શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 689


ਅਉਰ ਸਾਤ ਹੂੰ ਲੋਕ ਭੀਤਰ ਦੇਹੁ ਅਉਰ ਬਤਾਇ ॥
aaur saat hoon lok bheetar dehu aaur bataae |

અન્ય સાત લોકોમાંથી (કોઈપણ એક રાજા) દસ આપો,

ਜਉਨ ਜਉਨ ਨ ਜੀਤਿਆ ਨ੍ਰਿਪ ਰੋਸ ਕੈ ਨ੍ਰਿਪ ਰਾਇ ॥੧੨੯॥
jaun jaun na jeetiaa nrip ros kai nrip raae |129|

જ્યારે તેઓને પૂછવામાં આવ્યું કે સાત શબ્દોમાં તે રાજા કોણ છે, જેના પર રાજા (પારસનાથ)એ પોતાનો ગુસ્સો જીત્યો નથી?129.

ਦੇਖਿ ਦੇਖਿ ਰਹੇ ਸਬੈ ਤਰ ਕੋ ਨ ਦੇਤ ਬਿਚਾਰ ॥
dekh dekh rahe sabai tar ko na det bichaar |

બધાએ નીચે જોયું, કોઈએ વિચારપૂર્વક જવાબ આપ્યો નહીં.

ਐਸ ਕਉਨ ਰਹਾ ਧਰਾ ਪਰ ਦੇਹੁ ਤਾਹਿ ਉਚਾਰ ॥
aais kaun rahaa dharaa par dehu taeh uchaar |

બધાએ માથું નમાવીને જોયું અને પ્રતિબિંબિત કર્યું કે પૃથ્વી પર તે રાજા કોણ છે જેના નામનો ઉલ્લેખ કરી શકાય?

ਏਕ ਏਕ ਬੁਲਾਇ ਭੂਪਤਿ ਪੂਛ ਸਰਬ ਬੁਲਾਇ ॥
ek ek bulaae bhoopat poochh sarab bulaae |

તેણે એક પછી એક રાજાને બોલાવ્યા અને પછી બધાને બોલાવીને પૂછ્યું.

ਕੋ ਅਜੀਤ ਰਹਾ ਨਹੀ ਜਿਹ ਠਉਰ ਦੇਹੁ ਬਤਾਇ ॥੧੩੦॥
ko ajeet rahaa nahee jih tthaur dehu bataae |130|

રાજાએ તેમાંથી દરેકને બોલાવ્યા અને તેને પૂછ્યું કે તે કોણ છે જે જીત્યા વિના રહી ગયો હતો?130.

ਏਕ ਨ੍ਰਿਪ ਬਾਚ ॥
ek nrip baach |

રાજાનું ભાષણ:

ਰੂਆਲ ਛੰਦ ॥
rooaal chhand |

રૂઆલ સ્ટેન્ઝા

ਏਕ ਭੂਪਤਿ ਉਚਰੋ ਸੁਨਿ ਲੇਹੁ ਰਾਜਾ ਬੈਨ ॥
ek bhoopat ucharo sun lehu raajaa bain |

એક રાજાએ કહ્યું હે રાજા! શબ્દ સાંભળો

ਜਾਨ ਮਾਫ ਕਰੋ ਕਹੋ ਤਬ ਰਾਜ ਰਾਜ ਸੁ ਨੈਨ ॥
jaan maaf karo kaho tab raaj raaj su nain |

એક રાજાએ કહ્યું, "જો તમે મારા જીવનની સલામતીની ખાતરી આપો છો, તો હું કહી શકું છું

ਏਕ ਹੈ ਮੁਨਿ ਸਿੰਧੁ ਮੈ ਅਰੁ ਮਛ ਕੇ ਉਰ ਮਾਹਿ ॥
ek hai mun sindh mai ar machh ke ur maeh |

(હું એક વાત કહું છું). એક ઋષિ માછલીના પેટમાં છે અને સમુદ્રમાં રહે છે.

ਮੋਹਿ ਰਾਵ ਬਿਬੇਕ ਭਾਖੌ ਤਾਹਿ ਭੂਪਤਿ ਨਾਹਿ ॥੧੩੧॥
mohi raav bibek bhaakhau taeh bhoopat naeh |131|

“સમુદ્રમાં એક માછલી છે, જેના પેટમાં એક ઋષિ છે, હું સાચું કહું છું તેને પૂછો અને બીજા રાજાઓને પૂછશો નહીં.131.

ਏਕ ਦ੍ਯੋਸ ਜਟਧਰੀ ਨ੍ਰਿਪ ਕੀਨੁ ਛੀਰ ਪ੍ਰਵੇਸ ॥
ek dayos jattadharee nrip keen chheer praves |

એક દિવસ જટાધારી રાજા ચિર સમુદ્રમાં પ્રવેશ્યા.

ਚਿਤ੍ਰ ਰੂਪ ਹੁਤੀ ਤਹਾ ਇਕ ਨਾਰਿ ਨਾਗਰ ਭੇਸ ॥
chitr roop hutee tahaa ik naar naagar bhes |

“હે રાજા! એક દિવસ શિવ સતત મેટ તાળા પહેરીને સમુદ્રમાં પ્રવેશ્યા, જ્યાં તેમણે એક અપ્રતિમ મોહક સ્ત્રીને જોઈ.

ਤਾਸੁ ਦੇਖਿ ਸਿਵੇਸ ਕੋ ਗਿਰ ਬਿੰਦ ਸਿੰਧ ਮਝਾਰ ॥
taas dekh sives ko gir bind sindh majhaar |

તેને જોતાં જ શિવના અવતાર ('સિવ્સ'-દત્ત)નું વીર્ય સમુદ્રમાં પડ્યું.

ਮਛ ਪੇਟ ਮਛੰਦ੍ਰ ਜੋਗੀ ਬੈਠਿ ਹੈ ਨ੍ਰਿਪ ਬਾਰ ॥੧੩੨॥
machh pett machhandr jogee baitth hai nrip baar |132|

તેને જોતાં જ તેનું વીર્ય સમુદ્રમાં પ્રસરી ગયું અને તેના કારણે યોગી મત્સ્યેન્દ્ર માછલીના પેટમાં બેઠેલા છે.132.

ਤਾਸੁ ਤੇ ਚਲ ਪੁਛੀਐ ਨ੍ਰਿਪ ਸਰਬ ਬਾਤ ਬਿਬੇਕ ॥
taas te chal puchheeai nrip sarab baat bibek |

તો હે રાજન! તે બાજુથી, તમારે જઈને બિબેક વિશે પૂછવું જોઈએ.

ਏਨ ਤੋਹਿ ਬਤਾਇ ਹੈ ਨ੍ਰਿਪ ਭਾਖਿ ਹੋ ਜੁ ਅਨੇਕ ॥
en tohi bataae hai nrip bhaakh ho ju anek |

“હે રાજા! જાઓ અને તેને પૂછો, આ બધા રાજાઓ, જેમને તમારા દ્વારા આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું છે, તેઓ તમને કંઈપણ કહી શકશે નહીં

ਐਸ ਬਾਤ ਸੁਨੀ ਜਬੈ ਤਬ ਰਾਜ ਰਾਜ ਅਵਤਾਰ ॥
aais baat sunee jabai tab raaj raaj avataar |

જ્યારે રાજાઓના અવતારી રાજાએ આવી વાતો સાંભળી,

ਸਿੰਧੁ ਖੋਜਨ ਕੋ ਚਲਾ ਲੈ ਜਗਤ ਕੇ ਸਬ ਜਾਰ ॥੧੩੩॥
sindh khojan ko chalaa lai jagat ke sab jaar |133|

જ્યારે રાજાએ આ સાંભળ્યું ત્યારે તે વિશ્વની બધી જાળ લઈને સમુદ્રમાં તે માછલીની શોધમાં ગયો.133.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਮੰਗਾਇ ਜਾਲਨ ਸੰਗ ਲੈ ਦਲ ਸਰਬ ॥
bhaat bhaat mangaae jaalan sang lai dal sarab |

ભંત ભંતની જાળી બોલાવીને, બધા પક્ષને સાથે લઈને

ਜੀਤ ਦੁੰਦਭ ਦੈ ਚਲਾ ਨ੍ਰਿਪ ਜਾਨਿ ਕੈ ਜੀਅ ਗਰਬ ॥
jeet dundabh dai chalaa nrip jaan kai jeea garab |

રાજા ગર્વથી તેના ડ્રમ વગાડતા, વિવિધ પ્રકારની જાળીઓ અને તેની સેના પોતાની સાથે લઈ ગયો

ਮੰਤ੍ਰੀ ਮਿਤ੍ਰ ਕੁਮਾਰਿ ਸੰਪਤ ਸਰਬ ਮਧਿ ਬੁਲਾਇ ॥
mantree mitr kumaar sanpat sarab madh bulaae |

મંત્રીઓ, મિત્રો અને કુમારોને તેમના તમામ સામાન સાથે (સમુદ્રમાં) આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું હતું

ਸਿੰਧ ਜਾਰ ਡਰੇ ਜਹਾ ਤਹਾ ਮਛ ਸਤ੍ਰੁ ਡਰਾਇ ॥੧੩੪॥
sindh jaar ddare jahaa tahaa machh satru ddaraae |134|

તેણે આ બધા મંત્રીઓ, મિત્રો, રાજકુમારો વગેરેને બોલાવ્યા, અને તેની જાળ અહીં અને ત્યાં સમુદ્રમાં ફેંકી દીધી, બધી માછલીઓ ગભરાઈ ગઈ.134.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਨ ਮਛ ਕਛਪ ਅਉਰ ਜੀਵ ਅਪਾਰ ॥
bhaat bhaatan machh kachhap aaur jeev apaar |

વિવિધ માછલીઓ, કાચબા અને અન્ય અપાર

ਬਧਿ ਜਾਰਨ ਹ੍ਵੈ ਕਢੇ ਤਬ ਤਿਆਗਿ ਪ੍ਰਾਨ ਸੁ ਧਾਰ ॥
badh jaaran hvai kadte tab tiaag praan su dhaar |

વિવિધ પ્રકારની માછલીઓ, કાચબો અને અન્ય જીવો જાળમાં ફસાઈને બહાર આવ્યા અને મરવા લાગ્યા.

ਸਿੰਧੁ ਤੀਰ ਗਏ ਜਬੈ ਜਲ ਜੀਵ ਏਕੈ ਬਾਰ ॥
sindh teer ge jabai jal jeev ekai baar |

(આવા સંકટ સમયે) બધા જીવ એક સાથે સમુદ્રમાં ગયા.

ਐਸ ਭਾਤਿ ਭਏ ਬਖਾਨਤ ਸਿੰਧੁ ਪੈ ਮਤ ਸਾਰ ॥੧੩੫॥
aais bhaat bhe bakhaanat sindh pai mat saar |135|

પછી પાણીના બધા જીવો સમુદ્રના દેવતા સમક્ષ ગયા અને તેમની ચિંતાનું કારણ વર્ણવ્યું.135.

ਬਿਪ ਕੋ ਧਰਿ ਸਿੰਧੁ ਮੂਰਤਿ ਆਇਯੋ ਤਿਹ ਪਾਸਿ ॥
bip ko dhar sindh moorat aaeiyo tih paas |

સમુદ્ર તેની પાસે (રાજા) બ્રાહ્મણના રૂપમાં આવ્યો.

ਰਤਨ ਹੀਰ ਪ੍ਰਵਾਲ ਮਾਨਕ ਦੀਨ ਹੈ ਅਨਿਆਸ ॥
ratan heer pravaal maanak deen hai aniaas |

બ્રાહ્મણના વેશમાં રાજા સમક્ષ સમુદ્રનો ધામ અને રાજાને રત્નો, હીરા, મોતી વગેરે અર્પણ કરતાં તેણે કહ્યું:

ਜੀਵ ਕਾਹਿ ਸੰਘਾਰੀਐ ਸੁਨਿ ਲੀਜੀਐ ਨ੍ਰਿਪ ਬੈਨ ॥
jeev kaeh sanghaareeai sun leejeeai nrip bain |

ઓ રાજન! (મારી વાત) સાંભળો, તમે શા માટે જીવોને મારી રહ્યા છો.

ਜਉਨ ਕਾਰਜ ਕੋ ਚਲੇ ਤੁਮ ਸੋ ਨਹੀ ਇਹ ਠੈਨ ॥੧੩੬॥
jaun kaaraj ko chale tum so nahee ih tthain |136|

“તમે જીવને કેમ મારી રહ્યા છો?, કારણ કે તમે જે હેતુ માટે અહીં આવ્યા છો તે અહીં પૂરો થશે નહીં.” 136.

ਸਿੰਧੁ ਬਾਚ ॥
sindh baach |

મહાસાગરની વાણી:

ਰੂਆਲ ਛੰਦ ॥
rooaal chhand |

રૂઆલ સ્ટેન્ઝા

ਛੀਰ ਸਾਗਰ ਹੈ ਜਹਾ ਸੁਨ ਰਾਜ ਰਾਜ ਵਤਾਰ ॥
chheer saagar hai jahaa sun raaj raaj vataar |

રાજાઓનો રાજા અવતાર! સાંભળો, જ્યાં સમુદ્ર ઊંડો છે,

ਮਛ ਉਦਰ ਮਛੰਦ੍ਰ ਜੋਗੀ ਬੈਠ ਹੈ ਬ੍ਰਤ ਧਾਰਿ ॥
machh udar machhandr jogee baitth hai brat dhaar |

“હે રાજા! યોગી મત્સ્યેન્દ્ર દૂધ-સાગરમાં માછલીના પેટમાં બેસીને ચિંતન કરી રહ્યા છે

ਡਾਰਿ ਜਾਰ ਨਿਕਾਰ ਤਾਕਹਿ ਪੂਛ ਲੇਹੁ ਬਨਾਇ ॥
ddaar jaar nikaar taakeh poochh lehu banaae |

“તેને તમારી જાળથી બહાર કાઢો અને તેને પૂછો, હે રાજા!

ਜੋ ਕਹਾ ਸੋ ਕੀਜੀਐ ਨ੍ਰਿਪ ਇਹੀ ਸਤਿ ਉਪਾਇ ॥੧੩੭॥
jo kahaa so keejeeai nrip ihee sat upaae |137|

મેં જે કહ્યું છે તે કરો આ વાસ્તવિક માપ છે?”137.

ਜੋਰਿ ਬੀਰਨ ਨਾਖ ਸਿੰਧਹ ਆਗ ਚਾਲ ਸੁਬਾਹ ॥
jor beeran naakh sindhah aag chaal subaah |

રાજા તેના લાખો યોદ્ધાઓને એકઠા કરીને સમુદ્રથી વધુ દૂર ચાલ્યા ગયા

ਹੂਰ ਪੂਰ ਰਹੀ ਜਹਾ ਤਹਾ ਜਤ੍ਰ ਤਤ੍ਰ ਉਛਾਹ ॥
hoor poor rahee jahaa tahaa jatr tatr uchhaah |

જ્યાં સ્વર્ગીય કુમારિકાઓ ઉત્સાહપૂર્વક અહીં અને ત્યાં ફરતી હતી

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਬਜੰਤ੍ਰ ਬਾਜਤ ਅਉਰ ਘੁਰਤ ਨਿਸਾਨ ॥
bhaat bhaat bajantr baajat aaur ghurat nisaan |

તેઓ બધા પોતપોતાના ઢોલ વગાડતા અને વિવિધ પ્રકારના વાદ્યો વગાડતા ત્યાં પહોંચ્યા.

ਛੀਰ ਸਿੰਧੁ ਹੁਤੋ ਜਹਾ ਤਿਹ ਠਾਮ ਪਹੁਚੇ ਆਨਿ ॥੧੩੮॥
chheer sindh huto jahaa tih tthaam pahuche aan |138|

જ્યાં દૂધ-સાગર હતો.138.

ਸੂਤ੍ਰ ਜਾਰ ਬਨਾਇ ਕੈ ਤਿਹ ਮਧਿ ਡਾਰਿ ਅਪਾਰ ॥
sootr jaar banaae kai tih madh ddaar apaar |

સૂત્રની જાળ બનાવીને, તેણે તે વિશાળ (સમુદ્ર) માં નાખ્યું.

ਅਉਰ ਜੀਵ ਘਨੇ ਗਹੇ ਨ ਵਿਲੋਕਯੋ ਸਿਵ ਬਾਰ ॥
aaur jeev ghane gahe na vilokayo siv baar |

કપાસની જાળ તૈયાર કરીને સમુદ્રમાં ફેંકવામાં આવી, જેમાં બીજા ઘણા જીવો પકડાયા, પરંતુ શિવનો પુત્ર (મત્સ્યેન્દ્ર) દેખાયો નહીં.

ਹਾਰਿ ਹਾਰਿ ਫਿਰੇ ਸਬੈ ਭਟ ਆਨਿ ਭੂਪਤਿ ਤੀਰ ॥
haar haar fire sabai bhatt aan bhoopat teer |

બધા યોદ્ધાઓ (જાળ સાથે) પરાજિત રાજા પાસે આવ્યા

ਅਉਰ ਜੀਵ ਘਨੇ ਗਹੇ ਪਰ ਸੋ ਨ ਪਾਵ ਫਕੀਰ ॥੧੩੯॥
aaur jeev ghane gahe par so na paav fakeer |139|

ખૂબ થાકેલા બધા યોદ્ધાઓ રાજાની સામે આવ્યા અને કહ્યું, "બીજા ઘણા માણસો પકડાયા છે, પરંતુ તે ઋષિ ક્યાંય મળ્યા નથી."139.

ਮਛ ਪੇਟਿ ਮਛੰਦ੍ਰ ਜੋਗੀ ਬੈਠ ਹੈ ਬਿਨੁ ਆਸ ॥
machh pett machhandr jogee baitth hai bin aas |

મચ્છીન્દ્ર જોગી માછલીના પેટમાં નિરાશ થઈને બેઠા છે.

ਜਾਰ ਭੇਟ ਸਕੈ ਨ ਵਾ ਕੋ ਮੋਨਿ ਅੰਗ ਸੁ ਬਾਸ ॥
jaar bhett sakai na vaa ko mon ang su baas |

યોગી માછલીના પેટમાં ઇચ્છા વિના બેઠા છે અને આ તેમને ફસાવી શકતા નથી