श्री दसाम ग्रंथ

पान - 504


ਠਾਈਸ ਦਿਵਸ ਲਉ ਸੇਵ ਕਰੀ ਤਿਹ ਕੀ ਤਿਹ ਕੋ ਅਤਿ ਹੀ ਰਿਝਵਾਯੋ ॥
ठाईस दिवस लउ सेव करी तिह की तिह को अति ही रिझवायो ॥

आपल्या सुनेला अशी शिकवण देऊन त्यांनी चंडिकेची पूजा केली आणि अठ्ठावीस दिवस तिची अखंड सेवा करून तिला प्रसन्न केले.

ਰੀਝਿ ਸਿਵਾ ਤਿਨ ਪੈ ਤਬ ਹੀ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਇਹੀ ਬਰੁਦਾਨ ਦਿਵਾਯੋ ॥
रीझि सिवा तिन पै तब ही कबि स्याम इही बरुदान दिवायो ॥

कवी श्याम (म्हणतात) तेव्हा दुर्गा त्याच्यावर प्रसन्न झाली आणि त्याला हे वरदान दिले

ਆਇ ਹੈ ਸ੍ਯਾਮ ਨ ਸੋਕ ਕਰੋ ਤਬ ਲਉ ਹਰਿ ਲੀਨੇ ਤ੍ਰੀਆ ਮਨਿ ਆਯੋ ॥੨੦੬੦॥
आइ है स्याम न सोक करो तब लउ हरि लीने त्रीआ मनि आयो ॥२०६०॥

चंडिका, प्रसन्न होऊन दु:खी न होण्याचे वरदान दिले कारण कृष्ण परत येणार आहे.2060.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਕੋ ਹੇਰਿ ਤ੍ਰੀਆ ਮਨਿ ਕੇ ਜੁਤ ਸੋਕ ਕੀ ਬਾਤ ਸਭੈ ਬਿਸਰਾਈ ॥
कान्रह को हेरि त्रीआ मनि के जुत सोक की बात सभै बिसराई ॥

कृष्णाला पत्नी आणि मणीसोबत पाहून सर्वजण दुःख विसरले.

ਡਾਰਿ ਕਮੰਡਲ ਮੈ ਜਲੁ ਸੀਤਲ ਮਾਇ ਪੀਯੋ ਪੁਨਿ ਵਾਰ ਕੈ ਆਈ ॥
डारि कमंडल मै जलु सीतल माइ पीयो पुनि वार कै आई ॥

कृष्णाला रत्नजडित पाहून रुक्मणी इतर सर्व गोष्टी विसरून चंडिकेला नैवेद्यासाठी पाणी आणत (मंदिरात) पोहोचली.

ਜਾਦਵ ਅਉਰ ਸਭੈ ਹਰਖੈ ਅਰੁ ਬਾਜਤ ਭੀ ਪੁਰ ਬੀਚ ਬਧਾਈ ॥
जादव अउर सभै हरखै अरु बाजत भी पुर बीच बधाई ॥

सर्व यादव प्रसन्न झाले आणि नगरात जल्लोष झाला

ਅਉਰ ਕਹੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਸਿਵਾ ਸੁ ਸਭੋ ਜਗਮਾਇ ਸਹੀ ਠਹਰਾਈ ॥੨੦੬੧॥
अउर कहै कबि स्याम सिवा सु सभो जगमाइ सही ठहराई ॥२०६१॥

कवी म्हणतो की अशा प्रकारे सर्वांनी जगाच्या आईलाच योग्य मानले.2061.

ਇਤਿ ਜਾਮਵੰਤ ਕੋ ਜੀਤ ਕੈ ਦੁਹਿਤਾ ਤਿਸ ਕੀ ਮਨਿ ਸਹਿਤ ਲਿਆਵਤ ਭਏ ॥
इति जामवंत को जीत कै दुहिता तिस की मनि सहित लिआवत भए ॥

जामवंतावर विजय मिळवून तो दागिना आपल्या मुलीसह घेऊन येण्याचे वर्णन संपते.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਹੇਰ ਕੈ ਸ੍ਯਾਮ ਸਤ੍ਰਾਜਿਤ ਕਉ ਮਨਿ ਲੈ ਕਰ ਮੈ ਫੁਨਿ ਤਾ ਸਿਰ ਮਾਰੀ ॥
हेर कै स्याम सत्राजित कउ मनि लै कर मै फुनि ता सिर मारी ॥

श्रीकृष्णाने सत्राजितला पाहिले आणि मणी हातात घेऊन त्याच्या डोक्यावर मारला

ਜਾ ਹਿਤ ਦੋਸ ਦਯੋ ਸੋਈ ਲੈ ਜੜ ਕੋਪ ਭਰੇ ਇਹ ਭਾਤਿ ਉਚਾਰੀ ॥
जा हित दोस दयो सोई लै जड़ कोप भरे इह भाति उचारी ॥

सत्राजितला कळल्यावर कृष्णाने तो दागिना हातात घेऊन त्याच्यासमोर टाकला आणि म्हणाला, “अरे मुर्खा! तुझा दागिना काढून घे, ज्यासाठी तू माझी निंदा केली होतीस.”

ਚਉਕਿ ਕਹੈ ਸਭ ਜਾਦਵ ਯੌ ਸੁ ਪਿਖੋ ਰਿਸਿ ਕੈਸੀ ਕਰੀ ਗਿਰਧਾਰੀ ॥
चउकि कहै सभ जादव यौ सु पिखो रिसि कैसी करी गिरधारी ॥

सर्व यादव चकित झाले आणि म्हणाले, पाहा, कृष्णाने कसला राग केला आहे.

ਸੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਬਿਤਨ ਬੀਚ ਕਥਾ ਜਗ ਮੈ ਕਬ ਸ੍ਯਾਮ ਬਿਥਾਰੀ ॥੨੦੬੨॥
सो इह भाति कबितन बीच कथा जग मै कब स्याम बिथारी ॥२०६२॥

कृष्णाचा हा राग पाहून सर्व यादव आश्चर्यचकित झाले आणि हीच गोष्ट कवी श्यामने आपल्या श्लोकात सांगितली आहे.2062.

ਹਾਥਿ ਰਹਿਓ ਮਨਿ ਕੋ ਧਰਿ ਕੈ ਤਿਨਿ ਨੈਕੁ ਨ ਕਾਹੂੰ ਕੀ ਓਰਿ ਨਿਹਾਰਿਓ ॥
हाथि रहिओ मनि को धरि कै तिनि नैकु न काहूं की ओरि निहारिओ ॥

हातात मणी धरून तो उभा राहिला ( पहारा देत ) आणि कोणाकडे अजिबात बघितले नाही.

ਲਜਿਤ ਹ੍ਵੈ ਖਿਸਿਯਾਨੋ ਘਨੋ ਦੁਬਿਧਾ ਕਰਿ ਧਾਮ ਕੀ ਓਰਿ ਸਿਧਾਰਿਓ ॥
लजित ह्वै खिसियानो घनो दुबिधा करि धाम की ओरि सिधारिओ ॥

तो दागिना हातात घेतला आणि कोणाकडेही न पाहता आणि लाज न वाटता लाजत आपल्या घरी निघून गेला.

ਬੈਰ ਪਰਿਯੋ ਹਮਰੋ ਹਰਿ ਸੋ ਰੁ ਕਲੰਕ ਚੜਿਯੋ ਗਯੋ ਭ੍ਰਾਤ੍ਰ ਮਾਰਿਓ ॥
बैर परियो हमरो हरि सो रु कलंक चड़ियो गयो भ्रात्र मारिओ ॥

आता कृष्ण माझा शत्रू झाला आहे आणि हा माझ्यासाठी एक कलंक आहे, पण त्यासोबत माझा भाऊही मारला गेला आहे.

ਭੀਰ ਪਰੀ ਤੇ ਅਧੀਰ ਭਯੋ ਦੁਹਿਤਾ ਦੇਉ ਸ੍ਯਾਮ ਇਹੀ ਚਿਤਿ ਧਾਰਿਓ ॥੨੦੬੩॥
भीर परी ते अधीर भयो दुहिता देउ स्याम इही चिति धारिओ ॥२०६३॥

मी कठीण स्थितीत अडकलो आहे, म्हणून आता मी माझी मुलगी कृष्णाला अर्पण करावी.2063.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮ ਸਕੰਧੇ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਕ੍ਰਿਸਨਾਵਤਾਰੇ ਸਤ੍ਰਾਜਿਤ ਕੋ ਮਣਿ ਦੈਬੋ ਬਰਨਨਣ ਧਿਆਇ ਸਮਾਪਤੰ ॥
इति स्री दसम सकंधे बचित्र नाटक क्रिसनावतारे सत्राजित को मणि दैबो बरननण धिआइ समापतं ॥

बचित्तर नाटकातील कृष्णावतारातील (दशम स्कंध पुराणावर आधारित) सत्राजितला रत्न देण्याच्या वर्णनाचा शेवट.

ਅਥ ਸਤ੍ਰਾਜਿਤ ਕੀ ਦੁਹਿਤਾ ਕੋ ਬ੍ਯਾਹ ਕਥਨੰ ॥
अथ सत्राजित की दुहिता को ब्याह कथनं ॥

आता स्ट्राजितच्या मुलीच्या लग्नाची गोष्ट

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥
स्वैया ॥

स्वय्या

ਬੋਲਿ ਦਿਜੋਤਮ ਬੇਦਨ ਕੀ ਬਿਧਿ ਜੈਸ ਕਹੀ ਤਿਸ ਬ੍ਯਾਹ ਰਚਾਯੋ ॥
बोलि दिजोतम बेदन की बिधि जैस कही तिस ब्याह रचायो ॥

ब्राह्मणांना बोलावून सत्राजितने आपल्या मुलीच्या लग्नाची वैदिक विधींनुसार व्यवस्था केली.

ਸਤਿ ਭਾਮਨਿ ਕੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਜਿਹ ਕੋ ਸਭ ਲੋਗਨ ਮੈ ਜਸੁ ਛਾਯੋ ॥
सति भामनि को कबि स्याम भनै जिह को सभ लोगन मै जसु छायो ॥

त्यांच्या मुलीचे नाव सत्यभामा होते, जिची स्तुती सर्व लोकांमध्ये पसरली होती

ਪਾਵਤ ਹੈ ਉਪਮਾ ਲਛਮੀ ਕੀ ਨ ਤਾ ਸਮ ਯੌ ਕਹਿਬੋ ਬਨਿ ਆਯੋ ॥
पावत है उपमा लछमी की न ता सम यौ कहिबो बनि आयो ॥

लक्ष्मीसुद्धा तिच्यासारखी नव्हती

ਤਾਹੀ ਕੇ ਬ੍ਯਾਹਨ ਕਾਜ ਸੁ ਦੈ ਮਨਿ ਮਾਨਿ ਭਲੈ ਘਨਿ ਸ੍ਯਾਮ ਬੁਲਾਯੋ ॥੨੦੬੪॥
ताही के ब्याहन काज सु दै मनि मानि भलै घनि स्याम बुलायो ॥२०६४॥

कृष्णाला तिच्या लग्नासाठी आदराने आमंत्रित केले होते.2064.

ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਸੁਨੇ ਬਤੀਯਾ ਸੁਭ ਸਾਜਿ ਜਨੇਤ ਜਹਾ ਕੋ ਸਿਧਾਏ ॥
स्री ब्रिजनाथ सुने बतीया सुभ साजि जनेत जहा को सिधाए ॥

हे नवीन प्राप्त करून, कृष्ण लग्नाच्या पक्षासह तिच्याकडे गेला

ਆਵਤ ਸੋ ਸੁਨਿ ਕੈ ਪ੍ਰਭੁ ਕੋ ਸਭ ਆਗੇ ਹੀ ਤੇ ਮਿਲਿਬੇ ਕਉ ਧਾਏ ॥
आवत सो सुनि कै प्रभु को सभ आगे ही ते मिलिबे कउ धाए ॥

प्रभूचे आगमन होणार आहे हे कळताच सर्व लोक त्यांच्या स्वागतासाठी पोहोचले

ਆਦਰ ਸੰਗ ਲਵਾਇ ਕੈ ਜਾਇ ਬ੍ਯਾਹ ਕੀਯੋ ਦਿਜ ਦਾਨ ਦਿਵਾਏ ॥
आदर संग लवाइ कै जाइ ब्याह कीयो दिज दान दिवाए ॥

विवाह सोहळ्यासाठी त्यांचे आदरपूर्वक स्वागत करण्यात आले

ਐਸੇ ਬਿਵਾਹ ਪ੍ਰਭੂ ਸੁਖੁ ਪਾਇ ਤ੍ਰੀਯਾ ਸੰਗ ਲੈ ਕਰਿ ਧਾਮਹਿ ਆਏ ॥੨੦੬੫॥
ऐसे बिवाह प्रभू सुखु पाइ त्रीया संग लै करि धामहि आए ॥२०६५॥

ब्राह्मणांना भेटवस्तू देण्यात आल्या, कृष्ण लग्नानंतर आनंदाने घरी परतला.2065.

ਇਤਿ ਬਿਵਾਹ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਤ ਭਯੋ ॥
इति बिवाह संपूरन होत भयो ॥

विवाह सोहळ्याची समाप्ती.

ਲਛੀਆ ਗ੍ਰਿਹ ਪ੍ਰਸੰਗ ॥
लछीआ ग्रिह प्रसंग ॥

आता हाऊस ऑफ वॅक्सच्या भागाचे वर्णन सुरू होते

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਤਉ ਹੀ ਲਉ ਐਸੋ ਸੁਨੀ ਬਤੀਯਾ ਲਛੀਆ ਗ੍ਰਿਹਿ ਮੈ ਸੁਤ ਪੰਡੁ ਕੇ ਆਏ ॥
तउ ही लउ ऐसो सुनी बतीया लछीआ ग्रिहि मै सुत पंडु के आए ॥

तोपर्यंत या सर्व गोष्टी ऐकून पांडव मेणाच्या घरी आले

ਗਾਇ ਸਮੇਤ ਸਭੋ ਮਿਲਿ ਕੌਰਨ ਚਿਤ ਬਿਖੈ ਕਰੁਨਾ ਨ ਬਸਾਏ ॥
गाइ समेत सभो मिलि कौरन चित बिखै करुना न बसाए ॥

त्यांनी सर्वांनी मिळून कौरवांना विनंती केली, परंतु कौरवांच्या मनात दयेचा अंशही नव्हता.

ਐਸੇ ਬਿਚਾਰ ਕੀਓ ਚਿਤ ਮੈ ਸੁ ਤਹਾ ਕੋ ਚਲੈ ਸਭ ਬਿਸਨੁ ਬੁਲਾਏ ॥
ऐसे बिचार कीओ चित मै सु तहा को चलै सभ बिसनु बुलाए ॥

चितेत असा विचार करून श्रीकृष्णाने सर्वांना (यादवांना) बोलावले आणि तेथे गेले.

ਐਸੇ ਬਿਚਾਰ ਸੁ ਸਾਜ ਕੈ ਸ੍ਯੰਦਨ ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਤਹਾ ਕੋ ਸਿਧਾਏ ॥੨੦੬੬॥
ऐसे बिचार सु साज कै स्यंदन स्री ब्रिजनाथ तहा को सिधाए ॥२०६६॥

मोठ्या चिंतनानंतर त्यांनी कृष्णाला हाक मारली, जो आपला रथ शय्यासकट करून त्या जागेसाठी निघाला.2066.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਚਲੇ ਉਤ ਕਉ ਜਬ ਹੀ ਬਰਮਾਕ੍ਰਿਤ ਤੋ ਇਤ ਮੰਤ੍ਰ ਬਿਚਾਰਿਯੋ ॥
कान्रह चले उत कउ जब ही बरमाक्रित तो इत मंत्र बिचारियो ॥

श्रीकृष्ण तेथे गेल्यावर बर्माकृत (कृतवर्मा) यांनी हा सल्ला दिला

ਲੈ ਅਕ੍ਰੂਰ ਕਉ ਆਪਨੇ ਸੰਗ ਕਹਿਯੋ ਅਰੇ ਕਾਨ੍ਹ ਕਹੂੰ ਕਉ ਪਧਾਰਿਯੋ ॥
लै अक्रूर कउ आपने संग कहियो अरे कान्ह कहूं कउ पधारियो ॥

जेव्हा कृष्ण त्या ठिकाणी जाऊ लागला, तेव्हा कृतवर्माने काहीतरी विचार केला आणि अक्रूरला बरोबर घेऊन त्याला विचारले, "कृष्ण कुठे गेला आहे?"

ਛੀਨ ਲੈ ਯਾ ਤੇ ਅਰੇ ਮਿਲਿ ਕੈ ਮਨਿ ਐਸੇ ਬਿਚਾਰ ਕੀਯੋ ਤਿਹ ਮਾਰਿਯੋ ॥
छीन लै या ते अरे मिलि कै मनि ऐसे बिचार कीयो तिह मारियो ॥

चला, सत्राजितचे दागिने हिसकावून घेऊ आणि असा विचार करून त्यांनी सत्राजितचा खून केला

ਲੈ ਬਰਮਾਕ੍ਰਿਤ ਵਾ ਬਧ ਕੈ ਮਨਿ ਆਪਨੇ ਧਾਮ ਕੀ ਓਰਿ ਸਿਧਾਰਿਯੋ ॥੨੦੬੭॥
लै बरमाक्रित वा बध कै मनि आपने धाम की ओरि सिधारियो ॥२०६७॥

त्याला मारल्यानंतर कृतवर्मा त्याच्या घरी गेला.2067.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਸਤਿ ਧੰਨਾ ਭੀ ਸੰਗਿ ਰਲਾਯੋ ॥
सति धंना भी संगि रलायो ॥

सतधन्ना (योद्धा नावाचा) सुद्धा सोबत गेला

ਜਬ ਸਤ੍ਰਾਜਿਤ ਕੋ ਤਿਨ ਘਾਯੋ ॥
जब सत्राजित को तिन घायो ॥

जेव्हा त्यांनी सत्राजितला मारले, तेव्हा त्यांच्याबरोबर शतधन्वा

ਏ ਤਿਹ ਬਧ ਕੈ ਡੇਰਨ ਆਏ ॥
ए तिह बध कै डेरन आए ॥

या तिघांनी (त्याला) मारले आणि (त्यांच्या) छावणीत आले

ਉਤੈ ਸੰਦੇਸ ਸ੍ਯਾਮ ਸੁਨਿ ਪਾਏ ॥੨੦੬੮॥
उतै संदेस स्याम सुनि पाए ॥२०६८॥

या बाजूने तिघेही आपापल्या घरी आले आणि त्या बाजूला कृष्णाला कळले.2068.

ਦੂਤ ਬਾਚ ਕਾਨ੍ਰਹ ਸੋ ॥
दूत बाच कान्रह सो ॥

कृष्णाला उद्देशून दूताचे भाषण:

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਪ੍ਰਭੁ ਸੋ ਦੂਤਨ ਬੈਨ ਉਚਾਰੇ ॥
प्रभु सो दूतन बैन उचारे ॥

देवदूत श्रीकृष्णाशी बोलले

ਸਤ੍ਰਾਜਿਤ ਕ੍ਰਿਤਬਰਮਾ ਮਾਰੇ ॥
सत्राजित क्रितबरमा मारे ॥

दूत परमेश्वराला म्हणाला, “कृतवर्माने सत्राजितला मारले आहे