श्री दसाम ग्रंथ

पान - 178


ਬ੍ਰਹਮ ਬਿਸਨ ਮਹਿ ਭੇਦੁ ਨ ਲਹੀਐ ॥
ब्रहम बिसन महि भेदु न लहीऐ ॥

ब्रह्मा आणि विष्णूमध्ये (कोणत्याही प्रकारचा) फरक नसावा.

ਸਾਸਤ੍ਰ ਸਿੰਮ੍ਰਿਤਿ ਭੀਤਰ ਇਮ ਕਹੀਐ ॥੭॥
सासत्र सिंम्रिति भीतर इम कहीऐ ॥७॥

ब्रह्मा आणि विष्णू यांच्यात भेद नाही असे शास्त्र आणि स्मृतींमध्ये सांगितले आहे.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦਸਮੋ ਅਵਤਾਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੧੦॥
इति स्री बचित्र नाटके ब्रहमा दसमो अवतार समापतम सतु सुभम सतु ॥१०॥

बचित्तर नाटकातील ब्रह्माच्या दहाव्या अवताराच्या वर्णनाचा शेवट.१०.

ਅਥ ਰੁਦ੍ਰ ਅਵਤਾਰ ਬਰਨਨੰ ॥
अथ रुद्र अवतार बरननं ॥

आता रुद्र अवताराचे वर्णन सुरू होते.

ਸ੍ਰੀ ਭਗਉਤੀ ਜੀ ਸਹਾਇ ॥
स्री भगउती जी सहाइ ॥

श्री भगौती जी (आद्य भगवान) सहाय्यक होऊ द्या.

ਤੋਟਕ ਛੰਦ ॥
तोटक छंद ॥

तोटक श्लोक

ਸਬ ਹੀ ਜਨ ਧਰਮ ਕੇ ਕਰਮ ਲਗੇ ॥
सब ही जन धरम के करम लगे ॥

सर्व लोक धर्मात गुंतले.

ਤਜਿ ਜੋਗ ਕੀ ਰੀਤਿ ਕੀ ਪ੍ਰੀਤਿ ਭਗੇ ॥
तजि जोग की रीति की प्रीति भगे ॥

सर्व लोक धर्माच्या कार्यात रमून गेले, परंतु योग आणि भक्ती (भक्ती) यांची शिस्त सोडण्याची वेळ आली.

ਜਬ ਧਰਮ ਚਲੇ ਤਬ ਜੀਉ ਬਢੇ ॥
जब धरम चले तब जीउ बढे ॥

धर्म सुरू झाला तेव्हा जीवांची संख्या वाढली

ਜਨੁ ਕੋਟਿ ਸਰੂਪ ਕੇ ਬ੍ਰਹਮੁ ਗਢੇ ॥੧॥
जनु कोटि सरूप के ब्रहमु गढे ॥१॥

जेव्हा धर्माचा मार्ग स्वीकारला जातो, तेव्हा सर्व आत्मे प्रसन्न होतात आणि समतेचे आचरण करतात, तेव्हा ते सर्वांमध्ये एक ब्रह्माचे दर्शन करतात.1.

ਜਗ ਜੀਵਨ ਭਾਰ ਭਰੀ ਧਰਣੀ ॥
जग जीवन भार भरी धरणी ॥

पृथ्वी जगाच्या प्राण्यांनी भरली होती,

ਦੁਖ ਆਕੁਲ ਜਾਤ ਨਹੀ ਬਰਣੀ ॥
दुख आकुल जात नही बरणी ॥

ही पृथ्वी जगातील लोकांच्या दु:खाच्या स्वामीखाली दाबली गेली होती आणि तिच्या वेदना आणि वेदनांचे वर्णन करणे अशक्य होते.

ਧਰ ਰੂਪ ਗਊ ਦਧ ਸਿੰਧ ਗਈ ॥
धर रूप गऊ दध सिंध गई ॥

(पृथ्वी) गाईचे रूप धारण करून छीर सागरात गेली

ਜਗਨਾਇਕ ਪੈ ਦੁਖੁ ਰੋਤ ਭਈ ॥੨॥
जगनाइक पै दुखु रोत भई ॥२॥

मग पृथ्वीचे गायीमध्ये रूपांतर झाले आणि रडत रडत ती दुधसागरात नॉन-लौकिक परमेश्वरासमोर पोहोचली.2.

ਹਸਿ ਕਾਲ ਪ੍ਰਸੰਨ ਭਏ ਤਬ ਹੀ ॥
हसि काल प्रसंन भए तब ही ॥

पृथ्वीचे दु:ख कानांनी ऐकताच

ਦੁਖ ਸ੍ਰਉਨਨ ਭੂਮਿ ਸੁਨਿਯੋ ਜਬ ਹੀ ॥
दुख स्रउनन भूमि सुनियो जब ही ॥

जेव्हा परमेश्वराने स्वतःच्या कानांनी पृथ्वीचे दुःख ऐकले तेव्हा विनाशक भगवान प्रसन्न झाले आणि हसले.

ਢਿਗ ਬਿਸਨੁ ਬੁਲਾਇ ਲਯੋ ਅਪਨੇ ॥
ढिग बिसनु बुलाइ लयो अपने ॥

(त्यांनी) विष्णूला त्यांच्याकडे बोलावले

ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਤਿਹ ਕੋ ਸੁਪਨੇ ॥੩॥
इह भाति कहियो तिह को सुपने ॥३॥

त्याने विष्णूला आपल्या सान्निध्यात बोलावले आणि त्याला असे सांगितले.3.

ਸੁ ਕਹਿਯੋ ਤੁਮ ਰੁਦ੍ਰ ਸਰੂਪ ਧਰੋ ॥
सु कहियो तुम रुद्र सरूप धरो ॥

('कालपुराख') म्हणाले, (हे विष्णू!) रुद्र रूप धारण कर.

ਜਗ ਜੀਵਨ ਕੋ ਚਲਿ ਨਾਸ ਕਰੋ ॥
जग जीवन को चलि नास करो ॥

संहारक भगवान विष्णूला जगाच्या प्राण्यांचा नाश करण्यासाठी रुद्र रूपात प्रकट होण्यास सांगितले

ਤਬ ਹੀ ਤਿਹ ਰੁਦ੍ਰ ਸਰੂਪ ਧਰਿਯੋ ॥
तब ही तिह रुद्र सरूप धरियो ॥

तेव्हाच त्याने रुद्र रूप धारण केले

ਜਗ ਜੰਤ ਸੰਘਾਰ ਕੇ ਜੋਗ ਕਰਿਯੋ ॥੪॥
जग जंत संघार के जोग करियो ॥४॥

मग विष्णूने स्वतःला रुद्र रूपात प्रकट केले आणि जगातील प्राण्यांचा नाश करून योगाची स्थापना केली.4.

ਕਹਿ ਹੋਂ ਸਿਵ ਜੈਸਕ ਜੁਧ ਕੀਏ ॥
कहि हों सिव जैसक जुध कीए ॥

(मी) म्हणतो, शिवाने ज्या प्रकारची युद्धे केली

ਸੁਖ ਸੰਤਨ ਕੋ ਜਿਹ ਭਾਤਿ ਦੀਏ ॥
सुख संतन को जिह भाति दीए ॥

शिवाने युद्ध कसे केले आणि संतांना सांत्वन कसे दिले याचे मी आता वर्णन करेन

ਗਨਿਯੋ ਜਿਹ ਭਾਤਿ ਬਰੀ ਗਿਰਜਾ ॥
गनियो जिह भाति बरी गिरजा ॥

(मग) मी सांगेन (त्याने) पार्वतीशी (गिरीजा) लग्न कसे केले.

ਜਗਜੀਤ ਸੁਯੰਬਰ ਮੋ ਸੁ ਪ੍ਰਭਾ ॥੫॥
जगजीत सुयंबर मो सु प्रभा ॥५॥

मी हे देखील सांगेन की त्याने स्वयंवरात पार्वतीला जिंकून घेऊन तिच्याशी कसे लग्न केले.

ਜਿਮ ਅੰਧਕ ਸੋ ਹਰਿ ਜੁਧੁ ਕਰਿਯੋ ॥
जिम अंधक सो हरि जुधु करियो ॥

जसे शिवाने अंधकशी (राक्षस) युद्ध केले.

ਜਿਹ ਭਾਤਿ ਮਨੋਜ ਕੋ ਮਾਨ ਹਰਿਯੋ ॥
जिह भाति मनोज को मान हरियो ॥

शिवाने अंदगकासुराशी युद्ध कसे केले? कामदेवाचा अभिमान कसा नाहीसा होतो?

ਦਲ ਦੈਤ ਦਲੇ ਕਰ ਕੋਪ ਜਿਮੰ ॥
दल दैत दले कर कोप जिमं ॥

ज्या प्रकारे त्याने रागाच्या भरात दैत्यांचा पराभव केला

ਕਹਿਹੋ ਸਬ ਛੋਰਿ ਪ੍ਰਸੰਗ ਤਿਮੰ ॥੬॥
कहिहो सब छोरि प्रसंग तिमं ॥६॥

संतापून, त्याने भूतांचा मेळा कसा मॅश केला? मी या सर्व उपाख्यानांचे वर्णन करेन.6.

ਪਾਧਰੀ ਛੰਦ ॥
पाधरी छंद ॥

पदारी श्लोक

ਜਬ ਹੋਤ ਧਰਨ ਭਾਰਾਕਰਾਤ ॥
जब होत धरन भाराकरात ॥

जेव्हा पृथ्वी भार सहन करते

ਤਬ ਪਰਤ ਨਾਹਿ ਤਿਹ ਹ੍ਰਿਦੈ ਸਾਤਿ ॥
तब परत नाहि तिह ह्रिदै साति ॥

जेव्हा पृथ्वी पापांच्या ओझ्याने दबलेली असते, तेव्हा तिच्या हृदयात शांती राहू शकत नाही.

ਤਬ ਦਧ ਸਮੁੰਦ੍ਰਿ ਕਰਈ ਪੁਕਾਰ ॥
तब दध समुंद्रि करई पुकार ॥

मग (ती) छीर समुद्रावर जाऊन प्रार्थना करते

ਤਬ ਧਰਤ ਬਿਸਨ ਰੁਦ੍ਰਾਵਤਾਰ ॥੭॥
तब धरत बिसन रुद्रावतार ॥७॥

मग ती दूधसागरात जाऊन मोठ्याने ओरडते आणि विष्णूचा रुद्र अवतार प्रकट होतो.7.

ਤਬ ਕਰਤ ਸਕਲ ਦਾਨਵ ਸੰਘਾਰ ॥
तब करत सकल दानव संघार ॥

तेव्हा (रुद्र) सर्व राक्षसांवर विजय मिळवतो.

ਕਰਿ ਦਨੁਜ ਪ੍ਰਲਵ ਸੰਤਨ ਉਧਾਰ ॥
करि दनुज प्रलव संतन उधार ॥

प्रकट झाल्यानंतर, रुद्र राक्षसांचा नाश करतो आणि त्यांना चिरडतो, तो संतांचे रक्षण करतो.

ਇਹ ਭਾਤਿ ਸਕਲ ਕਰਿ ਦੁਸਟ ਨਾਸ ॥
इह भाति सकल करि दुसट नास ॥

अशा प्रकारे सर्व दुष्टांचा नाश करून

ਪੁਨਿ ਕਰਤਿ ਹ੍ਰਿਦੈ ਭਗਵਾਨ ਬਾਸ ॥੮॥
पुनि करति ह्रिदै भगवान बास ॥८॥

अशा प्रकारे, सर्व जुलमींचा नाश करून, तो आपल्या भक्तांच्या हृदयात वास करतो.8.

ਤੋਟਕ ਛੰਦ ॥
तोटक छंद ॥

तोटक श्लोक

ਤ੍ਰਿਪੁਰੈ ਇਕ ਦੈਤ ਬਢਿਯੋ ਤ੍ਰਿਪੁਰੰ ॥
त्रिपुरै इक दैत बढियो त्रिपुरं ॥

टिपूर नावाच्या राक्षसाने (मधू राक्षसाने निर्माण केलेले) तीन पुरी पकडल्या.

ਜਿਹ ਤੇਜ ਤਪੈ ਰਵਿ ਜਿਉ ਤ੍ਰਿਪੁਰੰ ॥
जिह तेज तपै रवि जिउ त्रिपुरं ॥

त्रिपुरा राज्यात तीन डोळ्यांचे राक्षस राहत होते, ज्यांचे तेज सूर्याच्या तेजाएवढे होते, जे तीन जगांत पसरले होते.

ਬਰਦਾਇ ਮਹਾਸੁਰ ਐਸ ਭਯੋ ॥
बरदाइ महासुर ऐस भयो ॥

वरदान प्राप्त करून (तो) इतका मोठा राक्षस झाला

ਜਿਨਿ ਲੋਕ ਚਤੁਰਦਸ ਜੀਤ ਲਯੋ ॥੯॥
जिनि लोक चतुरदस जीत लयो ॥९॥

वरदान मिळाल्यानंतर ते राक्षस इतके शक्तिशाली झाले की त्याने विश्वातील सर्व चौदा प्रदेश जिंकले.9.

ਜੋਊ ਏਕ ਹੀ ਬਾਣ ਹਣੇ ਤ੍ਰਿਪੁਰੰ ॥
जोऊ एक ही बाण हणे त्रिपुरं ॥

(त्या राक्षसावर आशीर्वाद होता की) जो एका बाणाने त्रिपुराचा नाश करू शकेल.

ਸੋਊ ਨਾਸ ਕਰੈ ਤਿਹ ਦੈਤ ਦੁਰੰ ॥
सोऊ नास करै तिह दैत दुरं ॥

(त्या राक्षसाला हे वरदान होते) की ज्याच्याजवळ त्याला एका बाणाने मारण्याची शक्ती होती, तोच त्या भयंकर राक्षसाचा वध करू शकतो.

ਅਸ ਕੋ ਪ੍ਰਗਟਿਯੋ ਕਬਿ ਤਾਹਿ ਗਨੈ ॥
अस को प्रगटियो कबि ताहि गनै ॥

असे कोण प्रकट झाले आहे? कवी त्याचे वर्णन करतो

ਇਕ ਬਾਣ ਹੀ ਸੋ ਪੁਰ ਤੀਨ ਹਨੈ ॥੧੦॥
इक बाण ही सो पुर तीन हनै ॥१०॥

कवीला आता त्या पराक्रमी योद्ध्याचे वर्णन करायचे आहे जो एका बाणाने त्या तीन डोळ्यांच्या राक्षसाचा वध करू शकतो.10.