શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 442

ਅਉਰ ਕਿਤੇ ਬਲਬੰਡ ਹੁਤੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਜਿਤੇ ਨ੍ਰਿਪ ਕੋਪਿ ਪਛਾਰੇ ॥

aaur kite balabandd hute kab sayaam jite nrip kop pachhaare |

ક્રોધમાં આવેલા રાજાએ ઘણા પરાક્રમી યોદ્ધાઓને પછાડી દીધા

ਜੁਧ ਪ੍ਰਬੀਨ ਸੁ ਬੀਰ ਬਡੇ ਰਿਸਿ ਸਾਥ ਸੋਊ ਛਿਨ ਮਾਹਿ ਸੰਘਾਰੇ ॥

judh prabeen su beer badde ris saath soaoo chhin maeh sanghaare |

ગુસ્સે થઈને તેણે એક જ ક્ષણમાં મહાન નાયકોને મારી નાખ્યા

ਸ੍ਯੰਦਨ ਕਾਟਿ ਦਏ ਤਿਨ ਕੇ ਗਜ ਬਾਜ ਘਨੇ ਸੰਗਿ ਬਾਨਨ ਮਾਰੇ ॥

sayandan kaatt de tin ke gaj baaj ghane sang baanan maare |

તેણે તેમના રથોને તોડી નાખ્યા અને પોતાના તીરોથી ઘણા હાથી અને ઘોડાઓને મારી નાખ્યા

ਰੁਦ੍ਰ ਕੋ ਖੇਲੁ ਕੀਯੋ ਰਨ ਮੈ ਜੇਊ ਜੀਵਤ ਤੇ ਤਜਿ ਜੁਧੁ ਪਧਾਰੇ ॥੧੪੫੨॥

rudr ko khel keeyo ran mai jeaoo jeevat te taj judh padhaare |1452|

રાજા રુદ્રની જેમ યુદ્ધના મેદાનમાં નાચ્યો અને જેઓ બચી ગયા તેઓ ભાગી ગયા.1452.

ਸੈਨ ਭਜਾਇ ਕੈ ਧਾਇ ਕੈ ਆਇ ਕੈ ਰਾਮ ਅਉ ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਸਾਥ ਅਰਿਓ ਹੈ ॥

sain bhajaae kai dhaae kai aae kai raam aau sayaam ke saath ario hai |

(રાજા યાદવની) સેનાને બલરામ અને કૃષ્ણ દ્વારા પરાજિત કરવામાં આવે છે અને હુમલો કરવામાં આવે છે.

ਲੈ ਬਰਛਾ ਜਮਧਾਰ ਗਦਾ ਅਸਿ ਕ੍ਰੁਧ ਹ੍ਵੈ ਜੁਧ ਨਿਸੰਗ ਕਰਿਓ ਹੈ ॥

lai barachhaa jamadhaar gadaa as krudh hvai judh nisang kario hai |

સૈન્યને ભગાડીને પોતે ફરી દોડીને રાજા બલરામ અને કૃષ્ણ સાથે યુદ્ધ કરવા આવ્યો અને તેણે હાથમાં ભાલા, કુહાડી, ગદા, તલવાર વગેરે લઈને નિર્ભયતાથી યુદ્ધ કર્યું.

ਤਉ ਬਹੁਰੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਧਨੁ ਬਾਨ ਸੰਭਾਰ ਕੈ ਪਾਨਿ ਧਰਿਓ ਹੈ ॥

tau bahuro kab sayaam bhanai dhan baan sanbhaar kai paan dhario hai |

કવિ સ્યામ કહે છે, પછી (રાજા) ફરીથી ધનુષ્ય અને તીર લઈને હાથમાં પકડ્યા છે.

ਜਿਉ ਘਨ ਬੂੰਦਨ ਤਿਉ ਸਰ ਸਿਉ ਕਮਲਾਪਤਿ ਕੋ ਤਨ ਤਾਲ ਭਰਿਓ ਹੈ ॥੧੪੫੩॥

jiau ghan boondan tiau sar siau kamalaapat ko tan taal bhario hai |1453|

આ પછી તેણે પોતાના હાથમાં ધનુષ અને બાણ લીધા અને વાદળોમાંથી વરસાદના ટીપાંની જેમ કૃષ્ણના શરીરના કુંડને બાણોથી ભરી દીધા.1453.

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਬੇਧਿਓ ਜਬ ਤਨ ਕ੍ਰਿਸਨ ਰਿਸਿ ਇੰਦ੍ਰਾਸਤ੍ਰ ਸੰਧਾਨ ॥

bedhio jab tan krisan ris indraasatr sandhaan |

જ્યારે કૃષ્ણના શરીરને (બાણથી) વીંધવામાં આવ્યું ત્યારે તેણે ઈન્દ્રના અસ્ત્રનું લક્ષ્ય રાખ્યું.

ਮੰਤ੍ਰਨ ਸਿਉ ਅਭਿਮੰਤ੍ਰ ਕਰਿ ਗਹਿ ਧਨੁ ਛਾਡਿਓ ਬਾਨ ॥੧੪੫੪॥

mantran siau abhimantr kar geh dhan chhaaddio baan |1454|

જ્યારે કૃષ્ણના શરીરને બાણોથી વીંધી દેવામાં આવ્યું ત્યારે તેમણે ઈન્દ્રસ્ત્ર નામનું બાણ પોતાના ધનુષ્યમાં મૂક્યું અને મંત્રોચ્ચાર કરીને તેને વિસર્જન કર્યું. 1454.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਇੰਦ੍ਰ ਤੇ ਆਦਿਕ ਬੀਰ ਜਿਤੇ ਤਬ ਹੀ ਸਰ ਛੂਟਤ ਭੂ ਪਰ ਆਏ ॥

eindr te aadik beer jite tab hee sar chhoottat bhoo par aae |

ઈન્દ્ર વગેરે ભલે ગમે તેટલા બહાદુર હતા, પણ તીર છૂટતાની સાથે જ પૃથ્વી પર આવી ગયા.

ਰਾਮ ਭਨੈ ਅਗਨਾਯੁਧ ਲੈ ਨ੍ਰਿਪ ਕੋ ਲਖ ਕੈ ਕਰਿ ਕੋਪ ਚਲਾਏ ॥

raam bhanai aganaayudh lai nrip ko lakh kai kar kop chalaae |

તીર છૂટતાંની સાથે જ ઈન્દ્ર જેવા અનેક પરાક્રમી યોદ્ધાઓ પૃથ્વી પર પ્રગટ થયા અને રાજાને પોતાનું લક્ષ્ય બનાવીને તેઓ અગ્નિના તીરો છોડવા લાગ્યા.

ਭੂਪ ਸਰਾਸਨ ਲੈ ਸੁ ਕਟੇ ਅਪਨੇ ਸਰ ਲੈ ਸੁਰ ਕੇ ਤਨ ਲਾਏ ॥

bhoop saraasan lai su katte apane sar lai sur ke tan laae |

રાજાએ તેનું ધનુષ્ય લઈને તે તીરોને અટકાવ્યા અને તેના તીરોથી તેણે પ્રગટ થયેલા યોદ્ધાઓને ઘાયલ કર્યા.

ਘਾਇਲ ਸ੍ਰਉਨ ਭਰੇ ਲਖਿ ਕੈ ਸੁਰ ਰਾਜ ਡਰੇ ਮਿਲਿ ਕੈ ਸਬ ਧਾਏ ॥੧੪੫੫॥

ghaaeil sraun bhare lakh kai sur raaj ddare mil kai sab dhaae |1455|

લોહીથી લપેટાયેલો અને ભયભીત થઈને દેવોના રાજા ઈન્દ્ર સમક્ષ પહોંચ્યો.1455.

ਦੇਵ ਰਵਾਦਿਕ ਬੀਰ ਘਨੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੇ ਅਤਿ ਕੋਪ ਤਏ ਹੈ ॥

dev ravaadik beer ghane kab sayaam bhane at kop te hai |

કવિ શ્યામ કહે છે, સૂર્ય જેવા અનેક દેવો યોદ્ધાના ક્રોધથી ક્રોધિત થયા છે.

ਲੈ ਬਰਛੀ ਕਰਵਾਰ ਗਦਾ ਸੁ ਸਬੈ ਰਿਸਿ ਭੂਪ ਸੋ ਆਇ ਖਏ ਹੈ ॥

lai barachhee karavaar gadaa su sabai ris bhoop so aae khe hai |

સૂર્ય જેવા પ્રતાપી યોદ્ધાઓ ક્રોધિત થઈ ગયા અને ભાલા, તલવાર, ગદા વગેરે લઈને રાજા ખડગ સિંહ સાથે યુદ્ધ કર્યું.

ਆਨਿ ਇਕਤ੍ਰ ਭਏ ਰਨ ਮੈ ਜਸੁ ਤਾ ਛਬਿ ਕੇ ਕਬਿ ਭਾਖ ਦਏ ਹੈ ॥

aan ikatr bhe ran mai jas taa chhab ke kab bhaakh de hai |

યુદ્ધના મેદાનમાં બધા ભેગા થયા છે. એ દ્રશ્યની સફળતાનું વર્ણન કવિએ આ રીતે કર્યું છે,

ਭੂਪ ਕੇ ਬਾਨ ਸੁਗੰਧਿ ਕੇ ਲੈਬੇ ਕਉ ਭਉਰ ਮਨੋ ਇਕ ਠਉਰ ਭਏ ਹੈ ॥੧੪੫੬॥

bhoop ke baan sugandh ke laibe kau bhaur mano ik tthaur bhe hai |1456|

રાજાના ફૂલ જેવા તીરની સુગંધ લેવા માટે દેવ જેવી કાળી મધમાખીઓ એકઠી થઈ હોય તેમ તેઓ બધા એક જગ્યાએ ભેગા થયા.1456.

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਦੇਵਨ ਮਿਲਿ ਖੜਗੇਸ ਕਉ ਘੇਰਿ ਚਹੂੰ ਦਿਸਿ ਲੀਨ ॥

devan mil kharrages kau gher chahoon dis leen |

બધા પ્રગટ દેવતાઓએ રાજાને ચારેય દિશાઓથી ઘેરી લીધો

ਤਬ ਭੂਪਤਿ ਧਨੁ ਬਾਨ ਲੈ ਕਹੋ ਜੁ ਪਉਰਖ ਕੀਨ ॥੧੪੫੭॥

tab bhoopat dhan baan lai kaho ju paurakh keen |1457|

તે સમયે રાજાએ જે હિંમત બતાવી હતી તે હું હવે જણાવું છું. 1457.

ਕਬਿਯੋ ਬਾਚ ॥

kabiyo baach |

કવિનું વક્તવ્ય:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਸੂਰ ਕੋ ਦ੍ਵਾਦਸ ਬਾਨਨ ਬੇਧਿ ਕੈ ਅਉ ਸਸਿ ਕੋ ਦਸ ਬਾਨ ਲਗਾਏ ॥

soor ko dvaadas baanan bedh kai aau sas ko das baan lagaae |

(ખડગ સિંહ) એ સૂર્યને બાર બાણોથી વીંધ્યો અને પછી ચંદ્રને દસ બાણોથી માર્યો.

ਔਰ ਸਚੀਪਤਿ ਕਉ ਸਰ ਸਉ ਸੁ ਲਗੇ ਤਨ ਭੇਦ ਕੈ ਪਾਰ ਪਰਾਏ ॥

aauar sacheepat kau sar sau su lage tan bhed kai paar paraae |

તેણે સૂર્ય તરફ બાર અને ચંદ્રમા તરફ દસ બાણ છોડ્યા, તેણે ઈન્દ્ર તરફ સો બાણ છોડ્યા, જે તેના શરીરને વીંધીને બીજી બાજુ ગયા.

ਜਛ ਜਿਤੇ ਸੁਰ ਕਿੰਨਰ ਗੰਧ੍ਰਬ ਤੇ ਸਬ ਤੀਰਨ ਸੋ ਨ੍ਰਿਪ ਘਾਏ ॥

jachh jite sur kinar gandhrab te sab teeran so nrip ghaae |

ત્યાં જે યક્ષો, દેવતાઓ, કિન્નરો, ગંધર્વો વગેરે હતા, રાજાએ તેમના તીરો વડે તેમને પછાડી દીધા.

ਕੇਤਕ ਭਾਜਿ ਗਏ ਰਨ ਤੇ ਡਰਿ ਕੇਤਕਿ ਤਉ ਰਨ ਮੈ ਠਹਰਾਏ ॥੧੪੫੮॥

ketak bhaaj ge ran te ddar ketak tau ran mai tthaharaae |1458|

ઘણા પ્રગટ દેવતાઓ યુદ્ધના મેદાનમાંથી ભાગી ગયા, પરંતુ ઘણા એવા હતા જેઓ મક્કમતાથી ઊભા હતા.1458.

ਜੁਧੁ ਭਯੋ ਸੁ ਘਨੋ ਜਬ ਹੀ ਤਬ ਇੰਦ੍ਰ ਰਿਸੇ ਕਰਿ ਸਾਗ ਲਈ ਹੈ ॥

judh bhayo su ghano jab hee tab indr rise kar saag lee hai |

જ્યારે ભયંકર યુદ્ધ શરૂ થયું, ત્યારે ઇન્દ્ર ગુસ્સે થયા અને તેમના હાથમાં ભાલો પકડ્યો.

ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਬਲ ਕੋ ਕਰਿ ਕੈ ਤਿਹ ਭੂਪ ਕੈ ਊਪਰਿ ਡਾਰ ਦਈ ਹੈ ॥

sayaam bhanai bal ko kar kai tih bhoop kai aoopar ddaar dee hai |

જ્યારે યુદ્ધ સઘન રીતે શરૂ થયું, ત્યારે ક્રોધિત થઈને ઈન્દ્રએ પોતાના હાથમાં લેન્સ લીધો અને તેને રાજા (ખડગ સિંહ) તરફ હિંસક રીતે છોડ્યો.

ਸ੍ਰੀ ਖੜਗੇਸ ਸਰਾਸਨ ਲੈ ਸਰ ਕਾਟਿ ਦਈ ਉਪਮਾ ਸੁ ਭਈ ਹੈ ॥

sree kharrages saraasan lai sar kaatt dee upamaa su bhee hai |

(અગોન) ખડગ સિંહે ધનુષ્ય લીધું અને તીર વડે કાપ્યું (સાંગ). તેની ઉપમા આ પ્રમાણે છે

ਬਾਨ ਭਯੋ ਖਗਰਾਜ ਮਨੋ ਬਰਛੀ ਜਨੋ ਨਾਗਨਿ ਭਛ ਗਈ ਹੈ ॥੧੪੫੯॥

baan bhayo khagaraaj mano barachhee jano naagan bhachh gee hai |1459|

ખડગ સિંહે તેના તીર વડે ભાલાને એટલી સચોટ રીતે અટકાવી જાણે રાજાનું ગરુડ જેવું તીર ભાલા જેવી સ્ત્રી સર્પને ગળી ગયું હોય.1459.

ਪੀੜਤ ਕੈ ਸਬ ਬਾਨਨ ਸੋ ਪੁਨਿ ਇੰਦ੍ਰ ਤੇ ਆਦਿਕ ਬੀਰ ਭਜਾਏ ॥

peerrat kai sab baanan so pun indr te aadik beer bhajaae |

ઇન્દ્ર વગેરે બાણોથી ભાગી ગયા

ਸੂਰ ਸਸੀ ਰਨ ਤ੍ਯਾਗਿ ਭਜੈ ਅਪਨੇ ਮਨ ਮੈ ਅਤਿ ਤ੍ਰਾਸ ਬਢਾਏ ॥

soor sasee ran tayaag bhajai apane man mai at traas badtaae |

સૂર્ય, ચંદ્ર અને બીજા બધાએ યુદ્ધભૂમિનો ત્યાગ કર્યો અને તેઓના મનમાં અત્યંત ડર હતો

ਖਾਇ ਕੈ ਘਾਇ ਘਨੇ ਤਨ ਮੈ ਭਜ ਗੇ ਸਬ ਹੀ ਨ ਕੋਊ ਠਹਰਾਏ ॥

khaae kai ghaae ghane tan mai bhaj ge sab hee na koaoo tthaharaae |

ઘાયલ થયા પછી, તેમાંથી ઘણા ભાગી ગયા અને તેમાંથી કોઈ ત્યાં રોકાયું નહીં

ਜਾਇ ਬਸੇ ਅਪੁਨੇ ਪੁਰ ਮੈ ਸੁਰ ਸੋਕ ਭਰੇ ਸਬ ਲਾਜ ਲਜਾਏ ॥੧੪੬੦॥

jaae base apune pur mai sur sok bhare sab laaj lajaae |1460|

બધા દેવતાઓ શરમાઈને પોતપોતાના ધામમાં પાછા ગયા.1460.

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਜਬੈ ਸਕਲ ਸੁਰ ਭਜਿ ਗਏ ਤਬ ਨ੍ਰਿਪ ਕੀਨੋ ਮਾਨ ॥

jabai sakal sur bhaj ge tab nrip keeno maan |

જ્યારે બધા દેવો ભાગી ગયા ત્યારે રાજા અહંકારી બની ગયો

ਧਨੁਖ ਤਾਨਿ ਕਰ ਮੈ ਪ੍ਰਬਲ ਹਰਿ ਪਰ ਮਾਰੇ ਬਾਨ ॥੧੪੬੧॥

dhanukh taan kar mai prabal har par maare baan |1461|

હવે તેણે ધનુષ્ય ખેંચ્યું અને કૃષ્ણ પર બાણો વરસાવ્યા.1461.

ਤਬ ਹਰਿ ਰਿਸਿ ਕੈ ਕਰਿ ਲਯੋ ਰਾਛਸ ਅਸਤ੍ਰ ਸੰਧਾਨ ॥

tab har ris kai kar layo raachhas asatr sandhaan |

ત્યારે શ્રી કૃષ્ણ ક્રોધિત થઈ ગયા અને 'રચસ અસ્ત્ર' હાથમાં લીધું

ਮੰਤ੍ਰਨ ਸਿਉ ਅਭਿਮੰਤ੍ਰ ਕਰਿ ਛਾਡਿਓ ਅਦਭੁਤ ਬਾਨ ॥੧੪੬੨॥

mantran siau abhimantr kar chhaaddio adabhut baan |1462|

ત્યારે કૃષ્ણે, તેના ક્રોધમાં, તેનું દૈત્યશાસ્ત્ર (રાક્ષસો માટેનો હાથ) બહાર કાઢ્યો અને આ અદ્ભુત બાણ પર મંત્રોચ્ચાર કર્યા પછી તેને છોડી દીધું.1462.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਦੈਤ ਅਨੇਕ ਭਏ ਤਿਹ ਤੇ ਬਲਵੰਡ ਕੁਰੂਪ ਭਯਾਨਕ ਕੀਨੇ ॥

dait anek bhe tih te balavandd kuroop bhayaanak keene |

તે તીરે ભયાનક રાક્ષસો બનાવ્યા, જેમની પાસે ડિસ્ક, કુહાડી હતી.

ਚਕ੍ਰ ਧਰੇ ਜਮਦਾਰ ਛੁਰੀ ਅਸਿ ਢਾਲ ਗਦਾ ਬਰਛੀ ਕਰਿ ਲੀਨੇ ॥

chakr dhare jamadaar chhuree as dtaal gadaa barachhee kar leene |

તેમના હાથમાં છરી, તલવાર, ઢાલ, ગદા અને લેન્સ

ਮੂਸਲ ਔਰ ਪਹਾਰ ਉਖਾਰਿ ਲੀਏ ਕਰ ਮੈ ਦ੍ਰੁਮ ਪਾਤਿ ਬਿਹੀਨੇ ॥

moosal aauar pahaar ukhaar lee kar mai drum paat biheene |

મારામારી કરવા માટે તેમના હાથમાં મોટી ગદા હતી, તેઓએ પાંદડા વગરના વૃક્ષો પણ ઉખેડી નાખ્યા હતા.

ਦਾਤਿ ਬਢਾਇ ਕੈ ਨੈਨ ਤਚਾਇ ਕੈ ਆਇ ਕੈ ਭੂਪਤਿ ਕੋ ਭਯ ਦੀਨੇ ॥੧੪੬੩॥

daat badtaae kai nain tachaae kai aae kai bhoopat ko bhay deene |1463|

તેઓ રાજાને ડરાવવા લાગ્યા, તેમના દાંત બહાર કાઢ્યા અને તેમની આંખો લંબાવી.1463.

ਕੇਸ ਬਡੇ ਸਿਰਿ ਬੇਸ ਬੁਰੇ ਅਰੁ ਦੇਹ ਮੈ ਰੋਮ ਬਡੇ ਜਿਨ ਕੇ ॥

kes badde sir bes bure ar deh mai rom badde jin ke |

તેઓના માથા પર લાંબા વાળ હતા, તેઓ ભયાનક વસ્ત્રો પહેરતા હતા અને તેમના શરીર પર મોટા વાળ હતા

સૂચિ (1 - 1428)

જાપ પાન: 1 - 10

અਕਾਲ ઉસ્તਤ પાન: 11 - 38

બચિત્તર નાટક પાન: 39 - 73

ચાંદી ચરિત્તર ઉકાત બિલાસ પાન: 74 - 99

ચાંદી ચરિત્તર પાન: 100 - 118

વાર શ્રી ભૌગૌતિ જી કી પાન: 119 - 126

જ્ઞાન પ્રબોધ પાન: 127 - 154

ચૌબીસ અવતાર પાન: 155 - 610

બ્રહ્મ અવતાર પાન: 611 - 634

રુદ્ર અવતાર પાન: 635 - 708

શબ્દ હજારે પાન: 709 - 712

૩૩ સ્વૈયાય પાન: 712 - 716

ખાલસા મહિમા પાન: 716 - 716

શસ્ત્ર નામ માળા પાન: 717 - 808

ચરિત્રોપાખ્યાણ પાન: 809 - 1388

જફરનામા પાન: 1389 - 1394

હિકાયત પાન: 1394 - 1428