श्री दसाम ग्रंथ

पान - 630


ਆਗਮ ਬਸੰਤ ਜਨੁ ਭਇਓ ਆਜ ॥
आगम बसंत जनु भइओ आज ॥

(त्या ठिकाणचे सौंदर्य बघून असे दिसते) जणू वसंत ऋतू आला आहे.

ਇਹ ਭਾਤਿ ਸਰਬ ਦੇਖੈ ਸਮਾਜ ॥
इह भाति सरब देखै समाज ॥

असे वाटत होते की हा वसंताचा पहिला दिवस होता

ਰਾਜਾਧਿਰਾਜ ਬਨਿ ਬੈਠ ਐਸ ॥
राजाधिराज बनि बैठ ऐस ॥

राजा महाराज असेच बसले होते

ਤਿਨ ਕੇ ਸਮਾਨ ਨਹੀ ਇੰਦ੍ਰ ਹੈਸ ॥੩੮॥
तिन के समान नही इंद्र हैस ॥३८॥

अशा रीतीनें सर्व सभा पाहून सर्व राजे आपल्या तेजानें इंद्राप्रमाणें तेथें बसले.३८.

ਇਕ ਮਾਸ ਲਾਗ ਤਹ ਭਇਓ ਨਾਚ ॥
इक मास लाग तह भइओ नाच ॥

महिनाभर तिथे नाचले.

ਬਿਨ ਪੀਐ ਕੈਫ ਕੋਊ ਨ ਬਾਚ ॥
बिन पीऐ कैफ कोऊ न बाच ॥

अशा रीतीने एक महिना तेथे नृत्य चालू राहिले आणि त्या नृत्याची वाइन पिण्यापासून कोणीही स्वतःला वाचवू शकले नाही.

ਜਹ ਜਹ ਬਿਲੋਕਿ ਆਭਾ ਅਪਾਰ ॥
जह जह बिलोकि आभा अपार ॥

जिकडे तिकडे अफाट सौंदर्य दिसले,

ਤਹ ਤਹ ਸੁ ਰਾਜ ਰਾਜਨ ਕੁਮਾਰ ॥੩੯॥
तह तह सु राज राजन कुमार ॥३९॥

इकडे, तिकडे आणि सर्वत्र राजे-राजपुत्रांचे सौंदर्य दिसत होते.39.

ਲੈ ਸੰਗ ਤਾਸ ਸਾਰਸ੍ਵਤਿ ਆਪ ॥
लै संग तास सारस्वति आप ॥

ज्याची सर्व जग सरस्वतीची पूजा करते,

ਜਿਹ ਕੋ ਜਪੰਤ ਸਭ ਜਗਤ ਜਾਪ ॥
जिह को जपंत सभ जगत जाप ॥

जगाने पूजलेली देवी सरस्वती राजकन्येला म्हणाली,

ਨਿਰਖੋ ਕੁਮਾਰ ਇਹ ਸਿੰਧ ਰਾਜ ॥
निरखो कुमार इह सिंध राज ॥

(हे राज कुमारी!) पहा, हा सिंध राज्याचा कुमार आहे

ਜਾ ਕੀ ਸਮਾਨ ਨਹੀ ਇੰਦ੍ਰ ਸਾਜ ॥੪੦॥
जा की समान नही इंद्र साज ॥४०॥

“हे राजकुमारी! या राजपुत्रांकडे पहा, जे इंद्रापेक्षाही श्रेष्ठ आहेत.”40.

ਅਵਿਲੋਕ ਸਿੰਧ ਰਾਜਾ ਕੁਮਾਰ ॥
अविलोक सिंध राजा कुमार ॥

सिंधचा राज कुमार (राज कुमारी) पाहून

ਨਹੀ ਤਾਸ ਚਿਤ ਕਿਨੋ ਸੁਮਾਰ ॥
नही तास चित किनो सुमार ॥

राजकन्येने राजकुमारांच्या गटाकडे पाहिले आणि सिंधू-राज्याचा राजपुत्रही तिला आवडला नाही.

ਤਿਹ ਛਾਡਿ ਪਾਛ ਆਗੈ ਚਲੀਸੁ ॥
तिह छाडि पाछ आगै चलीसु ॥

ती त्याला मागे सोडून पुढे निघून गेली

ਜਨੁ ਸਰਬ ਸੋਭ ਕਹੁ ਲੀਲ ਲੀਸੁ ॥੪੧॥
जनु सरब सोभ कहु लील लीसु ॥४१॥

त्याला सोडून, सर्व वैभव स्वतःमध्ये सामावून घेत ती पुढे सरकली.41.

ਪੁਨਿ ਕਹੈ ਤਾਸ ਸਾਰਸ੍ਵਤੀ ਬੈਨ ॥
पुनि कहै तास सारस्वती बैन ॥

तेव्हा सरस्वती त्याच्याशी बोलली

ਇਹ ਪਸਚਮੇਸ ਅਬ ਦੇਖ ਨੈਨਿ ॥
इह पसचमेस अब देख नैनि ॥

सरस्वती तिला पुन्हा म्हणाली, “हा पश्चिमेचा राजा आहे, तू त्याला पाहू शकतोस

ਅਵਿਲੋਕਿ ਰੂਪ ਤਾ ਕੋ ਅਪਾਰ ॥
अविलोकि रूप ता को अपार ॥

त्याचे अफाट रूप पाहून (राज कुमारी)

ਨਹੀ ਮਧਿ ਚਿਤਿ ਆਨਿਓ ਕੁਮਾਰ ॥੪੨॥
नही मधि चिति आनिओ कुमार ॥४२॥

राजकुमारीने त्याची नैसर्गिक वैशिष्ट्ये पाहिली, परंतु तिलाही तो आवडला नाही.42.

ਮਧੁਭਾਰ ਛੰਦ ॥
मधुभार छंद ॥

मधुभार श्लोक

ਦੇਖੋ ਕੁਮਾਰ ॥
देखो कुमार ॥

(पहा) राजकुमार.

ਰਾਜਾ ਜੁਝਾਰ ॥
राजा जुझार ॥

हे खूप धाडस आहे.

ਸੁਭ ਵਾਰ ਦੇਸ ॥
सुभ वार देस ॥

शब देशाचा आहे.

ਸੁੰਦਰ ਸੁਬੇਸ ॥੪੩॥
सुंदर सुबेस ॥४३॥

“हे राजकुमारी! काउंटरच्या या शोभिवंत वेशातील योद्धा-राजांकडे पहा.” 43.

ਦੇਖਿਓ ਬਿਚਾਰ ॥
देखिओ बिचार ॥

(राज कुमारी) विचारपूर्वक पाहिले.

ਰਾਜਾ ਅਪਾਰ ॥
राजा अपार ॥

तो एक महान राजा होता.

ਆਨਾ ਨ ਚਿਤ ॥
आना न चित ॥

(पण राज कुमारी) चित्त आणले नाही.

ਪਰਮੰ ਪਵਿਤ ॥੪੪॥
परमं पवित ॥४४॥

राजकन्येने अनेक राजांच्या नैसर्गिक वैशिष्ट्यांकडे विचारपूर्वक पाहिले आणि त्या अत्यंत निर्दोष मुलीला पश्चिमेकडील राजा देखील आवडत नसे.44.

ਤਬ ਆਗਿ ਚਾਲ ॥
तब आगि चाल ॥

मग ती सुंदर राज कुमारी

ਸੁੰਦਰ ਸੁ ਬਾਲ ॥
सुंदर सु बाल ॥

पुढे सरकले.

ਮੁਸਕਿਆਤ ਐਸ ॥
मुसकिआत ऐस ॥

(ती) असे हसत आहे,

ਘਨਿ ਬੀਜ ਜੈਸ ॥੪੫॥
घनि बीज जैस ॥४५॥

मग ती मुलगी पुढे सरकली आणि ढगांमध्ये विजेच्या लखलखाटासारखी हसायला लागली.45.

ਨ੍ਰਿਪ ਪੇਖਿ ਰੀਝ ॥
न्रिप पेखि रीझ ॥

(त्याला) पाहून राजे आनंदित झाले.

ਸੁਰ ਨਾਰ ਖੀਝ ॥
सुर नार खीझ ॥

तिला पाहून राजे भुरळ पाडत होते आणि स्वर्गीय कुमारी संतापून जात होत्या

ਬਢਿ ਤਾਸ ਜਾਨ ॥
बढि तास जान ॥

(पण) त्याला श्रेष्ठ समजणे

ਘਟ ਆਪ ਮਾਨ ॥੪੬॥
घट आप मान ॥४६॥

त्यांना राग आला कारण त्यांना राजकुमारी स्वतःपेक्षा जास्त सुंदर वाटली.46.

ਸੁੰਦਰ ਸਰੂਪ ॥
सुंदर सरूप ॥

देखणा

ਸੌਂਦਰਜੁ ਭੂਪ ॥
सौंदरजु भूप ॥

आणि सौन्दर्य युकट हा राजा आहे.

ਸੋਭਾ ਅਪਾਰ ॥
सोभा अपार ॥

जे अत्यंत सुंदर आहे

ਸੋਭੈ ਸੁ ਧਾਰ ॥੪੭॥
सोभै सु धार ॥४७॥

मोहक रूपांचे आणि वरवर सौंदर्य-अवताराचे आणि परम वैभवाचे राजे तेथे होते.47.

ਦੇਖੋ ਨਰੇਾਂਦ੍ਰ ॥
देखो नरेांद्र ॥

(हे राजा कुमारी! हे पहा) राजा.

ਡਾਢੇ ਮਹੇਾਂਦ੍ਰ ॥
डाढे महेांद्र ॥

हा एक मोठा राजा स्टँड आहे.

ਮੁਲਤਾਨ ਰਾਜ ॥
मुलतान राज ॥

हा मुलतानचा राजा

ਰਾਜਾਨ ਰਾਜ ॥੪੮॥
राजान राज ॥४८॥

राजकन्येने राजांना तिथे उभे असलेले पाहिले आणि त्यांच्यामध्ये मुलतानचा सार्वभौमही पाहिला.48.

ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥
भुजंग प्रयात छंद ॥

भुजंग प्रार्थना श्लोक

ਚਲੀ ਛੋਡਿ ਤਾ ਕੌ ਤ੍ਰੀਆ ਰਾਜ ਐਸੇ ॥
चली छोडि ता कौ त्रीआ राज ऐसे ॥

(ती) राज कुमारी त्याला अशा प्रकारे सोडून गेली.

ਮਨੋ ਪਾਡੁ ਪੁਤ੍ਰੰ ਸਿਰੀ ਰਾਜ ਜੈਸੇ ॥
मनो पाडु पुत्रं सिरी राज जैसे ॥

त्या सर्वांना सोडून राजकन्या पांडवांप्रमाणे पुढे सरकल्या, पांडूचे पुत्र, राज्य सोडून दूर निघून गेले इ.

ਖਰੀ ਮਧਿ ਰਾਜਿਸਥਲੀ ਐਸ ਸੋਹੈ ॥
खरी मधि राजिसथली ऐस सोहै ॥

राजांच्या सभेत मुद्रा अशी होती,

ਮਨੋ ਜ੍ਵਾਲ ਮਾਲਾ ਮਹਾ ਮੋਨਿ ਮੋਹੈ ॥੪੯॥
मनो ज्वाल माला महा मोनि मोहै ॥४९॥

राजदरबारात उभी राहून ती विलोभनीय अग्नी ज्योतीप्रमाणे प्रकट झाली.49.

ਸੁਭੇ ਰਾਜਿਸਥਲੀ ਠਾਢਿ ਐਸੇ ॥
सुभे राजिसथली ठाढि ऐसे ॥

राजांच्या सभेत गतिरोध असेच दाखवत होता,

ਮਨੋ ਚਿਤ੍ਰਕਾਰੀ ਲਿਖੀ ਚਿਤ੍ਰ ਜੈਸੇ ॥
मनो चित्रकारी लिखी चित्र जैसे ॥

शाही दरबारात उभी राहून ती चित्रकाराच्या चित्रासारखी दिसली

ਬਧੇ ਸ੍ਵਰਣ ਕੀ ਕਿੰਕਣੀ ਲਾਲ ਮਾਲੰ ॥
बधे स्वरण की किंकणी लाल मालं ॥

सोन्याच्या माळा बांधलेल्या लाल कुरड्या

ਸਿਖਾ ਜਾਨ ਸੋਭੇ ਨ੍ਰਿਪੰ ਜਗਿ ਜ੍ਵਾਲੰ ॥੫੦॥
सिखा जान सोभे न्रिपं जगि ज्वालं ॥५०॥

तिने सोन्याचा अलंकार (किंकिनी) परिधान केला होता, ज्यात रत्नांच्या माळा जडल्या होत्या.

ਕਹੇ ਬੈਨ ਸਾਰਸ੍ਵਤੀ ਪੇਖਿ ਬਾਲਾ ॥
कहे बैन सारस्वती पेखि बाला ॥

सरस्वती बोलली, हे राजकुमारी!

ਲਖੋ ਨੈਨਿ ਠਾਢੇ ਸਭੈ ਭੂਪ ਆਲਾ ॥
लखो नैनि ठाढे सभै भूप आला ॥

मुलीला पाहून सरस्वती पुन्हा म्हणाली, “हे राजकन्ये! हे उत्कृष्ट राजे पहा

ਰੁਚੈ ਚਿਤ ਜਉਨੈ ਸੁਈ ਨਾਥ ਕੀਜੈ ॥
रुचै चित जउनै सुई नाथ कीजै ॥

(त्यापैकी) जो तुझे मन प्रसन्न करतो, त्याला (आपला) स्वामी बनवा.

ਸੁਨੋ ਪ੍ਰਾਨ ਪਿਆਰੀ ਇਹੈ ਮਾਨਿ ਲੀਜੈ ॥੫੧॥
सुनो प्रान पिआरी इहै मानि लीजै ॥५१॥

हे माझ्या प्रिये! माझे म्हणणे पाळ, त्याच्याशी लग्न कर, ज्याला तुम्ही तुमच्या मनात योग्य समजता.51.

ਬਡੀ ਬਾਹਨੀ ਸੰਗਿ ਜਾ ਕੇ ਬਿਰਾਜੈ ॥
बडी बाहनी संगि जा के बिराजै ॥

ज्याच्या सहाय्याने खूप मोठी फौज व्यापली आहे

ਘੁਰੈ ਸੰਗ ਭੇਰੀ ਮਹਾ ਨਾਦ ਬਾਜੈ ॥
घुरै संग भेरी महा नाद बाजै ॥

“ज्याच्याबरोबर मोठे सैन्य आहे आणि शंख, रणगाडे आणि युद्धशिंगे वाजवली जात आहेत, तो हा महान राजा पहा.

ਲਖੋ ਰੂਪ ਬੇਸੰ ਨਰੇਸੰ ਮਹਾਨੰ ॥
लखो रूप बेसं नरेसं महानं ॥

(या) महान आणि महान राजाचे रूप पहा.

ਦਿਨੰ ਰੈਣ ਜਾਪੈ ਸਹੰਸ੍ਰ ਭੁਜਾਨੰ ॥੫੨॥
दिनं रैण जापै सहंस्र भुजानं ॥५२॥

ज्याचे हजार हात दिवसाला रात्र बनवतात.52.

ਧੁਜਾ ਮਧਿ ਜਾ ਕੇ ਬਡੋ ਸਿੰਘ ਰਾਜੈ ॥
धुजा मधि जा के बडो सिंघ राजै ॥

ज्याच्या ध्वजावर मोठ्या सिंहाचे चिन्ह बसले आहे.

ਸੁਨੇ ਨਾਦ ਤਾ ਕੋ ਮਹਾ ਪਾਪ ਭਾਜੈ ॥
सुने नाद ता को महा पाप भाजै ॥

“ज्याच्या ध्वजात मोठा सिंह बसलेला आहे आणि ज्याचा आवाज ऐकला तर मोठी पापे नष्ट होतात

ਲਖੋ ਪੂਰਬੀਸੰ ਛਿਤੀਸੰ ਮਹਾਨੰ ॥
लखो पूरबीसं छितीसं महानं ॥

पूर्वेकडील महान राजा (हे) जाणून घ्या.

ਸੁਨੋ ਬੈਨ ਬਾਲਾ ਸੁਰੂਪੰ ਸੁ ਭਾਨੰ ॥੫੩॥
सुनो बैन बाला सुरूपं सु भानं ॥५३॥

अरे राजकन्या! पूर्वेचा तो सूर्यमुखी महान राजा पहा.53.

ਘੁਰੈ ਦੁੰਦਭੀ ਸੰਖ ਭੇਰੀ ਅਪਾਰੰ ॥
घुरै दुंदभी संख भेरी अपारं ॥

अपार भेरिया, संख आणि नागरे गुंजतात.

ਬਜੈ ਦਛਨੀ ਸਰਬ ਬਾਜੰਤ੍ਰ ਸਾਰੰ ॥
बजै दछनी सरब बाजंत्र सारं ॥

“येथे केटलड्रम, शंख आणि ढोल वाजवले जातात

ਤੁਰੀ ਕਾਨਰੇ ਤੂਰ ਤਾਨੰ ਤਰੰਗੰ ॥
तुरी कानरे तूर तानं तरंगं ॥

तुरी, कानरा, तूर, तरंग,

ਮੁਚੰ ਝਾਝਰੰ ਨਾਇ ਨਾਦੰ ਮ੍ਰਿਦੰਗੰ ॥੫੪॥
मुचं झाझरं नाइ नादं म्रिदंगं ॥५४॥

इतर अनेक वाद्यांचे स्वर आणि सूर ऐकू येत आहेत तसेच ढोलकी, पायल इत्यादी वाजवले जात आहेत.54.

ਬਧੇ ਹੀਰ ਚੀਰੰ ਸੁ ਬੀਰੰ ਸੁਬਾਹੰ ॥
बधे हीर चीरं सु बीरं सुबाहं ॥

जो आपल्या चिलखतीवर हिरे धारण करतो तो पराक्रमी योद्धा असतो.

ਬਡੋ ਛਤ੍ਰਧਾਰੀ ਸੋ ਸੋਭਿਓ ਸਿਪਾਹੰ ॥
बडो छत्रधारी सो सोभिओ सिपाहं ॥

योद्ध्यांनी सुंदर वस्त्रे परिधान केली आहेत