श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1152


ਸਿਰ ਮੋ ਖਾਇ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਜੁ ਤਿਹ ਕਟੁ ਬਚ ਕਹੈ ॥
सिर मो खाइ क्रिपान जु तिह कटु बच कहै ॥

जो त्यांच्याशी कडू बोलतो, तो कृपाणाचा वार डोक्यावर घेतो.

ਨਿੰਬੂਆ ਟਿਕ ਕਹਿ ਰਹੈ ਮੂੰਛਿ ਐਸੇ ਕੀਏ ॥
निंबूआ टिक कहि रहै मूंछि ऐसे कीए ॥

ते मिशा अशा प्रकारे ठेवतात (वात चराधाई) त्यांना लिंबू चिकटतात.

ਹੋ ਤੇ ਨਰ ਪੀਵਹਿ ਭਾਗ ਕਹਾ ਪਸੁ ਤੈਂ ਪੀਏ ॥੧੪॥
हो ते नर पीवहि भाग कहा पसु तैं पीए ॥१४॥

ती माणसे फक्त भांग पितात, तुमच्यासारखे प्राणी कुठे पितात. 14.

ਅਗੰਜਾਨ ਜੋ ਗੰਜਤ ਸਦਾ ਅਗੰਜ ਨਰ ॥
अगंजान जो गंजत सदा अगंज नर ॥

ज्यांना टक्कल पडते ते नेहमीच टक्कल असलेले पुरुष असतात.

ਤ੍ਰਸਤ ਤਾਪ ਤੁਟਿ ਜਾਇ ਨਿਰਖਿ ਜਿਹ ਖੜਗ ਕਰ ॥
त्रसत ताप तुटि जाइ निरखि जिह खड़ग कर ॥

हातात तलवार पाहून घाबरलेल्यांचे दु:ख दूर होते.

ਤੇ ਪੀਵਤ ਹੈ ਭਾਗ ਅਧਿਕ ਜਿਨ ਜਸ ਲਏ ॥
ते पीवत है भाग अधिक जिन जस लए ॥

ते भांग पितात ज्यांना (जगात) जास्त जस घ्यायचा आहे.

ਹੋ ਦਾਨ ਖਾਡ ਕੈ ਪ੍ਰਥਮ ਬਹੁਰਿ ਜਗ ਤੇ ਗਏ ॥੧੫॥
हो दान खाड कै प्रथम बहुरि जग ते गए ॥१५॥

ते प्रथम जगाला तलवारी दान करतात, मग ते जग सोडून जातात. १५.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਤੇ ਨਰ ਕੈਫਨ ਕੋ ਪਿਯਤ ਤੈ ਕ੍ਯਾ ਪਿਯਹਿ ਅਜਾਨ ॥
ते नर कैफन को पियत तै क्या पियहि अजान ॥

ती माणसे फक्त मादक पदार्थांचे सेवन करतात, हे अजान! तुम्ही कोणते औषध कराल?

ਕਰ ਤਕਰੀ ਪਕਰਤ ਰਹਿਯੋ ਕਸੀ ਨ ਕਮਰ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ॥੧੬॥
कर तकरी पकरत रहियो कसी न कमर क्रिपान ॥१६॥

त्याने नेहमीच तलवार हातात धरली आहे, (कधीही) त्याने धनुष्याने किरपाण कापले नाही. 16.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਯੌ ਸੁਨਿ ਬੈਨ ਸਾਹੁ ਰਿਸਿ ਭਰਿਯੋ ॥
यौ सुनि बैन साहु रिसि भरियो ॥

हे शब्द ऐकून शहा संतापले

ਨਿਜੁ ਤ੍ਰਿਯ ਕਹ ਕਟੁ ਬਚਨ ਉਚਰਿਯੋ ॥
निजु त्रिय कह कटु बचन उचरियो ॥

आणि पत्नीला कडू बोलले.

ਲਾਤ ਮੁਸਟ ਭੇ ਕੀਏ ਪ੍ਰਹਾਰਾ ॥
लात मुसट भे कीए प्रहारा ॥

लाथ मारली आणि (त्याला).

ਤੈ ਕ੍ਯੋਨ ਐਸੀ ਭਾਤਿ ਉਚਾਰਾ ॥੧੭॥
तै क्योन ऐसी भाति उचारा ॥१७॥

(आणि म्हणाले की) तू असं का बोलतोस. १७.

ਤ੍ਰਿਯੋ ਬਾਚ ॥
त्रियो बाच ॥

स्त्री म्हणाली:

ਕਹੋ ਸਾਹੁ ਤੌ ਸਾਚ ਉਚਰਊਾਂ ॥
कहो साहु तौ साच उचरऊां ॥

अहो शहा! तुम्ही म्हणाल तर मी तुम्हाला सत्य सांगेन.

ਤੁਮ ਤੇ ਤਊ ਅਧਿਕ ਜਿਯ ਡਰਊਾਂ ॥
तुम ते तऊ अधिक जिय डरऊां ॥

तरीही (मला) मनात तुझी खूप भीती वाटते.

ਜੋ ਕੁਲ ਰੀਤਿ ਬਡਨ ਚਲਿ ਆਈ ॥
जो कुल रीति बडन चलि आई ॥

जी थोरांची परंपरा आहे,

ਸੋ ਮੈ ਤੁਹਿ ਪ੍ਰਤਿ ਕਹਤ ਸੁਨਾਈ ॥੧੮॥
सो मै तुहि प्रति कहत सुनाई ॥१८॥

ते मी तुम्हाला सांगत आहे. १८.

ਛਪੈ ਛੰਦ ॥
छपै छंद ॥

मुद्रित श्लोक:

ਦਿਜਨ ਦਾਨ ਦੀਬੋ ਦ੍ਰੁਜਾਨ ਸਿਰ ਖੜਗ ਬਜੈਬੋ ॥
दिजन दान दीबो द्रुजान सिर खड़ग बजैबो ॥

ब्राह्मणांना भिक्षा देणे, दुर्जनांचे मस्तक ठोठावणे,

ਮਹਾ ਦੁਸਟ ਕਹ ਦੰਡਿ ਦਾਰਿਦ ਦੀਨਾਨ ਗਵੈਬੋ ॥
महा दुसट कह दंडि दारिद दीनान गवैबो ॥

दुष्टांना शिक्षा करण्यासाठी, गरिबांचे दुःख दूर करण्यासाठी,

ਨਿਜੁ ਨਾਰਿਨ ਕੇ ਸਾਥ ਕੇਲ ਚਿਰ ਲੌ ਮਚਿ ਮੰਡਬ ॥
निजु नारिन के साथ केल चिर लौ मचि मंडब ॥

बराच वेळ त्यांच्या बायकांशी खेळणे,

ਖੰਡ ਖੰਡ ਰਨ ਖੇਤ ਖਲਨ ਖੰਡਨ ਸੌ ਖੰਡਬ ॥
खंड खंड रन खेत खलन खंडन सौ खंडब ॥

रणांगणात शत्रूंचा नाश करणे (इत्यादी कुशल कृती आहेत).

ਅਮਲ ਨ ਪੀ ਏਤੀ ਕਰੈ ਕ੍ਯੋ ਆਯੋ ਮਹਿ ਲੋਕ ਮਹਿ ॥
अमल न पी एती करै क्यो आयो महि लोक महि ॥

दारू पिऊन या गोष्टी न करणाऱ्या या लोकांकडे ते का आले आहेत?

ਸੁਰ ਅਸੁਰ ਜਛ ਗੰਧ੍ਰਬ ਸਭੈ ਤਿਹ ਨਰ ਕੌ ਹਸਿ ਹਸਿ ਕਹਹਿ ॥੧੯॥
सुर असुर जछ गंध्रब सभै तिह नर कौ हसि हसि कहहि ॥१९॥

देव, दैत्य, यक्ष, गंधर हसतात आणि त्या माणसाला म्हणतात. 19.

ਛੰਦ ॥
छंद ॥

श्लोक:

ਸੋ ਨਰ ਪਿਯਤ ਨ ਭਾਗ ਰਹੈ ਕੌਡੀ ਮਹਿ ਜਿਹ ਚਿਤ ॥
सो नर पियत न भाग रहै कौडी महि जिह चित ॥

जी व्यक्ती भांग धूम्रपान करत नाही आणि ज्याचे मन भ्रमावर (मायेवर) स्थिर आहे.

ਸੋ ਨਰ ਅਮਲ ਨ ਪਿਯੈ ਦਾਨ ਭੇ ਨਹਿ ਜਾ ਕੋ ਹਿਤ ॥
सो नर अमल न पियै दान भे नहि जा को हित ॥

जी व्यक्ती दारू पीत नाही आणि दान करण्यात रस नाही.

ਸ੍ਯਾਨੋ ਅਧਿਕ ਕਹਾਇ ਕਾਕ ਕੀ ਉਪਮਾ ਪਾਵਹਿ ॥
स्यानो अधिक कहाइ काक की उपमा पावहि ॥

(ते लोक) कावळ्याशी उपमा देऊन स्वतःला शहाणे म्हणवतात.

ਅੰਤ ਸ੍ਵਾਨ ਜ੍ਯੋਂ ਮਰੈ ਦੀਨ ਦੁਨਿਯਾ ਪਛੁਤਾਵਹਿ ॥੨੦॥
अंत स्वान ज्यों मरै दीन दुनिया पछुतावहि ॥२०॥

शेवटी, ते जगात कुत्र्यासारखे नम्रपणे मरतात आणि पश्चात्ताप करतात. 20.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਅੰਤ ਕਾਕ ਕੀ ਮ੍ਰਿਤੁ ਮਰੈ ਮਨ ਭੀਤਰ ਪਛੁਤਾਹਿ ॥
अंत काक की म्रितु मरै मन भीतर पछुताहि ॥

(त्याला) अंत:करणात कावळ्याच्या मृत्यूचा पश्चाताप होतो.

ਖੰਡਾ ਗਹਿਯੋ ਨ ਜਸ ਲਿਯੋ ਕਛੂ ਜਗਤ ਕੇ ਮਾਹਿ ॥੨੧॥
खंडा गहियो न जस लियो कछू जगत के माहि ॥२१॥

(त्याने) खंडा पकडला नाही आणि संसारात काहीही घेतले नाही. २१.

ਸਾਹ ਬਾਚ ॥
साह बाच ॥

शहा म्हणाले:

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਸੁਨ ਸਾਹੁਨਿ ਤੈ ਕਛੁ ਨ ਜਾਨਤ ॥
सुन साहुनि तै कछु न जानत ॥

अरे शहानी! ऐका, तुला काही कळत नाही

ਸੋਫਿਨ ਸੌ ਅਮਲਿਨ ਕਹ ਠਾਨਤ ॥
सोफिन सौ अमलिन कह ठानत ॥

आणि अमलच्या सोफ्यांना सांगते.

ਸੋਫੀ ਰੰਕ ਦਰਬੁ ਉਪਜਾਵੈ ॥
सोफी रंक दरबु उपजावै ॥

निर्धन सोफी देखील संपत्ती निर्माण करतो

ਅਮਲੀ ਨ੍ਰਿਪਹੂੰ ਧਾਮ ਲੁਟਾਵੈ ॥੨੨॥
अमली न्रिपहूं धाम लुटावै ॥२२॥

आणि व्यवहारी राजाही पैसा लुटतो. 22.

ਤ੍ਰਿਯੋ ਬਾਚ ॥
त्रियो बाच ॥

स्त्री म्हणाली

ਛੰਦ ॥
छंद ॥

श्लोक:

ਜੇ ਅਮਲਨ ਕਹ ਖਾਇ ਖਤਾ ਕਬਹੂੰ ਨਹਿ ਖਾਵੈ ॥
जे अमलन कह खाइ खता कबहूं नहि खावै ॥

जे (लोक) सरावाचे पालन करतात ते कधीही चुका करत नाहीत.

ਮੂੰਡਿ ਅਵਰਨਹਿ ਜਾਹਿ ਆਪੁ ਕਬਹੂੰ ਨ ਮੁੰਡਾਵੈ ॥
मूंडि अवरनहि जाहि आपु कबहूं न मुंडावै ॥

ते इतरांना फसवतात, परंतु ते स्वतः फसत नाहीत.

ਚੰਚਲਾਨ ਕੋ ਚਿਤ ਚੋਰ ਛਿਨ ਇਕ ਮਹਿ ਲੇਹੀ ॥
चंचलान को चित चोर छिन इक महि लेही ॥

(ते) एका झटक्यात स्त्रीची प्रतिमा चोरतात.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਭਾਮਿਨਨਿ ਭੋਗ ਭਾਵਤ ਮਨ ਦੇਹੀ ॥੨੩॥
भाति भाति भामिननि भोग भावत मन देही ॥२३॥

(ते) स्त्रियांना नाना प्रकारच्या भेटवस्तू देतात. 23.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अविचल: