श्री दसाम ग्रंथ

पान - 371

ਤਾਹੀ ਕੇ ਹੇਤ ਚਲੇ ਤਜਿ ਕੈ ਪੁਰਿ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਗੋਪ ਸੁ ਪੂਜਨ ਦੇਵੀ ॥੭੫੭॥

ताही के हेत चले तजि कै पुरि ग्वारिन गोप सु पूजन देवी ॥७५७॥

तिची पूजा करण्यासाठी गोपी आणि गोप सर्व शहराबाहेर जात आहेत.757.

ਆਠ ਭੁਜਾ ਜਿਹ ਕੀ ਜਗਿ ਮਾਲੁਮ ਸੁੰਭ ਸੰਘਾਰਨਿ ਨਾਮ ਜਿਸੀ ਕੋ ॥

आठ भुजा जिह की जगि मालुम सुंभ संघारनि नाम जिसी को ॥

ज्याच्या आठ बाजू जगाला माहीत आहेत आणि ज्याचे नाव आहे 'सुंभ संघराणी'.

ਸਾਧਨ ਦੋਖਨ ਕੀ ਹਰਤਾ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਨ ਮਾਨਤ ਤ੍ਰਾਸ ਕਿਸੀ ਕੋ ॥

साधन दोखन की हरता कबि स्याम न मानत त्रास किसी को ॥

ती, जिला आठ हात आहेत आणि ती सुंभाची संहारक आहे, जी संतांचे दुःख दूर करणारी आहे आणि निर्भय आहे.

ਸਾਤ ਅਕਾਸ ਪਤਾਲਨ ਸਾਤਨ ਫੈਲ ਰਹਿਓ ਜਸ ਨਾਮੁ ਇਸੀ ਕੋ ॥

सात अकास पतालन सातन फैल रहिओ जस नामु इसी को ॥

ज्याची कीर्ती सातही आकाशात आणि पाताळात पसरलेली आहे

ਤਾਹੀ ਕੋ ਪੂਜਨ ਦ੍ਯੋਸ ਲਗਿਓ ਸਭ ਗੋਪ ਚਲੇ ਹਿਤ ਮਾਨਿ ਤਿਸੀ ਕੋ ॥੭੫੮॥

ताही को पूजन द्योस लगिओ सभ गोप चले हित मानि तिसी को ॥७५८॥

तिची पूजा करण्यासाठी आज सर्व गोप जात आहेत.758.

ਦੋਹਰਾ ॥

दोहरा ॥

डोहरा

ਮਹਾਰੁਦ੍ਰ ਅਰੁ ਚੰਡਿ ਕੇ ਚਲੇ ਪੂਜਬੇ ਕਾਜ ॥

महारुद्र अरु चंडि के चले पूजबे काज ॥

महारुद्र आणि चंडी पूजेच्या कामासाठी निघाले आहेत.

ਜਸੁਧਾ ਤ੍ਰੀਯਾ ਬਲਿਭਦ੍ਰ ਅਉ ਸੰਗ ਲੀਏ ਬ੍ਰਿਜਰਾਜ ॥੭੫੯॥

जसुधा त्रीया बलिभद्र अउ संग लीए ब्रिजराज ॥७५९॥

महान रुद्र आणि चंडीची पूजा करण्यासाठी कृष्ण यशोदा आणि बलराम सोबत जात आहेत.759.

ਸਵੈਯਾ ॥

सवैया ॥

स्वय्या

ਪੂਜਨ ਕਾਜ ਚਲੈ ਤਜ ਕੈ ਪੁਰ ਗੋਪ ਸਭੈ ਮਨ ਮੈ ਹਰਖੇ ॥

पूजन काज चलै तज कै पुर गोप सभै मन मै हरखे ॥

गोपांनी प्रसन्न होऊन पूजेसाठी नगर सोडले

ਗਹਿ ਅਛਤ ਧੂਪ ਪਚਾਮ੍ਰਿਤ ਦੀਪਕ ਸਾਮੁਹੇ ਚੰਡਿ ਸਿਵੈ ਸਰਖੇ ॥

गहि अछत धूप पचाम्रित दीपक सामुहे चंडि सिवै सरखे ॥

त्यांनी मातीचे दिवे, पंचामृत, दूध, तांदूळ यांचा नैवेद्य दाखविला

ਅਤਿ ਆਨੰਦ ਪ੍ਰਾਪਤਿ ਭੇ ਤਿਨ ਕੋ ਦੁਖ ਥੇ ਜੁ ਜਿਤੇ ਸਭ ਹੀ ਘਰਖੇ ॥

अति आनंद प्रापति भे तिन को दुख थे जु जिते सभ ही घरखे ॥

ते अत्यंत आनंदित झाले आणि त्यांचे सर्व दुःख संपले

ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਅਹੀਰਨ ਕੇ ਜੁ ਹੁਤੇ ਸੁਭ ਭਾਗ ਘਰੀ ਇਹ ਮੈ ਪਰਖੇ ॥੭੬੦॥

कबि स्याम अहीरन के जु हुते सुभ भाग घरी इह मै परखे ॥७६०॥

कवी श्यामच्या मते, हा काळ त्या सर्वांसाठी सर्वात भाग्यवान आहे.760.

ਏਕ ਭੁਜੰਗਨ ਕਾਨ੍ਰਹ ਬਬਾ ਕਹੁ ਲੀਲ ਲਯੋ ਤਨ ਨੈਕੁ ਨ ਛੋਰੈ ॥

एक भुजंगन कान्रह बबा कहु लील लयो तन नैकु न छोरै ॥

या बाजूला कृष्णाच्या वडिलांचे संपूर्ण शरीर तोंडात सापाने गिळले

ਸ੍ਰਯਾਹ ਮਨੋ ਅਬਨੂਸਹਿ ਕੋ ਤਰੁ ਕੋਪ ਡਸਿਯੋ ਅਤਿ ਹੀ ਕਰਿ ਜੋਰੈ ॥

स्रयाह मनो अबनूसहि को तरु कोप डसियो अति ही करि जोरै ॥

तो साप इबोनाइट लाकडासारखा काळा होता, त्याने मोठ्या रागाने नंदला विनवणी करूनही दंश केला.

ਜਿਉ ਪੁਰ ਕੇ ਜਨ ਲਾਤਨ ਮਾਰਤ ਜੋਰ ਕਰੈ ਅਤਿ ਹੀ ਝਕ ਝੋਰੈ ॥

जिउ पुर के जन लातन मारत जोर करै अति ही झक झोरै ॥

शहरवासी (त्याला) लाथ मारत असताना (तो) त्याच्या शरीराला हिंसकपणे धक्का देतो.

ਹਾਰਿ ਪਰੇ ਸਭਨੋ ਮਿਲਿ ਕੈ ਤਬ ਕੂਕ ਕਰੀ ਭਗਵਾਨ ਕੀ ਓਰੈ ॥੭੬੧॥

हारि परे सभनो मिलि कै तब कूक करी भगवान की ओरै ॥७६१॥

शहरातील सर्व लोकांनी वृध्द नंदांना जोरदार मारहाण करून सोडवण्याचा प्रयत्न केला, परंतु जेव्हा सर्व थकले आणि त्यांना वाचवता आले नाही तेव्हा त्यांनी कृष्णाकडे बघून आरडाओरडा केला.761.

ਗੋਪ ਪੁਕਾਰਤ ਹੈ ਮਿਲਿ ਕੈ ਸਭ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਮੁਸਲੀਧਰ ਭਯੈ ॥

गोप पुकारत है मिलि कै सभ स्याम कहै मुसलीधर भयै ॥

गोप आणि बलराम हे सर्व मिळून कृष्णाचा जयघोष करू लागले

ਦੋਖ ਕੋ ਹਰਤਾ ਕਰਤਾ ਸੁਖ ਆਵਹੁ ਟੇਰਤ ਦੈਤ ਮਰਯੈ ॥

दोख को हरता करता सुख आवहु टेरत दैत मरयै ॥

तूच दुःख दूर करणारा आणि सुख देणारा आहेस

ਮੋਹਿ ਗ੍ਰਸਿਯੋ ਅਹਿ ਸ੍ਯਾਮ ਬਡੇ ਹਮ ਰੋਵਹਿ ਯਾ ਬਧਿ ਕਾਰਜ ਕਯੈ ॥

मोहि ग्रसियो अहि स्याम बडे हम रोवहि या बधि कारज कयै ॥

नंद सुद्धा म्हणाले, हे कृष्णा, मला सापाने पकडून ठेवले आहे, एकतर त्याला मारा नाहीतर मला मारले जाईल.

ਰੋਗ ਭਏ ਜਿਮ ਬੈਦ ਬੁਲਈਅਤ ਭੀਰ ਪਰੇ ਜਿਮ ਬੀਰ ਬੁਲਯੈ ॥੭੬੨॥

रोग भए जिम बैद बुलईअत भीर परे जिम बीर बुलयै ॥७६२॥

�� ज्याप्रमाणे एखाद्याला काही आजार झाला की डॉक्टर म्हणतात, त्याच पद्धतीने, प्रतिकूल परिस्थितीत, वीरांचे स्मरण केले जाते.762.

ਸੁਨਿ ਸ੍ਰਉਨਨ ਮੈ ਹਰਿ ਬਾਤ ਪਿਤਾ ਉਹ ਸਾਪਹਿ ਕੋ ਤਨ ਛੇਦ ਕਰਿਓ ਹੈ ॥

सुनि स्रउनन मै हरि बात पिता उह सापहि को तन छेद करिओ है ॥

वडिलांचे म्हणणे कानांनी ऐकून भगवान श्रीकृष्णाने त्या सापाचे शरीर कापले.

ਸਾਪ ਕੀ ਦੇਹ ਤਜੀ ਉਨ ਹੂੰ ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਮਾਨੁਖ ਦੇਹ ਧਰਿਓ ਹੈ ॥

साप की देह तजी उन हूं इक सुंदर मानुख देह धरिओ है ॥

आपल्या वडिलांचे शब्द ऐकून, कृष्णाने सापाच्या शरीराला छेद दिला, ज्याने स्वतःला एक सुंदर मनुष्य म्हणून प्रकट केले (सापाचे शरीर सोडल्यानंतर)

ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਜਸ ਉਚ ਮਹਾ ਕਬਿ ਨੈ ਬਿਧਿ ਯਾ ਮੁਖ ਤੇ ਉਚਰਿਓ ਹੈ ॥

ता छबि को जस उच महा कबि नै बिधि या मुख ते उचरिओ है ॥

त्याच्या प्रतिमेचे मोठे आणि सर्वोत्तम यश अशा प्रकारे कवीने उच्चारले आहे.

ਮਾਨਹੁ ਪੁੰਨਿ ਪ੍ਰਤਾਪਨ ਤੇ ਸਸਿ ਛੀਨ ਲਯੋ ਰਿਪੁ ਦੂਰ ਕਰਿਓ ਹੈ ॥੭੬੩॥

मानहु पुंनि प्रतापन ते ससि छीन लयो रिपु दूर करिओ है ॥७६३॥

तमाशाच्या भव्यतेचे वर्णन करताना कवी म्हणतो की, पुण्य कर्मांच्या प्रभावाखाली, चंद्राचे तेज हिरावून घेऊन, शत्रूचा अंत करून या माणसामध्ये प्रकट झाला आहे.763.

ਬਾਮਨ ਹੋਇ ਗਯੋ ਸੁ ਵਹੈ ਫੁਨਿ ਨਾਮ ਸੁਦਰਸਨ ਹੈ ਪੁਨਿ ਜਾ ਕੋ ॥

बामन होइ गयो सु वहै फुनि नाम सुदरसन है पुनि जा को ॥

मग (तो माणूस) ब्राह्मण झाला आणि त्याचे नाव सुदर्शन.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਕਹੀ ਬਤੀਯਾ ਹਸਿ ਕੈ ਤਿਹ ਸੋ ਕਹੁ ਰੇ ਤੈ ਠਉਰ ਕਹਾ ਕੋ ॥

कान्रह कही बतीया हसि कै तिह सो कहु रे तै ठउर कहा को ॥

जेव्हा तो ब्राह्मण पुन्हा सुदर्शन नावाच्या माणसात रूपांतरित झाला तेव्हा कृष्णाने हसत हसत त्याला त्याच्या वास्तव्याबद्दल विचारले.

ਨੈਨ ਨਿਵਾਇ ਮਨੈ ਸੁਖ ਪਾਇ ਸੁ ਜੋਰਿ ਪ੍ਰਨਾਮ ਕਰਿਓ ਕਰ ਤਾ ਕੋ ॥

नैन निवाइ मनै सुख पाइ सु जोरि प्रनाम करिओ कर ता को ॥

(त्याने) त्याला (कृष्णाला) डोळे मिटून व मन तृप्त होऊन हात जोडून नमस्कार केला.

ਲੋਗਨ ਕੌ ਬਰਤਾ ਹਰਤਾ ਦੁਖ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਪਤਿ ਜੋ ਚਹੁੰ ਘਾ ਕੋ ॥੭੬੪॥

लोगन कौ बरता हरता दुख स्याम कहै पति जो चहुं घा को ॥७६४॥

तो मनाने प्रसन्न होऊन, नतमस्तक डोळ्यांनी व हात जोडून कृष्णाला नमस्कार करून म्हणाला, हे भगवान! तूच लोकांचे पालनपोषण करणारा आणि दु:ख दूर करणारा आहेस आणि तूच सर्व जगाचा स्वामी आहेस.��764.

ਦਿਜ ਬਾਚ ॥

दिज बाच ॥

ब्राह्मणाचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥

सवैया ॥

स्वय्या

ਅਤ੍ਰਿ ਰਿਖੀਸੁਰ ਕੇ ਸੁਤ ਕੋ ਅਤਿ ਹਾਸਿ ਕਰਿਓ ਤਿਹ ਸ੍ਰਾਪ ਦਯੋ ਹੈ ॥

अत्रि रिखीसुर के सुत को अति हासि करिओ तिह स्राप दयो है ॥

(मी ब्राह्मण होतो आणि एकदा) अत्री ऋषींच्या मुलाशी मोठा विनोद करून त्याने (मला) शाप दिला.

ਜਾਹਿ ਕਹਿਯੋ ਤੂਅ ਸਾਪ ਸੁ ਹੋ ਬਚਨਾ ਉਨਿ ਯਾ ਬਿਧਿ ਮੋਹਿ ਕਹਿਓ ਹੈ ॥

जाहि कहियो तूअ साप सु हो बचना उनि या बिधि मोहि कहिओ है ॥

मला साप होण्याचा शाप देणाऱ्या आरती ऋषीच्या मुलाची मी थट्टा केली होती.

ਤਾਹੀ ਕੇ ਸ੍ਰਾਪ ਲਗੇ ਹਮਰੇ ਤਨ ਬਾਮਨ ਤੇ ਅਹਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਯੋ ਹੈ ॥

ताही के स्राप लगे हमरे तन बामन ते अहि स्याम भयो है ॥

त्याचे म्हणणे खरे ठरले आणि माझ्या शरीराचे रूपांतर काळ्या सापात झाले

ਕਾਨ੍ਰਹ ਤੁਮੈ ਤਨ ਛੂਵਤ ਹੀ ਤਨ ਕੋ ਸਭ ਪਾਪ ਪਰਾਇ ਗਯੋ ਹੈ ॥੭੬੫॥

कान्रह तुमै तन छूवत ही तन को सभ पाप पराइ गयो है ॥७६५॥

हे कृष्णा ! तुझ्या स्पर्शाने माझ्या शरीरातील सर्व पापे नाहीशी झाली आहेत.��765.

ਪੂਜਤ ਤੇ ਜਗ ਮਾਤ ਸਭੈ ਜਨ ਪੂਜਿ ਸਭੈ ਤਿਹ ਡੇਰਨ ਆਏ ॥

पूजत ते जग मात सभै जन पूजि सभै तिह डेरन आए ॥

विश्वदेवतेची पूजा करून सर्व लोक आपापल्या घरी परतले

ਕਾਨ੍ਰਹ ਪਰਾਕ੍ਰਮ ਕੋ ਉਰਿ ਧਾਰਿ ਸਭੋ ਮਿਲਿ ਕੈ ਉਪਮਾ ਜਸ ਗਾਏ ॥

कान्रह पराक्रम को उरि धारि सभो मिलि कै उपमा जस गाए ॥

सर्वांनी कृष्णाच्या सामर्थ्याची स्तुती केली

ਸੋਰਠਿ ਸਾਰੰਗ ਸੁਧ ਮਲਾਰ ਬਿਲਾਵਲ ਭੀਤਰ ਤਾਨ ਬਸਾਏ ॥

सोरठि सारंग सुध मलार बिलावल भीतर तान बसाए ॥

सोरठ, सारंग, शुद्ध मल्हार, बिलावल (प्राथमिक राग) मध्ये कृष्णाने आपला आवाज भरला.

ਰੀਝਿ ਰਹੇ ਬ੍ਰਿਜ ਕੇ ਸੁ ਸਭੈ ਜਨ ਰੀਝਿ ਰਹੇ ਜਿਨ ਹੂੰ ਸੁਨਿ ਪਾਏ ॥੭੬੬॥

रीझि रहे ब्रिज के सु सभै जन रीझि रहे जिन हूं सुनि पाए ॥७६६॥

सोरथ, सारंड, शुद्ध मल्हार आणि बिलावल यांच्या संगीताच्या सुरांचे सूर वाजले, जे ऐकून ब्रजातील सर्व स्त्री-पुरुष आणि इतर ज्यांनी ऐकले ते सर्व प्रसन्न झाले.766.