श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1359


ਨ ਹਾਥੈ ਪਸਾਰਾ ਤਹਾ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਆਵੈ ॥
न हाथै पसारा तहा द्रिसटि आवै ॥

पसरलेला हात तिथे दिसत नव्हता.

ਕਛੂ ਭੂਮਿ ਆਕਾਸ ਹੇਰੋ ਨ ਜਾਵੈ ॥੨੫॥
कछू भूमि आकास हेरो न जावै ॥२५॥

पृथ्वी आणि आकाशही काही दाखवले नाही. २५.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अविचल:

ਤੀਸ ਸਹਸ ਛੂਹਨਿ ਦਲ ਜਬ ਜੂਝਤ ਭਯੋ ॥
तीस सहस छूहनि दल जब जूझत भयो ॥

जेव्हा तीस हजार अस्पृश्य लढताना मरण पावले.

ਦੁਹੂੰ ਨ੍ਰਿਪਨ ਕੇ ਕੋਪ ਅਧਿਕ ਤਬ ਹੀ ਭਯੋ ॥
दुहूं न्रिपन के कोप अधिक तब ही भयो ॥

तेव्हा दोन्ही राजांचा राग फारच वाढला.

ਪੀਸਿ ਪੀਸਿ ਰਦਨਛਦ ਬਿਸਿਖ ਪ੍ਰਹਾਰਹੀ ॥
पीसि पीसि रदनछद बिसिख प्रहारही ॥

(ते) दात घासून बाण मारत असत

ਹੋ ਜੋ ਜੀਯ ਭੀਤਰ ਕੋਪ ਸੁ ਪ੍ਰਗਟ ਦਿਖਾਰਹੀ ॥੨੬॥
हो जो जीय भीतर कोप सु प्रगट दिखारही ॥२६॥

आणि मनाचा राग ते व्यक्त करत होते. २६.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਬੀਸ ਬਰਸ ਨਿਸੁ ਦਿਨ ਰਨ ਕਰਾ ॥
बीस बरस निसु दिन रन करा ॥

ते वीस वर्षे रात्रंदिवस लढले.

ਦੁਹੂੰ ਨ੍ਰਿਪਨ ਤੇ ਏਕ ਨ ਟਰਾ ॥
दुहूं न्रिपन ते एक न टरा ॥

पण दोन्ही राजे डगमगले नाहीत.

ਅੰਤ ਕਾਲ ਤਿਨ ਦੁਹੂੰ ਖਪਾਯੋ ॥
अंत काल तिन दुहूं खपायो ॥

शेवटी दुष्काळाने दोघांचाही नाश केला.

ਉਹਿ ਕੌ ਇਹ ਇਹ ਕੌ ਉਹਿ ਘਾਯੋ ॥੨੭॥
उहि कौ इह इह कौ उहि घायो ॥२७॥

त्याने ते मारले आणि त्याला मारले. २७.

ਭੁਜੰਗ ਛੰਦ ॥
भुजंग छंद ॥

भुजंग श्लोक:

ਜਬੈ ਛੂਹਨੀ ਤੀਸ ਸਾਹਸ੍ਰ ਮਾਰੇ ॥
जबै छूहनी तीस साहस्र मारे ॥

जेव्हा तीस हजार अस्पृश्य मारले गेले

ਦੋਊ ਰਾਵਈ ਰਾਵ ਜੂਝੇ ਕਰਾਰੇ ॥
दोऊ रावई राव जूझे करारे ॥

(तेव्हा) दोन्ही राजे (एकमेकांशी) भयंकर लढले.

ਮਚਿਯੋ ਲੋਹ ਗਾਢੌ ਉਠੀ ਅਗਨਿ ਜ੍ਵਾਲਾ ॥
मचियो लोह गाढौ उठी अगनि ज्वाला ॥

(तेव्हा) भयंकर युद्ध झाले आणि त्यातून आग निर्माण झाली.

ਭਈ ਤੇਜ ਤੌਨੇ ਹੁਤੇ ਏਕ ਬਾਲਾ ॥੨੮॥
भई तेज तौने हुते एक बाला ॥२८॥

त्या तेजातून एक 'बाला' (स्त्री) जन्माला आली. २८.

ਤਿਸੀ ਕੋਪ ਕੀ ਅਗਨਿ ਤੇ ਬਾਲ ਹ੍ਵੈ ਕੈ ॥
तिसी कोप की अगनि ते बाल ह्वै कै ॥

त्या रागाच्या अग्नीतून बाळाचा जन्म झाला

ਹਸੀ ਹਾਥ ਮੈ ਸਸਤ੍ਰ ਔ ਅਸਤ੍ਰ ਲੈ ਕੈ ॥
हसी हाथ मै ससत्र औ असत्र लै कै ॥

आणि हातात शस्त्रे घेऊन हसायला लागला.

ਮਹਾ ਰੂਪ ਆਨੂਪ ਤਾ ਕੋ ਬਿਰਾਜੈ ॥
महा रूप आनूप ता को बिराजै ॥

त्यांचे महान रूप अद्वितीय होते.

ਲਖੇ ਤੇਜ ਤਾ ਕੋ ਸਸੀ ਸੂਰ ਲਾਜੈ ॥੨੯॥
लखे तेज ता को ससी सूर लाजै ॥२९॥

त्याचे तेज पाहून सूर्य-चंद्रही लाजायचे. 29.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਚਾਰਹੁ ਦਿਸਾ ਫਿਰੀ ਜਬ ਬਾਲਾ ॥
चारहु दिसा फिरी जब बाला ॥

जेव्हा मुल चारही चौकारांवर चालू लागले

ਜਾਨੋ ਨਾਗ ਰੂਪ ਕੀ ਮਾਲਾ ॥
जानो नाग रूप की माला ॥

(असे दिसत होते) जणू साप-स्वरूपाची (अक्षरशः 'चिंधी-रूप') हार आहे.

ਐਸ ਨ ਕਤਹੂੰ ਪੁਰਖ ਨਿਹਾਰਾ ॥
ऐस न कतहूं पुरख निहारा ॥

असा माणूस कुठेही दिसला नाही.

ਨਾਥ ਕਰੈ ਜਿਹ ਆਪੁ ਸੁਧਾਰਾ ॥੩੦॥
नाथ करै जिह आपु सुधारा ॥३०॥

ज्याला (तो) आपला नाथ बनवू शकतो. 30.

ਫਿਰ ਜਿਯ ਮੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਬਿਚਾਰੀ ॥
फिर जिय मै इह भाति बिचारी ॥

मग त्याच्या मनात ही कल्पना तयार झाली

ਬਰੌ ਜਗਤ ਕੇ ਪਤਿਹਿ ਸੁਧਾਰੀ ॥
बरौ जगत के पतिहि सुधारी ॥

संसाराच्या स्वामीशीच लग्न करायचे.

ਤਾ ਤੇ ਕਰੌ ਦੀਨ ਹ੍ਵੈ ਸੇਵਾ ॥
ता ते करौ दीन ह्वै सेवा ॥

जेणेकरून मी (त्यांची) पूर्ण नम्रतेने सेवा करतो

ਹੋਇ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਾਲਿਕਾ ਦੇਵਾ ॥੩੧॥
होइ प्रसंन कालिका देवा ॥३१॥

(जे केल्याने) महाकाल ('कालिका देवा') प्रसन्न होईल. ३१.

ਅਧਿਕ ਸੁਚਿਤ ਹ੍ਵੈ ਕੀਏ ਸੁਮੰਤ੍ਰਾ ॥
अधिक सुचित ह्वै कीए सुमंत्रा ॥

त्याने अधिक काळजीपूर्वक विचार केला

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਤਨ ਲਿਖਿ ਲਿਖਿ ਜੰਤ੍ਰਾ ॥
भाति भाति तन लिखि लिखि जंत्रा ॥

आणि विविध साधने लिहिली.

ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੀ ਜਗ ਮਾਤ ਭਵਾਨੀ ॥
क्रिपा करी जग मात भवानी ॥

जगत माता भवानी विनवणी केली (त्याला).

ਇਹ ਬਿਧ ਬਤਿਯਾ ਤਾਹਿ ਬਖਾਨੀ ॥੩੨॥
इह बिध बतिया ताहि बखानी ॥३२॥

आणि त्याला असे समजावले. 32.

ਕਰਿ ਜਿਨਿ ਸੋਕ ਹ੍ਰਿਦੈ ਤੈ ਪੁਤ੍ਰੀ ॥
करि जिनि सोक ह्रिदै तै पुत्री ॥

(भवानी म्हणाली) हे कन्या ! आपल्या अंतःकरणात दुःखी होऊ नका.

ਨਿਰੰਕਾਰ ਬਰਿ ਹੈ ਤੁਹਿ ਅਤ੍ਰੀ ॥
निरंकार बरि है तुहि अत्री ॥

निरंकार अस्त्रधारी तुझ्याशी (आवश) लग्न करतील.

ਤਾ ਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਆਜੁ ਨਿਸਿ ਧਰਿਯਹੁ ॥
ता का ध्यान आजु निसि धरियहु ॥

आज रात्री तू त्याची काळजी घे.

ਕਹਿਹੈ ਜੁ ਕਛੁ ਸੋਈ ਤੁਮ ਕਰਿਯਹੁ ॥੩੩॥
कहिहै जु कछु सोई तुम करियहु ॥३३॥

तो जे काही म्हणतो, तुम्ही तेच करा. ३३.

ਜਬ ਅਸ ਬਰ ਤਿਹ ਦਿਯੋ ਭਵਾਨੀ ॥
जब अस बर तिह दियो भवानी ॥

जेव्हा भवानीने त्याला असे वरदान दिले.

ਪ੍ਰਫੁਲਿਤ ਭਈ ਜਗਤ ਕੀ ਰਾਨੀ ॥
प्रफुलित भई जगत की रानी ॥

(तेव्हा ती) संसाराची राणी सुखी झाली.

ਅਤਿ ਪਵਿਤ੍ਰ ਨਿਸਿ ਹ੍ਵੈ ਛਿਤ ਸੋਈ ॥
अति पवित्र निसि ह्वै छित सोई ॥

ती अत्यंत पवित्र झाली आणि रात्री जमिनीवर झोपली.

ਜਿਹ ਠਾ ਔਰ ਨ ਦੂਸਰ ਕੋਈ ॥੩੪॥
जिह ठा और न दूसर कोई ॥३४॥

जिथे दुसरे कोणी नव्हते. ३४.

ਅਰਧ ਰਾਤ੍ਰਿ ਬੀਤਤ ਭੀ ਜਬ ਹੀ ॥
अरध रात्रि बीतत भी जब ही ॥

मध्यरात्र झाली की,

ਆਗ੍ਯਾ ਭਈ ਨਾਥ ਕੀ ਤਬ ਹੀ ॥
आग्या भई नाथ की तब ही ॥

तेव्हाच परमेश्वराची परवानगी मिळाली.

ਸ੍ਵਾਸ ਬੀਰਜ ਦਾਨਵ ਜਬ ਮਰਿ ਹੈ ॥
स्वास बीरज दानव जब मरि है ॥

जेव्हा स्वस बिरजा नावाचा राक्षस मारला जाईल,

ਤਿਹ ਪਾਛੇ ਸੁੰਦਰਿ ਮੁਹਿ ਬਰਿ ਹੈ ॥੩੫॥
तिह पाछे सुंदरि मुहि बरि है ॥३५॥

त्यानंतर, अरे सौंदर्य! (तुम्ही) माझ्यावर प्रेम कराल. 35.

ਇਹ ਬਿਧਿ ਤਿਹ ਆਗ੍ਯਾ ਜਬ ਭਈ ॥
इह बिधि तिह आग्या जब भई ॥

त्याला अशी परवानगी मिळाल्यावर

ਦਿਨਮਨਿ ਚੜਿਯੋ ਰੈਨਿ ਮਿਟਿ ਗਈ ॥
दिनमनि चड़ियो रैनि मिटि गई ॥

त्यामुळे सूर्य उगवला आणि रात्र झाली.