श्री दसाम ग्रंथ

पान - 160


ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥
भुजंग प्रयात छंद ॥

भुजंग प्रार्थना श्लोक

ਤਬੈ ਕੋਪ ਗਰਜਿਯੋ ਬਲੀ ਸੰਖ ਬੀਰੰ ॥
तबै कोप गरजियो बली संख बीरं ॥

तेव्हा संख (नाव) पराक्रमी योद्धा रागाने गर्जना करू लागला.

ਧਰੇ ਸਸਤ੍ਰ ਅਸਤ੍ਰੰ ਸਜੇ ਲੋਹ ਚੀਰੰ ॥
धरे ससत्र असत्रं सजे लोह चीरं ॥

तेव्हा प्रचंड क्रोधाने पराक्रमी शंखासुराने गर्जना केली आणि शस्त्रे व शस्त्रांनी सजवून आपले कवच परिधान केले.

ਚਤੁਰ ਬੇਦ ਪਾਤੰ ਕੀਯੋ ਸਿੰਧੁ ਮਧੰ ॥
चतुर बेद पातं कीयो सिंधु मधं ॥

(त्याने) चार वेद समुद्रात बुडवले.

ਤ੍ਰਸ੍ਰਯੋ ਅਸਟ ਨੈਣੰ ਕਰਿਯੋ ਜਾਪੁ ਸੁਧੰ ॥੪੧॥
त्रस्रयो असट नैणं करियो जापु सुधं ॥४१॥

त्याने पुढचे वेद महासागरात फेकले, ज्यामुळे अष्ट-नेत्र ब्रह्मदेव घाबरले आणि त्यांना परमेश्वराचे स्मरण झाले.41.

ਤਬੈ ਸੰਭਰੇ ਦੀਨ ਹੇਤੰ ਦਿਆਲੰ ॥
तबै संभरे दीन हेतं दिआलं ॥

तेव्हा किरपालू (अवतार) यांनी दीनांचे हित समोर ठेवले

ਧਰੇ ਲੋਹ ਕ੍ਰੋਹੰ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕੈ ਕ੍ਰਿਪਾਲੰ ॥
धरे लोह क्रोहं क्रिपा कै क्रिपालं ॥

तेव्हा दोन्ही (वेद आणि ब्रह्मदेव) यांचे हितचिंतक भगवान दयेने भरलेले आणि अत्यंत क्रोधित होऊन त्यांनी आपले पोलादी कवच धारण केले.

ਮਹਾ ਅਸਤ੍ਰ ਪਾਤੰ ਕਰੇ ਸਸਤ੍ਰ ਘਾਤੰ ॥
महा असत्र पातं करे ससत्र घातं ॥

भरपूर दारूगोळा पडू लागला आणि शस्त्रास्त्रांमध्ये चकमक सुरू झाली.

ਟਰੇ ਦੇਵ ਸਰਬੰ ਗਿਰੇ ਲੋਕ ਸਾਤੰ ॥੪੨॥
टरे देव सरबं गिरे लोक सातं ॥४२॥

विध्वंस करणाऱ्या शस्त्रांसह धनुष्यबाणांचा प्रहार करण्यात आला. या भयंकर युद्धामुळे सर्व देवता आपापल्या आसनावरून दूर गेले आणि सात जग हादरले.42.

ਭਏ ਅਤ੍ਰ ਘਾਤੰ ਗਿਰੇ ਚਉਰ ਚੀਰੰ ॥
भए अत्र घातं गिरे चउर चीरं ॥

बाणांचा मारा सुरू झाला आणि चिलखत आणि चिलखत पडू लागले,

ਰੁਲੇ ਤਛ ਮੁਛੰ ਉਠੇ ਤਿਛ ਤੀਰੰ ॥
रुले तछ मुछं उठे तिछ तीरं ॥

शस्त्रांच्या फुंकराने, माशीच्या फटक्याने व वस्त्रे बेहान पडू लागली आणि बाणांच्या झोळीने चिरलेली शरीरे जमिनीवर पडू लागली.

ਗਿਰੇ ਸੁੰਡ ਮੁੰਡੰ ਰਣੰ ਭੀਮ ਰੂਪੰ ॥
गिरे सुंड मुंडं रणं भीम रूपं ॥

अवाढव्य हत्तींची चिरलेली सोंड आणि डोकी पडू लागली

ਮਨੋ ਖੇਲ ਪਉਢੇ ਹਠੀ ਫਾਗੁ ਜੂਪੰ ॥੪੩॥
मनो खेल पउढे हठी फागु जूपं ॥४३॥

सतत तरुणांचा गट होळी खेळत असल्याचे दिसून आले.43.

ਬਹੇ ਖਗਯੰ ਖੇਤ ਖਿੰਗੰ ਸੁ ਧੀਰੰ ॥
बहे खगयं खेत खिंगं सु धीरं ॥

सहनशक्ती असलेल्या योद्ध्यांच्या तलवारी आणि खंजीरांनी वार केले आहेत

ਸੁਭੈ ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਜਾਨ ਸੋ ਸੂਰਬੀਰੰ ॥
सुभै ससत्र संजान सो सूरबीरं ॥

आणि शूर सैनिक शस्त्रे आणि चिलखतांनी सजलेले आहेत.

ਗਿਰੇ ਗਉਰਿ ਗਾਜੀ ਖੁਲੇ ਹਥ ਬਥੰ ॥
गिरे गउरि गाजी खुले हथ बथं ॥

पराक्रमी वीर रिकाम्या हातांनी पडले आहेत आणि हा सर्व तमाशा पाहून,

ਨਚਿਯੋ ਰੁਦ੍ਰ ਰੁਦ੍ਰੰ ਨਚੇ ਮਛ ਮਥੰ ॥੪੪॥
नचियो रुद्र रुद्रं नचे मछ मथं ॥४४॥

भगवान शिव दुसऱ्या नृत्यात व्यस्त आहेत आणि दुसऱ्या बाजूला मच्छ अवतार, प्रसन्न होऊन सागर ढवळून काढत आहेत.44.

ਰਸਾਵਲ ਛੰਦ ॥
रसावल छंद ॥

रसाळ श्लोक

ਮਹਾ ਬੀਰ ਗਜੇ ॥
महा बीर गजे ॥

शुभ शस्त्रांनी सजलेले,

ਸੁਭੰ ਸਸਤ੍ਰ ਸਜੇ ॥
सुभं ससत्र सजे ॥

शूर सेनानी गर्जना करीत आहेत आणि हत्तींसारख्या प्रचंड आणि पराक्रमी योद्ध्यांना मारताना पाहून,

ਬਧੇ ਗਜ ਗਾਹੰ ॥
बधे गज गाहं ॥

स्वर्गीय मुली, त्यांच्या पराक्रमासह पार केल्या जात आहेत,

ਸੁ ਹੂਰੰ ਉਛਾਹੰ ॥੪੫॥
सु हूरं उछाहं ॥४५॥

त्यांच्या लग्नासाठी स्वर्गात वाट पाहत आहेत.45.

ਢਲਾ ਢੁਕ ਢਾਲੰ ॥
ढला ढुक ढालं ॥

ढाल वर knocking च्या आवाज आणि

ਝਮੀ ਤੇਗ ਕਾਲੰ ॥
झमी तेग कालं ॥

तलवारीचे वार ऐकू येत आहेत,

ਕਟਾ ਕਾਟ ਬਾਹੈ ॥
कटा काट बाहै ॥

खंजीर खुपसल्या जात आहेत,

ਉਭੈ ਜੀਤ ਚਾਹੈ ॥੪੬॥
उभै जीत चाहै ॥४६॥

आणि दोन्ही बाजू त्यांच्या विजयासाठी इच्छुक आहेत.46.

ਮੁਖੰ ਮੁਛ ਬੰਕੀ ॥
मुखं मुछ बंकी ॥

(शूर सैनिकांच्या) चेहऱ्यावर मिशा

ਤਮੰ ਤੇਗ ਅਤੰਕੀ ॥
तमं तेग अतंकी ॥

चेहऱ्यावरचे चाटे आणि योद्ध्यांच्या हातात भयंकर तलवारी आकर्षक दिसतात,

ਫਿਰੈ ਗਉਰ ਗਾਜੀ ॥
फिरै गउर गाजी ॥

(रणांगणात) बलवान योद्धे (गाझी) फिरत होते

ਨਚੈ ਤੁੰਦ ਤਾਜੀ ॥੪੭॥
नचै तुंद ताजी ॥४७॥

पराक्रमी योद्धे रणांगणात फिरत आहेत आणि परम वेगवान घोडे नाचत आहेत.47.

ਭੁਜੰਗ ਛੰਦ ॥
भुजंग छंद ॥

भुजंग प्रार्थना श्लोक

ਭਰਿਯੋ ਰੋਸ ਸੰਖਾਸੁਰੰ ਦੇਖ ਸੈਣੰ ॥
भरियो रोस संखासुरं देख सैणं ॥

सैन्य पाहून शंखासुराला प्रचंड राग आला.

ਤਪੇ ਬੀਰ ਬਕਤ੍ਰੰ ਕੀਏ ਰਕਤ ਨੈਣੰ ॥
तपे बीर बकत्रं कीए रकत नैणं ॥

रागाने पेटलेले इतर वीरही जोरात ओरडू लागले, त्यांचे डोळे रक्ताने लाल झाले होते.

ਭੁਜਾ ਠੋਕ ਭੂਪੰ ਕਰਿਯੋ ਨਾਦ ਉਚੰ ॥
भुजा ठोक भूपं करियो नाद उचं ॥

राजा शंखासुराने आपले हात ठोठावले आणि एक भयानक मेघगर्जना केली

ਸੁਣੇ ਗਰਭਣੀਆਨ ਕੇ ਗਰਭ ਮੁਚੰ ॥੪੮॥
सुणे गरभणीआन के गरभ मुचं ॥४८॥

त्याचा भयावह आवाज ऐकून स्त्रियांचा गर्भपात झाला.४८.

ਲਗੇ ਠਾਮ ਠਾਮੰ ਦਮਾਮੰ ਦਮੰਕੇ ॥
लगे ठाम ठामं दमामं दमंके ॥

सर्वांनी आपापल्या जागी प्रतिकार केला आणि कर्णे जोरात वाजू लागले,

ਖੁਲੇ ਖੇਤ ਮੋ ਖਗ ਖੂਨੀ ਖਿਮੰਕੇ ॥
खुले खेत मो खग खूनी खिमंके ॥

तो रक्तरंजित खंजीर रणांगणात चमकत होता.

ਭਏ ਕ੍ਰੂਰ ਭਾਤੰ ਕਮਾਣੰ ਕੜਕੇ ॥
भए क्रूर भातं कमाणं कड़के ॥

क्रूर धनुष्याच्या तडाख्याचा आवाज ऐकू आला आणि

ਨਚੇ ਬੀਰ ਬੈਤਾਲ ਭੂਤੰ ਭੁੜਕੇ ॥੪੯॥
नचे बीर बैताल भूतं भुड़के ॥४९॥

भूत आणि पिशाच्च रागाने नाचू लागले.49.

ਗਿਰਿਯੋ ਆਯੁਧੰ ਸਾਯੁਧੰ ਬੀਰ ਖੇਤੰ ॥
गिरियो आयुधं सायुधं बीर खेतं ॥

योद्धे त्यांच्या शस्त्रास्त्रांसह रणांगणात पडू लागले

ਨਚੇ ਕੰਧਹੀਣੰ ਕਮਧੰ ਅਚੇਤੰ ॥
नचे कंधहीणं कमधं अचेतं ॥

डोके नसलेल्या सोंड युद्धात नकळत नाचू लागल्या.

ਖੁਲੇ ਖਗ ਖੂਨੀ ਖਿਆਲੰ ਖਤੰਗੰ ॥
खुले खग खूनी खिआलं खतंगं ॥

रक्तरंजित खंजीर आणि तीक्ष्ण बाण मारले गेले,

ਭਜੇ ਕਾਤਰੰ ਸੂਰ ਬਜੇ ਨਿਹੰਗੰ ॥੫੦॥
भजे कातरं सूर बजे निहंगं ॥५०॥

कर्णे हिंसकपणे वाजू लागले आणि योद्धे इकडे-तिकडे धावू लागले.50.

ਕਟੇ ਚਰਮ ਬਰਮੰ ਗਿਰਿਯੋ ਸਤ੍ਰ ਸਸਤ੍ਰੰ ॥
कटे चरम बरमं गिरियो सत्र ससत्रं ॥

(शूरवीरांचे) चिलखत ('बर्मन') आणि ढाल कापत होते आणि चिलखत आणि शस्त्रे पडत होती.

ਭਕੈ ਭੈ ਭਰੇ ਭੂਤ ਭੂਮੰ ਨ੍ਰਿਸਤ੍ਰੰ ॥
भकै भै भरे भूत भूमं न्रिसत्रं ॥

भीतीने नि:शस्त्र रानात भुते बोलत होती.

ਰਣੰ ਰੰਗ ਰਤੇ ਸਭੀ ਰੰਗ ਭੂਮੰ ॥
रणं रंग रते सभी रंग भूमं ॥

रणांगणातील सर्व (योद्धे) युद्धाच्या रंगात रंगले होते

ਗਿਰੇ ਜੁਧ ਮਧੰ ਬਲੀ ਝੂਮਿ ਝੂਮੰ ॥੫੧॥
गिरे जुध मधं बली झूमि झूमं ॥५१॥

सर्वजण युद्धाच्या रंगात रंगले आणि पराक्रमी योद्धे रणांगणात डोलत व लटपटत पडू लागले.51

ਭਯੋ ਦੁੰਦ ਜੁਧੰ ਰਣੰ ਸੰਖ ਮਛੰ ॥
भयो दुंद जुधं रणं संख मछं ॥

संखासुर आणि मासे रणांगणात लढू लागले