਿਯਾ ਮਰੇ ਜਿਯਤ ਨ ਬਚਿ ਹੈ ਸੋਇ ॥੩੨॥
to sun kai sasiyaa mare jiyat na bach hai soe |32|

'પછી, આ સાંભળીને, સસી કલા જીવિત નહીં રહે અને આત્મહત્યા કરશે.' (32)

ਚੌਪਈ ॥
chauapee |

ચોપાઈ

ਬੈਠ ਮੰਤ੍ਰ ਤਿਨ ਯਹੈ ਪਕਾਯੋ ॥
baitth mantr tin yahai pakaayo |

તેણે બેસીને આ ઠરાવ તૈયાર કર્યો

ਅਮਿਤ ਦਰਬੁ ਦੈ ਦੂਤ ਪਠਾਯੋ ॥
amit darab dai doot patthaayo |

તે (વિશ્વાસુ) ચર્ચા કરવા બેઠો કારણ કે તેને તેની યોજના માટે પુરસ્કાર મળવાનો હતો,

ਖਿਲਤ ਅਖੇਟਕ ਰਾਵ ਜਬੈ ਹੈ ॥
khilat akhettak raav jabai hai |

(દેવદૂતે ખાતરી આપી કે) જ્યારે રાજા શિકાર રમતા હશે

ਤਬ ਮੇਰੋ ਉਰ ਮੈ ਸਰ ਖੈਹੈ ॥੩੩॥
tab mero ur mai sar khaihai |33|

'જ્યારે રાજા શિકારમાં વ્યસ્ત હશે, ત્યારે મારું તીર તેની છાતીમાં વીંધશે.'(33)

ਤਾ ਕੋ ਕਾਲੁ ਨਿਕਟ ਜਬ ਆਯੋ ॥
taa ko kaal nikatt jab aayo |

જ્યારે પુન્નુનો ફોન નજીક આવ્યો

ਪੁੰਨੂ ਸਾਹ ਸਿਕਾਰ ਸਿਧਾਯੋ ॥
punoo saah sikaar sidhaayo |

સમય જતાં, રાજા પુન્નુ શિકાર માટે નીકળી પડ્યો.

ਜਬ ਗਹਿਰੇ ਬਨ ਬੀਚ ਸਿਧਾਰਿਯੋ ॥
jab gahire ban beech sidhaariyo |

જ્યારે (તે) ગાઢ બન પર પહોંચ્યો

ਤਨਿ ਧਨੁ ਬਾਨ ਸਤ੍ਰੁ ਤਬ ਮਾਰਿਯੋ ॥੩੪॥
tan dhan baan satru tab maariyo |34|

જ્યારે તે ગાઢ જંગલની નજીક પહોંચ્યો, ત્યારે દુશ્મને તેના પર તીર ફેંક્યા.(34)