શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 306

ਆਇਸ ਪਾਇ ਕੈ ਨੰਦਹਿ ਕੋ ਸਭ ਗੋਪਨ ਜਾਇ ਭਲੇ ਰਥ ਸਾਜੇ ॥

aaeis paae kai nandeh ko sabh gopan jaae bhale rath saaje |

નંદની અનુમતિ મળ્યા બાદ ગ્વાલીઓએ રથને સારી રીતે સજાવ્યો.

ਬੈਠਿ ਸਭੈ ਤਿਨ ਪੈ ਤਿਰੀਆ ਸੰਗਿ ਗਾਵਤ ਜਾਤ ਬਜਾਵਤ ਬਾਜੇ ॥

baitth sabhai tin pai tireea sang gaavat jaat bajaavat baaje |

નંદની સંમતિથી, તમામ ગોપાઓએ તેમના રથને શણગાર્યા, સ્ત્રીઓ તેમાં બેઠી અને તેઓ તેમના સંગીતનાં વાદ્યોના પડઘા સાથે શરૂ થયા.

ਹੇਮ ਕੋ ਦਾਨੁ ਕਰੈ ਜੁ ਦੋਊ ਹਰਿ ਗੋਦ ਲਏ ਜਸੁਦਾ ਇਮ ਰਾਜੈ ॥

hem ko daan karai ju doaoo har god le jasudaa im raajai |

યશોદા કૃષ્ણને ખોળામાં લઈને પ્રભાવશાળી દેખાય છે

ਕੈਧਉ ਸੈਲ ਸੁਤਾ ਗਿਰਿ ਭੀਤਰ ਊਚ ਮਨੋ ਮਨਿ ਨੀਲ ਬਿਰਾਜੈ ॥੧੫੩॥

kaidhau sail sutaa gir bheetar aooch mano man neel biraajai |153|

એવું લાગે છે કે તેણે દાનમાં સોનું અર્પણ કર્યા પછી આ સારું ઇનામ મેળવ્યું છે, યશોદા પર્વતમાં એક ખડક જેવી લાગે છે અને તેના ખોળામાં કૃષ્ણ નીલમ જેવા દેખાય છે.153.

ਗੋਪ ਗਏ ਤਜਿ ਗੋਕੁਲ ਕੋ ਬ੍ਰਿਜ ਆਪਨੇ ਆਪਨੇ ਡੇਰਨ ਆਏ ॥

gop ge taj gokul ko brij aapane aapane dderan aae |

ગોકુળનો ત્યાગ કરતા ગોપો બ્રજમાં પોતાના વાસમાં આવ્યા

ਡਾਰ ਦਈ ਲਸੀਆ ਅਰੁ ਅਛਤ ਬਾਹਰਿ ਭੀਤਰਿ ਧੂਪ ਜਗਾਏ ॥

ddaar dee laseea ar achhat baahar bheetar dhoop jagaae |

તેઓ છાશ અને સુગંધ છાંટતા અને તેમના ઘરની અંદર અને બહાર ધૂપ બાળતા

ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਜਸੁ ਊਚ ਮਹਾ ਕਬਿ ਨੈ ਮੁਖ ਤੇ ਇਮ ਭਾਖਿ ਸੁਨਾਏ ॥

taa chhab ko jas aooch mahaa kab nai mukh te im bhaakh sunaae |

તે છબીની શ્રેષ્ઠ અને સૌથી મોટી સફળતા કવિએ (તેમના) ચહેરા પરથી આ રીતે વર્ણવી છે

ਰਾਜ ਬਿਭੀਛਨ ਦੈ ਕਿਧੌ ਲੰਕ ਕੋ ਰਾਮ ਜੀ ਧਾਮ ਪਵਿਤ੍ਰ ਕਰਾਏ ॥੧੫੪॥

raaj bibheechhan dai kidhau lank ko raam jee dhaam pavitr karaae |154|

મહાન કવિએ આ સુંદર દ્રશ્ય વિશે કહ્યું છે કે તેમને એવું લાગતું હતું કે વિભીષણને લંકાનું રાજ્ય અર્પણ કર્યા પછી, રામે લંકા ફરીથી શુદ્ધ કરી છે.154.

ਕਬਿਯੋ ਬਾਚ ਦੋਹਰਾ ॥

kabiyo baach doharaa |

કવિનું વક્તવ્ય: DOHRA

ਗੋਪ ਸਭੈ ਬ੍ਰਿਜ ਪੁਰ ਬਿਖੈ ਬੈਠੇ ਹਰਖ ਬਢਾਇ ॥

gop sabhai brij pur bikhai baitthe harakh badtaae |

બધા ગ્વાલો બ્રજ-ભૂમિમાં આનંદથી રહેવા લાગ્યા.

ਅਬ ਮੈ ਲੀਲਾ ਕ੍ਰਿਸਨ ਕੀ ਮੁਖ ਤੇ ਕਹੋ ਸੁਨਾਇ ॥੧੫੫॥

ab mai leelaa krisan kee mukh te kaho sunaae |155|

બધા ગોપાઓ બ્રજમાં આવીને આનંદિત થયા અને હવે હું કૃષ્ણની અદ્ભુત રમતોનું વર્ણન કરું છું.155.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਸਾਤ ਬਿਤੀਤ ਭਏ ਜਬ ਸਾਲ ਲਗੇ ਤਬ ਕਾਨ੍ਰਹ ਚਰਾਵਨ ਗਊਆ ॥

saat biteet bhe jab saal lage tab kaanrah charaavan gaooaa |

જ્યારે સાત વર્ષ વીતી ગયા ત્યારે કાન્હા ગાયો ચરાવવા લાગ્યો.

ਪਾਤ ਬਜਾਵਤ ਔ ਮੁਰਲੀ ਮਿਲਿ ਗਾਵਤ ਗੀਤ ਸਭੈ ਲਰਕਊਆ ॥

paat bajaavat aau muralee mil gaavat geet sabhai larkaooaa |

સાત વર્ષ પછી કૃષ્ણ ગાયો ચરાવવા લાગ્યા, તેમણે પીપળાના ઝાડના પાંદડા ભેગા કરીને ધૂન ઉત્પન્ન કરી અને બધા છોકરાઓ વાંસળીના સૂરો પર ગાવા લાગ્યા.

ਗੋਪਨ ਲੈ ਗ੍ਰਿਹ ਆਵਤ ਧਾਵਤ ਤਾੜਤ ਹੈ ਸਭ ਕੋ ਮਨ ਭਊਆ ॥

gopan lai grih aavat dhaavat taarrat hai sabh ko man bhaooaa |

તે ગોપા છોકરાઓને પોતાના ઘરે લાવતો અને તેમનામાં ડર પણ પેદા કરતો અને પોતાની મરજીથી તેમને ધમકાવતો

ਦੂਧ ਪਿਆਵਤ ਹੈ ਜਸੁਦਾ ਰਿਝ ਕੈ ਹਰਿ ਖੇਲ ਕਰੈ ਜੁ ਨਚਊਆ ॥੧੫੬॥

doodh piaavat hai jasudaa rijh kai har khel karai ju nchaooaa |156|

માતા યશોદા પ્રસન્ન થયા અને તેમને નૃત્ય કરતા જોઈ તેમણે બધાને દૂધ પીરસ્યું.156.

ਰੂਖ ਗਏ ਗਿਰ ਕੈ ਧਸਿ ਕੈ ਸੰਗਿ ਦੈਤ ਚਲਾਇ ਦਯੋ ਹਰਿ ਜੀ ਜੋ ॥

rookh ge gir kai dhas kai sang dait chalaae dayo har jee jo |

બ્રજના વૃક્ષો પડવા લાગ્યા અને તેની સાથે જ રાક્ષસોનો પણ ઉદ્ધાર થયો

ਫੂਲ ਗਿਰੇ ਨਭ ਮੰਡਲ ਤੇ ਉਪਮਾ ਤਿਹ ਕੀ ਕਬਿ ਨੈ ਸੁ ਕਰੀ ਜੋ ॥

fool gire nabh manddal te upamaa tih kee kab nai su karee jo |

આ જોઈને આકાશમાંથી પુષ્પો વરસ્યા હતા, કવિઓએ આ દ્રશ્યને લઈને વિવિધ ઉપમાઓ આપી હતી

ਧਨਿ ਹੀ ਧਨਿ ਭਯੋ ਤਿਹੂੰ ਲੋਕਨਿ ਭੂਮਿ ਕੋ ਭਾਰੁ ਅਬੈ ਘਟ ਕੀਜੋ ॥

dhan hee dhan bhayo tihoon lokan bhoom ko bhaar abai ghatt keejo |

(તેમના મતે) ત્રણેય લોકોને આશીર્વાદ આપવામાં આવી રહ્યા છે કે (શ્રી કૃષ્ણએ) પૃથ્વીનું વજન હમણા જ ઓછું કર્યું છે.

ਸ੍ਯਾਮ ਕਥਾ ਸੁ ਕਹੀ ਇਸ ਕੀ ਚਿਤ ਦੈ ਕਬਿ ਪੈ ਇਹ ਕੋ ਜੁ ਸੁਨੀਜੋ ॥੧੫੭॥

sayaam kathaa su kahee is kee chit dai kab pai ih ko ju suneejo |157|

ત્રણે લોકમાં બ્રાવો, બ્રોવોના અવાજો સંભળાયા અને પ્રાર્થનાઓ થઈ.. હે ભગવાન! ધરતીનો ભાર હળવો કરો. કવિ શ્યામ દ્વારા વર્ણવ્યા મુજબ આ વાર્તા ધ્યાનથી સાંભળો. 157.

ਕਉਤਕਿ ਦੇਖਿ ਸਭੇ ਬ੍ਰਿਜ ਬਾਲਕ ਡੇਰਨ ਡੇਰਨ ਜਾਇ ਕਹੀ ਹੈ ॥

kautak dekh sabhe brij baalak dderan dderan jaae kahee hai |

આ અદ્ભુત રમત જોઈને, બ્રજાના છોકરાઓ, દરેક ઘરે જઈને, તેને સંબંધિત છે

ਦਾਨੋ ਕੀ ਬਾਤ ਸੁਨੀ ਜਸੁਦਾ ਗਰਿ ਆਨੰਦ ਕੇ ਮਧਿ ਬਾਤ ਡਹੀ ਹੈ ॥

daano kee baat sunee jasudaa gar aanand ke madh baat ddahee hai |

રાક્ષસોના સંહારની વાત સાંભળીને યશોદા મનમાં પ્રસન્ન થઈ

ਤਾ ਛਬਿ ਕੀ ਅਤਿ ਹੀ ਉਪਮਾ ਕਬਿ ਨੇ ਮੁਖ ਤੇ ਸਰਤਾ ਜਿਉ ਕਹੀ ਹੈ ॥

taa chhab kee at hee upamaa kab ne mukh te sarataa jiau kahee hai |

કવિએ પોતાની રચનાના પ્રવાહ દ્વારા જે પણ વર્ણન કર્યું છે તે ચારે દિશામાં પ્રસિદ્ધ થયું છે.

ਫੈਲਿ ਪਰਿਯੋ ਸੁ ਦਸੋ ਦਿਸ ਕੌ ਗਨਤੀ ਮਨ ਕੀ ਇਹ ਮਧਿ ਬਹੀ ਹੈ ॥੧੫੮॥

fail pariyo su daso dis kau ganatee man kee ih madh bahee hai |158|

માતા યશોદાના મનમાં આનંદનો પ્રવાહ વહેતો હતો.158.

ਅਥ ਬਕੀ ਦੈਤ ਕੋ ਬਧ ਕਥਨੰ ॥

ath bakee dait ko badh kathanan |

હવે શરૂ થાય છે રાક્ષસ બકાસુરના વધનું વર્ણન

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਦੈਤ ਹਨ੍ਯੋ ਸੁਨ ਕੈ ਨ੍ਰਿਪ ਸ੍ਰਉਨਨਿ ਬਾਤ ਕਹੀ ਬਕ ਕੋ ਸੁਨਿ ਲਈਯੈ ॥

dait hanayo sun kai nrip sraunan baat kahee bak ko sun leeyai |

દૈત્ય (વાછરડા)ના માર્યા ગયાના સમાચાર સાંભળીને રાજાએ બકાસુરને શું કહ્યું તે સાંભળો.

ਹੋਇ ਤਯਾਰ ਅਬੈ ਤੁਮ ਤੋ ਤਜਿ ਕੈ ਮਥੁਰਾ ਬ੍ਰਿਜ ਮੰਡਲਿ ਜਈਯੈ ॥

hoe tayaar abai tum to taj kai mathuraa brij manddal jeeyai |

રાક્ષસોના સંહારની વાત સાંભળીને કંસ રાજાએ બકાસુરને કહ્યું, ‘હવે તું મથુરાનો ત્યાગ કરીને બ્રજમાં જા.

ਕੈ ਤਸਲੀਮ ਚਲਿਯੋ ਤਹ ਕੌ ਚਬਿ ਡਾਰਤ ਹੋ ਮੁਸਲੀਧਰ ਭਈਯੈ ॥

kai tasaleem chaliyo tah kau chab ddaarat ho musaleedhar bheeyai |

એમ કહીને તેણે નમીને કહ્યું. જ્યારે તમે મને મોકલશો ત્યારે હું ત્યાં જઈ રહ્યો છું

ਕੰਸ ਕਹੀ ਹਸਿ ਕੈ ਉਹਿ ਕੋ ਸੁਨਿ ਰੇ ਉਹਿ ਕੋ ਛਲ ਸੋ ਹਨਿ ਦਈਯੈ ॥੧੫੯॥

kans kahee has kai uhi ko sun re uhi ko chhal so han deeyai |159|

કંસએ હસતાં હસતાં કહ્યું, "હવે તમે તેને (કૃષ્ણને) છેતરીને મારી નાખશો." 159.

ਪ੍ਰਾਤ ਭਏ ਬਛਰੇ ਸੰਗ ਲੈ ਕਰਿ ਬੀਚ ਗਏ ਬਨ ਕੈ ਗਿਰਧਾਰੀ ॥

praat bhe bachhare sang lai kar beech ge ban kai giradhaaree |

જેમ જેમ દિવસ ઉગ્યો, કૃષ્ણ (ગિરધારી) ગાય અને વાછરડાને જંગલમાં લઈ ગયા

ਫੇਰਿ ਗਏ ਜਮੁਨਾ ਤਟਿ ਪੈ ਬਛਰੇ ਜਲ ਸੁਧ ਅਚੈ ਨਹਿ ਖਾਰੀ ॥

fer ge jamunaa tatt pai bachhare jal sudh achai neh khaaree |

પછી તે યમુના કિનારે ગયો, જ્યાં વાછરડાઓ શુદ્ધ (અને ખારું નહીં) પાણી પીતા હતા.

ਆਇ ਗਯੋ ਉਤ ਦੈਤ ਬਕਾਸੁਰ ਦੇਖਨ ਮਹਿਾਂ ਭਯਾਨਕ ਭਾਰੀ ॥

aae gayo ut dait bakaasur dekhan mahiaan bhayaanak bhaaree |

તે સમયે બડાસુર નામનો એક ભયાનક દેખાતો રાક્ષસ આવ્યો

ਲੀਲ ਲਏ ਸਭ ਹ੍ਵੈ ਬਗੁਲਾ ਫਿਰਿ ਛੋਰਿ ਗਏ ਹਰਿ ਜੋਰ ਗਜਾਰੀ ॥੧੬੦॥

leel le sabh hvai bagulaa fir chhor ge har jor gajaaree |160|

તેણે પોતાની જાતને એક બગલા બનાવી દીધી અને તમામ ઢોરને પીવડાવ્યો, જેમને કૃષ્ણ ત્યાં છોડી ગયા હતા.160.

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਅਗਨਿ ਰੂਪ ਤਬ ਕ੍ਰਿਸਨ ਧਰਿ ਕੰਠਿ ਦਯੋ ਤਿਹ ਜਾਲ ॥

agan roop tab krisan dhar kantth dayo tih jaal |

ત્યારે શ્રી કૃષ્ણે અગ્નિનું રૂપ ધારણ કર્યું અને તેમના (મોં અને) ગાલને બાળી નાખ્યા.

ਗਹਿ ਸੁ ਮੁਕਤਿ ਠਾਨਤ ਭਯੋ ਉਗਲ ਡਰਿਯੋ ਤਤਕਾਲ ॥੧੬੧॥

geh su mukat tthaanat bhayo ugal ddariyo tatakaal |161|

પછી વિષ્ણુએ અગ્નિનું રૂપ ધારણ કરીને, તેનું ગળું બાળી નાખ્યું અને બકાસુરે તેનો અંત નજીક હોવાનો વિચાર કરીને, ભયથી, તે બધાને ઉલટી કરી.161.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਚੋਟ ਕਰੀ ਉਨ ਜੋ ਇਹ ਪੈ ਇਨ ਤੇ ਬਲ ਕੈ ਉਹਿ ਚੋਚ ਗਹੀ ਹੈ ॥

chott karee un jo ih pai in te bal kai uhi choch gahee hai |

જ્યારે તેણે (બકસુર) શ્રી કૃષ્ણ પર હુમલો કર્યો, ત્યારે તેઓએ તેની ચાંચ બળથી પકડી લીધી.

ਚੀਰ ਦਈ ਬਲ ਕੈ ਤਨ ਕੋ ਸਰਤਾ ਇਕ ਸ੍ਰਉਨਤ ਸਾਥ ਬਹੀ ਹੈ ॥

cheer dee bal kai tan ko sarataa ik sraunat saath bahee hai |

જ્યારે બકાસુરે તેમને ફટકાર્યા, ત્યારે કૃષ્ણે બળથી તેની ચાંચ પકડી અને તેને ફાડી નાખ્યો, લોહીની ધારા વહેવા લાગી.

ਅਉਰ ਕਹਾ ਉਪਮਾ ਤਿਹ ਕੀ ਸੁ ਕਹੀ ਜੁ ਕਛੁ ਮਨ ਮਧਿ ਲਹੀ ਹੈ ॥

aaur kahaa upamaa tih kee su kahee ju kachh man madh lahee hai |

હું આ ભવ્યતાનું વધુ શું વર્ણન કરું

ਜੋਤਿ ਰਲੀ ਤਿਹ ਮੈ ਇਮ ਜਿਉ ਦਿਨ ਮੈ ਦੁਤਿ ਦੀਪ ਸਮਾਇ ਰਹੀ ਹੈ ॥੧੬੨॥

jot ralee tih mai im jiau din mai dut deep samaae rahee hai |162|

તે રાક્ષસનો આત્મા દિવસના પ્રકાશમાં વિલીન થતા તારાઓના પ્રકાશની જેમ ભગવાનમાં ભળી ગયો.162.

ਕਬਿਤੁ ॥

kabit |

કબિટ

ਜਬੈ ਦੈਤ ਆਯੋ ਮਹਾ ਮੁਖਿ ਚਵਰਾਯੋ ਜਬ ਜਾਨਿ ਹਰਿ ਪਾਯੋ ਮਨ ਕੀਨੋ ਵਾ ਕੇ ਨਾਸ ਕੋ ॥

jabai dait aayo mahaa mukh chavaraayo jab jaan har paayo man keeno vaa ke naas ko |

જ્યારે રાક્ષસે આવીને મોં ખોલ્યું, ત્યારે કૃષ્ણએ તેના વિનાશ વિશે વિચાર્યું

ਸਿੰਧ ਸੁਤਾ ਪਤਿ ਨੈ ਉਖਾਰ ਡਾਰੀ ਚੋਚ ਵਾ ਕੀ ਬਲੀ ਮਾਰ ਡਾਰਿਯੋ ਮਹਾਬਲੀ ਨਾਮ ਜਾਸ ਕੋ ॥

sindh sutaa pat nai ukhaar ddaaree choch vaa kee balee maar ddaariyo mahaabalee naam jaas ko |

કૃષ્ણ, જે દેવતાઓ દ્વારા પૂજવામાં આવે છે અને નિષ્ણાતો તેમની ચાંચને તોડી નાખે છે અને શક્તિશાળી રાક્ષસને મારી નાખે છે

ਭੂਮਿ ਗਿਰ ਪਰਿਯੋ ਹ੍ਵੈ ਦੁਟੂਕ ਮਹਾ ਮੁਖਿ ਵਾ ਕੋ ਤਾਕੀ ਛਬਿ ਕਹਿਬੇ ਕੋ ਭਯੋ ਮਨ ਦਾਸ ਕੋ ॥

bhoom gir pariyo hvai duttook mahaa mukh vaa ko taakee chhab kahibe ko bhayo man daas ko |

તે પૃથ્વી પર બે ભાગમાં પડયો અને કવિને તેનો સંબંધ બાંધવાની પ્રેરણા મળી

ਖੇਲਬੇ ਕੇ ਕਾਜ ਬਨ ਬੀਚ ਗਏ ਬਾਲਕ ਜਿਉ ਲੈ ਕੈ ਕਰ ਮਧਿ ਚੀਰ ਡਾਰੈ ਲਾਬੇ ਘਾਸ ਕੋ ॥੧੬੩॥

khelabe ke kaaj ban beech ge baalak jiau lai kai kar madh cheer ddaarai laabe ghaas ko |163|

એવું લાગતું હતું કે જંગલમાં રમવા ગયેલા બાળકો વચ્ચેથી લાંબા ઘાસને ચીરી નાખે છે.163.

ਇਤਿ ਬਕਾਸੁਰ ਦੈਤ ਬਧਹਿ ॥

eit bakaasur dait badheh |

રાક્ષસ બકાસુરની હત્યાનો અંત.

સૂચિ (1 - 1428)

જાપ પાન: 1 - 10

અਕਾਲ ઉસ્તਤ પાન: 11 - 38

બચિત્તર નાટક પાન: 39 - 73

ચાંદી ચરિત્તર ઉકાત બિલાસ પાન: 74 - 99

ચાંદી ચરિત્તર પાન: 100 - 118

વાર શ્રી ભૌગૌતિ જી કી પાન: 119 - 126

જ્ઞાન પ્રબોધ પાન: 127 - 154

ચૌબીસ અવતાર પાન: 155 - 610

બ્રહ્મ અવતાર પાન: 611 - 634

રુદ્ર અવતાર પાન: 635 - 708

શબ્દ હજારે પાન: 709 - 712

૩૩ સ્વૈયાય પાન: 712 - 716

ખાલસા મહિમા પાન: 716 - 716

શસ્ત્ર નામ માળા પાન: 717 - 808

ચરિત્રોપાખ્યાણ પાન: 809 - 1388

જફરનામા પાન: 1389 - 1394

હિકાયત પાન: 1394 - 1428