શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 60


ਜੇ ਜੇ ਬਾਦਿ ਕਰਤ ਹੰਕਾਰਾ ॥
je je baad karat hankaaraa |

જેઓ ઘમંડ સાથે દલીલ કરે છે,

ਤਿਨ ਤੇ ਭਿੰਨ ਰਹਤ ਕਰਤਾਰਾ ॥
tin te bhin rahat karataaraa |

જેઓ અહંકારમાં ઝઘડે છે, તેઓ પ્રભુથી દૂર થઈ જાય છે.

ਬੇਦ ਕਤੇਬ ਬਿਖੈ ਹਰਿ ਨਾਹੀ ॥
bed kateb bikhai har naahee |

વેદોમાં કોઈ ભગવાન નથી.

ਜਾਨ ਲੇਹੁ ਹਰਿ ਜਨ ਮਨ ਮਾਹੀ ॥੬੧॥
jaan lehu har jan man maahee |61|

હે ભગવાનના માણસો! આ સમજી લો કે ભગવાન વેદ અને કતેબમાં રહેતા નથી. 61.

ਆਂਖ ਮੂੰਦਿ ਕੋਊ ਡਿੰਭ ਦਿਖਾਵੈ ॥
aankh moond koaoo ddinbh dikhaavai |

જો કોઈ બંધ આંખે દંભ કરે છે,

ਆਂਧਰ ਕੀ ਪਦਵੀ ਕਹ ਪਾਵੈ ॥
aandhar kee padavee kah paavai |

જે આંખ બંધ કરીને પાખંડનું પ્રદર્શન કરે છે, તે અંધત્વની સ્થિતિને પ્રાપ્ત કરે છે.

ਆਂਖਿ ਮੀਚ ਮਗੁ ਸੂਝਿ ਨ ਜਾਈ ॥
aankh meech mag soojh na jaaee |

આંખો સાંકડી કરીને (જ્યારે) રસ્તો દેખાતો નથી

ਤਾਹਿ ਅਨੰਤ ਮਿਲੈ ਕਿਮ ਭਾਈ ॥੬੨॥
taeh anant milai kim bhaaee |62|

આંખ બંધ કરીને માર્ગ જાણી શકાતો નથી, તો શી રીતે ભાઈ! તે અનંત ભગવાનને મળે છે?62.

ਬਹੁ ਬਿਸਥਾਰ ਕਹ ਲਉ ਕੋਈ ਕਹੈ ॥
bahu bisathaar kah lau koee kahai |

કોઈ વિગતવાર કહી શકે નહીં

ਸਮਝਤ ਬਾਤਿ ਥਕਤਿ ਹੁਐ ਰਹੈ ॥
samajhat baat thakat huaai rahai |

કેટલી હદે વિગતો આપવી? જ્યારે કોઈ સમજે છે, ત્યારે તે થાક અનુભવે છે.

ਰਸਨਾ ਧਰੈ ਕਈ ਜੋ ਕੋਟਾ ॥
rasanaa dharai kee jo kottaa |

જો કોઈ એક લાખ માતૃભાષા ધારે,

ਤਦਪਿ ਗਨਤ ਤਿਹ ਪਰਤ ਸੁ ਤੋਟਾ ॥੬੩॥
tadap ganat tih parat su tottaa |63|

જો કોઈને લાખો માતૃભાષાથી વરદાન મળે, તો પણ તે (ભગવાનના ગુણગાન ગાતી વખતે) તેમની સંખ્યા ઓછી લાગે છે.

ਦੋਹਰਾ ॥
doharaa |

દોહરા

ਜਬ ਆਇਸੁ ਪ੍ਰਭ ਕੋ ਭਯੋ ਜਨਮੁ ਧਰਾ ਜਗ ਆਇ ॥
jab aaeis prabh ko bhayo janam dharaa jag aae |

જ્યારે ભગવાનની ઇચ્છા હતી, ત્યારે મારો જન્મ આ પૃથ્વી પર થયો હતો.

ਅਬ ਮੈ ਕਥਾ ਸੰਛੇਪ ਤੇ ਸਬਹੂੰ ਕਹਤ ਸੁਨਾਇ ॥੬੪॥
ab mai kathaa sanchhep te sabahoon kahat sunaae |64|

હવે હું મારી પોતાની વાર્તા સંક્ષિપ્તમાં કહીશ.64.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਮਮ ਆਗਿਆ ਕਾਲ ਜਗ ਪ੍ਰਵੇਸ ਕਰਨੰ ਨਾਮ ਖਸਟਮੋ ਧਯਾਇ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੬॥੨੭੯॥
eit sree bachitr naattak granthe mam aagiaa kaal jag praves karanan naam khasattamo dhayaae samaapatam sat subham sat |6|279|

બચિત્તર નાટકના છઠ્ઠા અધ્યાયનો અંત ધી કમાન્ડ ઓફ સુપ્રીમ કાલ ફોર મી ટુ કમીંગ ઇન ધ વર્લ્ડ.6.279.

ਅਥ ਕਬਿ ਜਨਮ ਕਥਨੰ ॥
ath kab janam kathanan |

અહીં કવિના જન્મનું વર્ણન શરૂ થાય છે.

ਚੌਪਈ ॥
chauapee |

ચૌપાઈ

ਮੁਰ ਪਿਤ ਪੂਰਬਿ ਕਿਯਸਿ ਪਯਾਨਾ ॥
mur pit poorab kiyas payaanaa |

મારા પિતા (એટલે કે ગુરુ તેગ બહાદુર) પૂર્વમાં ગયા

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਕੇ ਤੀਰਥਿ ਨ੍ਰਹਾਨਾ ॥
bhaat bhaat ke teerath nrahaanaa |

મારા પિતા પૂર્વ તરફ આગળ વધ્યા અને અનેક તીર્થસ્થાનોની મુલાકાત લીધી.

ਜਬ ਹੀ ਜਾਤਿ ਤ੍ਰਿਬੇਣੀ ਭਏ ॥
jab hee jaat tribenee bhe |

જ્યારે તેઓ ત્રિવેણી (પ્રયાગ) પહોંચ્યા,

ਪੁੰਨ ਦਾਨ ਦਿਨ ਕਰਤ ਬਿਤਏ ॥੧॥
pun daan din karat bite |1|

જ્યારે તેઓ ત્રિવેણી (પ્રયાગ) ગયા, ત્યારે તેમણે તેમના દિવસો દાનમાં પસાર કર્યા.1.

ਤਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ ਹਮਾਰਾ ਭਯੋ ॥
tahee prakaas hamaaraa bhayo |

ત્યાં જ અમારો જન્મ થયો (એટલે કે કલ્પના).

ਪਟਨਾ ਸਹਰ ਬਿਖੈ ਭਵ ਲਯੋ ॥
pattanaa sahar bikhai bhav layo |

હું ત્યાં ગર્ભવતી થઈ અને પટનામાં જન્મ લીધો.

ਮਦ੍ਰ ਦੇਸ ਹਮ ਕੋ ਲੇ ਆਏ ॥
madr des ham ko le aae |

(પૂર્વથી) અમને મદ્રા દેશ (પંજાબ) લઈ આવ્યા.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਦਾਈਅਨ ਦੁਲਰਾਏ ॥੨॥
bhaat bhaat daaeean dularaae |2|

જ્યાંથી મને મદ્રા દેશ (પંજાબ) લાવવામાં આવ્યો, જ્યાં વિવિધ નર્સોએ મારી સંભાળ લીધી.2

ਕੀਨੀ ਅਨਿਕ ਭਾਤਿ ਤਨ ਰਛਾ ॥
keenee anik bhaat tan rachhaa |

(મારું) શરીર ઘણી રીતે સાચવવામાં આવ્યું હતું

ਦੀਨੀ ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਕੀ ਸਿਛਾ ॥
deenee bhaat bhaat kee sichhaa |

મને વિવિધ રીતે શારીરિક સુરક્ષા આપવામાં આવી અને વિવિધ પ્રકારનું શિક્ષણ આપવામાં આવ્યું.

ਜਬ ਹਮ ਧਰਮ ਕਰਮ ਮੋ ਆਇ ॥
jab ham dharam karam mo aae |

જ્યારે આપણે ધર્મ કર્મને (સમજવા) સક્ષમ હતા

ਦੇਵ ਲੋਕਿ ਤਬ ਪਿਤਾ ਸਿਧਾਏ ॥੩॥
dev lok tab pitaa sidhaae |3|

જ્યારે મેં ધર્મ (સદાચાર) કરવાનું શરૂ કર્યું, ત્યારે મારા પિતા તેમના સ્વર્ગસ્થ નિવાસ માટે પ્રયાણ કર્યું.3.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਕਬਿ ਜਨਮ ਬਰਨਨੰ ਨਾਮ ਸਪਤਮੋ ਧਿਆਇ ਸਮਾਤਪਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੭॥੨੮੨॥
eit sree bachitr naattak granthe kab janam barananan naam sapatamo dhiaae samaatapam sat subham sat |7|282|

કવિનું વર્ણન શીર્ષક ધરાવતા બચિત્તર નાટકના સાતમા પ્રકરણનો અંત.7.282

ਅਥ ਰਾਜ ਸਾਜ ਕਥਨੰ ॥
ath raaj saaj kathanan |

અહીં સત્તાની ભવ્યતાનું વર્ણન શરૂ થાય છે:

ਚੌਪਈ ॥
chauapee |

ચૌપાઈ

ਰਾਜ ਸਾਜ ਹਮ ਪਰ ਜਬ ਆਯੋ ॥
raaj saaj ham par jab aayo |

જ્યારે ગુરગાદી (રાજ)ની જવાબદારી અમારા માથે આવી

ਜਥਾ ਸਕਤਿ ਤਬ ਧਰਮੁ ਚਲਾਯੋ ॥
jathaa sakat tab dharam chalaayo |

જ્યારે મેં જવાબદારીનું પદ મેળવ્યું, ત્યારે મેં મારી યોગ્યતા મુજબ ધાર્મિક કાર્યો કર્યા.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਬਨਿ ਖੇਲਿ ਸਿਕਾਰਾ ॥
bhaat bhaat ban khel sikaaraa |

બનમાં વિવિધ પ્રકારના શિકાર કરવામાં આવતા હતા

ਮਾਰੇ ਰੀਛ ਰੋਝ ਝੰਖਾਰਾ ॥੧॥
maare reechh rojh jhankhaaraa |1|

હું જંગલમાં વિવિધ પ્રકારના પ્રાણીઓનો શિકાર કરવા ગયો અને રીંછ, નીલગાય (વાદળી બળદ) અને એલ્કને મારી નાખ્યો.1.

ਦੇਸ ਚਾਲ ਹਮ ਤੇ ਪੁਨਿ ਭਈ ॥
des chaal ham te pun bhee |

પછી અમારે દેશ (આનંદપુર) છોડવો પડ્યો.

ਸਹਰ ਪਾਵਟਾ ਕੀ ਸੁਧਿ ਲਈ ॥
sahar paavattaa kee sudh lee |

પછી હું મારું ઘર છોડીને પાઓંટા નામની જગ્યાએ ગયો.

ਕਾਲਿੰਦ੍ਰੀ ਤਟਿ ਕਰੇ ਬਿਲਾਸਾ ॥
kaalindree tatt kare bilaasaa |

(ત્યાં) જમના નદીના કિનારે, (ઘણા) કૌતક થયા

ਅਨਿਕ ਭਾਤਿ ਕੇ ਪੇਖਿ ਤਮਾਸਾ ॥੨॥
anik bhaat ke pekh tamaasaa |2|

મેં કાલિન્દ્રી (યમુના) ના કિનારે મારા રોકાણનો આનંદ માણ્યો અને વિવિધ પ્રકારના મનોરંજન જોયા.

ਤਹ ਕੇ ਸਿੰਘ ਘਨੇ ਚੁਨਿ ਮਾਰੇ ॥
tah ke singh ghane chun maare |

ત્યાંથી (જંગલમાંથી) ઘણા સિંહોને પસંદ કરીને મારી નાખવામાં આવ્યા

ਰੋਝ ਰੀਛ ਬਹੁ ਭਾਤਿ ਬਿਦਾਰੇ ॥
rojh reechh bahu bhaat bidaare |

ત્યાં મેં સિંહ, નીલગાય અને રીંછને મારી નાખ્યા.

ਫਤੇ ਸਾਹ ਕੋਪਾ ਤਬਿ ਰਾਜਾ ॥
fate saah kopaa tab raajaa |

પછી ફતે શાહ રાજા ગુસ્સે થયા (અમારી સાથે),

ਲੋਹ ਪਰਾ ਹਮ ਸੋ ਬਿਨੁ ਕਾਜਾ ॥੩॥
loh paraa ham so bin kaajaa |3|

આનાથી રાજા ફતેહશાહ ગુસ્સે થયા અને મારી સાથે કોઈ કારણ વગર લડાઈ કરી.

ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥
bhujang prayaat chhand |

ભુજંગ પ્રયાત શ્લોક

ਤਹਾ ਸਾਹ ਸ੍ਰੀਸਾਹ ਸੰਗ੍ਰਾਮ ਕੋਪੇ ॥
tahaa saah sreesaah sangraam kope |

યુદ્ધમાં શ્રી સાંગો શાહ ગુસ્સે થયા

ਪੰਚੋ ਬੀਰ ਬੰਕੇ ਪ੍ਰਿਥੀ ਪਾਇ ਰੋਪੇ ॥
pancho beer banke prithee paae rope |

ત્યાં શ્રી શાહ (સાંગો શાહ) ક્રોધિત થઈ ગયા અને પાંચેય યોદ્ધાઓ યુદ્ધના મેદાનમાં મક્કમતાથી ઊભા રહ્યા.

ਹਠੀ ਜੀਤਮਲੰ ਸੁ ਗਾਜੀ ਗੁਲਾਬੰ ॥
hatthee jeetamalan su gaajee gulaaban |

જીત મલ હટ્ટી એક યોદ્ધા હતા અને ગુલાબ (રાય) એક સર્વોચ્ચ યોદ્ધા હતા.

ਰਣੰ ਦੇਖੀਐ ਰੰਗ ਰੂਪੰ ਸਹਾਬੰ ॥੪॥
ranan dekheeai rang roopan sahaaban |4|

જેમાં કઠોર જીત મલ અને ભયાવહ હીરો ગુલાબનો સમાવેશ થાય છે, જેમના ચહેરા ગુસ્સાથી લાલ હતા, મેદાનમાં.4.

ਹਠਿਯੋ ਮਾਹਰੀਚੰਦਯੰ ਗੰਗਰਾਮੰ ॥
hatthiyo maahareechandayan gangaraaman |

મહરી ચંદ અને ગંગારામ સખત લડ્યા,

ਜਿਨੇ ਕਿਤੀਯੰ ਜਿਤੀਯੰ ਫੌਜ ਤਾਮੰ ॥
jine kiteeyan jiteeyan fauaj taaman |

સતત મહારી ચંદ અને ગંગા રામ, જેમણે ઘણી બધી શક્તિઓને હરાવી હતી.

ਕੁਪੇ ਲਾਲ ਚੰਦੰ ਕੀਏ ਲਾਲ ਰੂਪੰ ॥
kupe laal chandan kee laal roopan |

લાલચંદ ગુસ્સે થઈને ઘેરો લાલ થઈ ગયો

ਜਿਨੈ ਗੰਜੀਯੰ ਗਰਬ ਸਿੰਘ ਅਨੂਪੰ ॥੫॥
jinai ganjeeyan garab singh anoopan |5|

લાલચંદ ક્રોધથી લાલ થઈ ગયો હતો, જેમણે કેટલાય સિંહ જેવા નાયકોના અભિમાનને તોડી નાખ્યું હતું.5.

ਕੁਪਿਯੋ ਮਾਹਰੂ ਕਾਹਰੂ ਰੂਪ ਧਾਰੇ ॥
kupiyo maaharoo kaaharoo roop dhaare |

મહરીચંદે ગુસ્સે થઈને ભયંકર રૂપ ધારણ કર્યું

ਜਿਨੈ ਖਾਨ ਖਾਵੀਨੀਯੰ ਖੇਤ ਮਾਰੇ ॥
jinai khaan khaaveeneeyan khet maare |

મહારુ ગુસ્સે થયો અને ભયાનક અભિવ્યક્તિ સાથે બહાદુર ખાનને યુદ્ધના મેદાનમાં મારી નાખ્યો.

ਕੁਪਿਓ ਦੇਵਤੇਸੰ ਦਯਾਰਾਮ ਜੁਧੰ ॥
kupio devatesan dayaaraam judhan |

દયારામ બ્રાહ્મણને પણ યુદ્ધમાં ખૂબ ગુસ્સો આવ્યો

ਕੀਯੰ ਦ੍ਰੋਣ ਕੀ ਜਿਉ ਮਹਾ ਜੁਧ ਸੁਧੰ ॥੬॥
keeyan dron kee jiau mahaa judh sudhan |6|

પરમ ક્રોધથી ભરેલા ઈશ્વરભક્ત દયા રામ, દ્રોણાચાર્યની જેમ મેદાનમાં ખૂબ વીરતાપૂર્વક લડ્યા.6.

ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਕੋਪੀਯੰ ਕੁਤਕੋ ਸੰਭਾਰੀ ॥
kripaal kopeeyan kutako sanbhaaree |

(મહંત) કૃપાલદાસ ગુસ્સે થયા અને લાકડી હાથમાં લીધી

ਹਠੀ ਖਾਨ ਹਯਾਤ ਕੇ ਸੀਸ ਝਾਰੀ ॥
hatthee khaan hayaat ke sees jhaaree |

કિરપાલ ક્રોધે ભરાઈને તેની ગદા લઈને દોડી ગયો અને તેને હયાત ખાનના માથા પર માર્યો.

ਉਠੀ ਛਿਛਿ ਇਛੰ ਕਢਾ ਮੇਝ ਜੋਰੰ ॥
autthee chhichh ichhan kadtaa mejh joran |

જેના બળથી તેણે (હયાત ખાનનું) ફળ કાઢી નાખ્યું અને તેના પગ આ રીતે ઉભા થયા

ਮਨੋ ਮਾਖਨੰ ਮਟਕੀ ਕਾਨ੍ਰਹ ਫੋਰੰ ॥੭॥
mano maakhanan mattakee kaanrah foran |7|

તેની તમામ શક્તિથી, તેણે તેના માથામાંથી મજ્જાનો પ્રવાહ બહાર કાઢ્યો, જે ભગવાન કૃષ્ણ દ્વારા તૂટેલા માખણના ઘડામાંથી માખણના છંટકાવની જેમ છલકાઈ ગયો.7.

ਤਹਾ ਨੰਦ ਚੰਦੰ ਕੀਯੋ ਕੋਪ ਭਾਰੋ ॥
tahaa nand chandan keeyo kop bhaaro |

ત્યાં (તે સમયે દીવાન) નંદચંદ ખૂબ ગુસ્સે હતા

ਲਗਾਈ ਬਰਛੀ ਕ੍ਰਿਪਾਣੰ ਸੰਭਾਰੋ ॥
lagaaee barachhee kripaanan sanbhaaro |

પછી નામદ ચંદે, ઉગ્ર ગુસ્સામાં, તેની તલવાર ચલાવીને તેના પર બળથી પ્રહાર કર્યો.

ਤੁਟੀ ਤੇਗ ਤ੍ਰਿਖੀ ਕਢੇ ਜਮਦਢੰ ॥
tuttee teg trikhee kadte jamadadtan |

(લડતાં-લડતાં) તીક્ષ્ણ તલવાર તૂટી ગઈ અને તેણે ખંજર બહાર કાઢ્યું.

ਹਠੀ ਰਾਖੀਯੰ ਲਜ ਬੰਸੰ ਸਨਢੰ ॥੮॥
hatthee raakheeyan laj bansan sanadtan |8|

પરંતુ તે તૂટી ગયો. પછી તેણે પોતાનો ખંજર દોર્યો અને દૃઢ યોદ્ધાએ સોઢી કુળનું સન્માન બચાવ્યું.8.

ਤਹਾ ਮਾਤਲੇਯੰ ਕ੍ਰਿਪਾਲੰ ਕ੍ਰੁਧੰ ॥
tahaa maataleyan kripaalan krudhan |

ત્યારે મામા કૃપાલ ગુસ્સે થયા

ਛਕਿਯੋ ਛੋਭ ਛਤ੍ਰੀ ਕਰਿਯੋ ਜੁਧ ਸੁਧੰ ॥
chhakiyo chhobh chhatree kariyo judh sudhan |

પછી મામા કિરપાલે, ભારે ક્રોધમાં, સાચા ક્ષત્રિયની જેમ યુદ્ધ-પરાક્રમો પ્રગટ કર્યા.

ਸਹੇ ਦੇਹ ਆਪੰ ਮਹਾਬੀਰ ਬਾਣੰ ॥
sahe deh aapan mahaabeer baanan |

તે મહાન નાયકે તેના શરીર પર તીર માર્યા

ਕਰਿਯੋ ਖਾਨ ਬਾਨੀਨ ਖਾਲੀ ਪਲਾਣੰ ॥੯॥
kariyo khaan baaneen khaalee palaanan |9|

મહાન નાયકને તીર વાગ્યું હતું, પરંતુ તેણે બહાદુર ખાનને કાઠીમાંથી પડી ગયો હતો.9.

ਹਠਿਯੋ ਸਾਹਿਬੰ ਚੰਦ ਖੇਤੰ ਖਤ੍ਰਿਆਣੰ ॥
hatthiyo saahiban chand khetan khatriaanan |

હાથી સાહિબ ચાંદ (લડ્યા અને લડ્યા) પૂરી હિંમત સાથે.

ਹਨੇ ਖਾਨ ਖੂਨੀ ਖੁਰਾਸਾਨ ਭਾਨੰ ॥
hane khaan khoonee khuraasaan bhaanan |

બહાદુર ક્ષત્રિય સાહિબ ચાંદે ખોરાસાનના લોહિયાળ ખાનને મારી નાખ્યો.