श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1008


ਛਾਹ ਹੇਰ ਜੋ ਇਹ ਚਖ ਦਛਿਨ ਮਾਰਿ ਹੈ ॥
छाह हेर जो इह चख दछिन मारि है ॥

तेलात (माशाची) प्रतिमा पाहून,

ਹੋ ਸੋ ਨਰ ਹਮਰੇ ਸਾਥ ਸੁ ਆਇ ਬਿਹਾਰਿ ਹੈ ॥੬॥
हो सो नर हमरे साथ सु आइ बिहारि है ॥६॥

'जो मासा मारेल तो माझ्याशी लग्न करेल.'(6)

ਦੇਸ ਦੇਸ ਕੇ ਏਸਨ ਲਯੋ ਬੁਲਾਇ ਕੈ ॥
देस देस के एसन लयो बुलाइ कै ॥

सर्व देशांतील राजपुत्रांना आमंत्रित करण्यात आले होते.

ਮਛ ਅਛ ਸਰ ਮਾਰੋ ਧਨੁਖ ਚੜਾਇ ਕੈ ॥
मछ अछ सर मारो धनुख चड़ाइ कै ॥

ते मासे तेलात बघत मासा मारायला सांगितले.

ਡੀਮ ਡਾਮ ਕਰਿ ਤਾ ਕੋ ਬਿਸਿਖ ਬਗਾਵਹੀ ॥
डीम डाम करि ता को बिसिख बगावही ॥

अनेकांनी मोठ्या अभिमानाने येऊन बाण फेकले.

ਹੋ ਲਗੈ ਨ ਤਾ ਕੋ ਚੋਟ ਬਹੁਰਿ ਫਿਰਿ ਆਵਹੀ ॥੭॥
हो लगै न ता को चोट बहुरि फिरि आवही ॥७॥

पण कोणीही मारा करू शकले नाही आणि ते निराश राहिले.(७)

ਭੁਜੰਗ ਛੰਦ ॥
भुजंग छंद ॥

भुजंग श्लोक:

ਕਰੈ ਡੀਮ ਡਾਮੈ ਬਡੇ ਸੂਰ ਧਾਵੈ ॥
करै डीम डामै बडे सूर धावै ॥

ते बलवान योद्धे बनत असत.

ਲਗੈ ਬਾਨ ਤਾ ਕੌ ਨ ਰਾਜਾ ਲਜਾਵੈ ॥
लगै बान ता कौ न राजा लजावै ॥

पण बाण नसल्यामुळे राजांना लाज वाटली.

ਚਲੈ ਨੀਚ ਨਾਰੀਨ ਕੈ ਭਾਤਿ ਐਸੀ ॥
चलै नीच नारीन कै भाति ऐसी ॥

ते स्त्रियांप्रमाणे खालच्या पातळीवर चालले,

ਮਨੋ ਸੀਲਵੰਤੀ ਸੁ ਨਾਰੀ ਨ ਵੈਸੀ ॥੮॥
मनो सीलवंती सु नारी न वैसी ॥८॥

जणू शीलवान स्त्री तशी नाही. 8.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਐਂਡੇ ਬੈਂਡੇ ਹ੍ਵੈ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਚੋਟ ਚਲਾਵੈ ਜਾਇ ॥
ऐंडे बैंडे ह्वै न्रिपति चोट चलावै जाइ ॥

राजे वाकड्या पंखांनी बाण मारायला गेले.

ਤਾਹਿ ਬਿਸਿਖ ਲਾਗੇ ਨਹੀ ਸੀਸ ਰਹੈ ਨਿਹੁਰਾਇ ॥੯॥
ताहि बिसिख लागे नही सीस रहै निहुराइ ॥९॥

माशांना बाण मारता आला नाही आणि ते त्यांचे डोके वाकवून सोडले गेले. ९.

ਬਿਸਿਖ ਬਗਾਵੈ ਕੋਪ ਕਰਿ ਤਾਹਿ ਨ ਲਾਗੇ ਘਾਇ ॥
बिसिख बगावै कोप करि ताहि न लागे घाइ ॥

(अनेकांनी) रागावून बाण सोडले, (परंतु बाण) माशाला लागले नाहीत.

ਖਿਸਲਿ ਕਰਾਹਾ ਤੇ ਪਰੈ ਜਰੇ ਤੇਲ ਮੈ ਜਾਇ ॥੧੦॥
खिसलि कराहा ते परै जरे तेल मै जाइ ॥१०॥

(ते) कढईत सरकून तेलात जळत असत. 10.

ਭੁਜੰਗ ਛੰਦ ॥
भुजंग छंद ॥

भुजंग श्लोक:

ਪਰੇ ਤੇਲ ਮੈ ਭੂਜਿ ਕੈ ਭਾਤਿ ਐਸੀ ॥
परे तेल मै भूजि कै भाति ऐसी ॥

तेलात पडून ते असेच जळून जायचे

ਬਰੇ ਜ੍ਯੋਂ ਪਕਾਵੈ ਮਹਾ ਨਾਰਿ ਜੈਸੀ ॥
बरे ज्यों पकावै महा नारि जैसी ॥

म्हाताऱ्या स्त्रिया ज्या पद्धतीने स्वयंपाक करतात.

ਕੋਊ ਬਾਨ ਤਾ ਕੋ ਨਹੀ ਬੀਰ ਮਾਰੈ ॥
कोऊ बान ता को नही बीर मारै ॥

कोणताही योद्धा त्या माशाला बाण मारू शकत नव्हता.

ਮਰੇ ਲਾਜ ਤੇ ਰਾਜ ਧਾਮੈ ਸਿਧਾਰੈ ॥੧੧॥
मरे लाज ते राज धामै सिधारै ॥११॥

(म्हणून) ते लज्जित होऊन (त्यांच्या) राजधानीत गेले. 11.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਅਧਿਕ ਲਜਤ ਭੂਪਤਿ ਭਏ ਤਾ ਕੌ ਬਾਨ ਚਲਾਇ ॥
अधिक लजत भूपति भए ता कौ बान चलाइ ॥

राजपुत्रांना लाज वाटू लागली,

ਚੋਟ ਨ ਕਾਹੂੰ ਕੀ ਲਗੀ ਸੀਸ ਰਹੇ ਨਿਹੁਰਾਇ ॥੧੨॥
चोट न काहूं की लगी सीस रहे निहुराइ ॥१२॥

जसे त्यांचे बाण भरकटत होते आणि त्यांना पश्चात्ताप होत होता.(12)

ਪਰੀ ਨ ਪ੍ਯਾਰੀ ਹਾਥ ਮੈ ਮਛਹਿ ਲਗਿਯੋ ਨ ਬਾਨ ॥
परी न प्यारी हाथ मै मछहि लगियो न बान ॥

ना त्यांना मासा मारता आला ना प्रेयसी गाठता आली.

ਲਜਤਨ ਗ੍ਰਿਹ ਅਪਨੇ ਗਏ ਬਨ ਕੋ ਕਿਯੋ ਪਯਾਨ ॥੧੩॥
लजतन ग्रिह अपने गए बन को कियो पयान ॥१३॥

अपमानाने भिजून काहीजण आपापल्या घरी गेले तर काही जंगलात.(13)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपायी

ਐਸੀ ਭਾਤਿ ਕਥਾ ਤਹ ਭਈ ॥
ऐसी भाति कथा तह भई ॥

असा एक किस्सा तिथे घडला.

ਉਤੈ ਕਥਾ ਪੰਡ੍ਵਨ ਪਰ ਗਈ ॥
उतै कथा पंड्वन पर गई ॥

शब्द फिरला आणि पांडवांपर्यंत ही बातमी पोहोचली.

ਜਹਾ ਦੁਖਿਤ ਵੈ ਬਨਹਿ ਬਿਹਾਰੈ ॥
जहा दुखित वै बनहि बिहारै ॥

जिथे ते दु:खात भटकत असत

ਕੰਦ ਮੂਲ ਭਛੈ ਮ੍ਰਿਗ ਮਾਰੈ ॥੧੪॥
कंद मूल भछै म्रिग मारै ॥१४॥

अविश्वासाने, ते आधीच जंगलात फिरत होते, आणि हरणांची शिकार करून आणि झाडाची पाने आणि मुळे खाऊन जगत होते.(14)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਕੁੰਤੀ ਪੁਤ੍ਰ ਬਿਲੋਕਿ ਕੈ ਐਸੇ ਕਹਿਯੋ ਸੁਨਾਇ ॥
कुंती पुत्र बिलोकि कै ऐसे कहियो सुनाइ ॥

कुंतीचा मुलगा (अर्जन) याने जाहीर केले की,

ਮਤਸ ਦੇਸ ਮੈ ਬਨ ਘਨੋ ਤਹੀ ਬਿਹਾਰੈ ਜਾਇ ॥੧੫॥
मतस देस मै बन घनो तही बिहारै जाइ ॥१५॥

तो मच्छ देशाकडे निघाला होता जेथे चांगली झाडे होती.(15)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपायी

ਪਾਡਵ ਬਚਨ ਸੁਨਤ ਜਬ ਭਏ ॥
पाडव बचन सुनत जब भए ॥

जेव्हा पांडवांनी हे ऐकले

ਮਤਸ ਦੇਸ ਕੀ ਓਰ ਸਿਧਏ ॥
मतस देस की ओर सिधए ॥

त्याच्या सूचनेकडे लक्ष देऊन ते सर्व मच्छ देशाकडे कूच केले

ਜਹਾ ਸੁਯੰਬਰ ਦ੍ਰੁਪਦ ਰਚਾਯੋ ॥
जहा सुयंबर द्रुपद रचायो ॥

जिथे द्रुपदाने सुअंबर निर्माण केले होते

ਸਭ ਭੂਪਨ ਕੋ ਬੋਲਿ ਪਠਾਯੋ ॥੧੬॥
सभ भूपन को बोलि पठायो ॥१६॥

जेथे स्वयंबर पुढे जात होते आणि सर्व राजपुत्रांना आमंत्रित केले होते.(16)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਜਹਾ ਸੁਯੰਬਰ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਰਚਿਯੋ ਕਰਾਹ ਤਪਾਇ ॥
जहा सुयंबर द्रोपदी रचियो कराह तपाइ ॥

जिथे दरोपदीने स्वयंबर आणि कढई ठेवली होती,

ਤਹੀ ਜਾਇ ਠਾਢੋ ਭਯੋ ਧਨੀ ਧਨੰਜੈ ਰਾਇ ॥੧੭॥
तही जाइ ठाढो भयो धनी धनंजै राइ ॥१७॥

अर्जन त्या जागी जाऊन उभा राहिला.(१७)

ਦੋਊ ਪਾਵ ਕਰਾਹ ਪਰ ਰਾਖਤ ਭਯੋ ਬਨਾਇ ॥
दोऊ पाव कराह पर राखत भयो बनाइ ॥

त्याने आपले दोन्ही पाय कढईजवळ ठेवले,

ਬਹੁਰਿ ਮਛ ਕੀ ਛਾਹ ਕਹ ਹੇਰਿਯੋ ਧਨੁਖ ਚੜਾਇ ॥੧੮॥
बहुरि मछ की छाह कह हेरियो धनुख चड़ाइ ॥१८॥

आणि, माशाकडे लक्ष्य ठेवून, धनुष्यात बाण ठेवा.(18)

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

सावय्या

ਕੋਪਿ ਕੁਵੰਡ ਚੜਾਇ ਕੈ ਪਾਰਥ ਮਛ ਕੌ ਦਛਿਨ ਪਛ ਨਿਹਾਰਿਯੋ ॥
कोपि कुवंड चड़ाइ कै पारथ मछ कौ दछिन पछ निहारियो ॥

रागाच्या भरात त्याने माशाच्या उजव्या डोळ्याकडे पाहिले.

ਕਾਨ ਪ੍ਰਮਾਨ ਪ੍ਰਤੰਚਹਿ ਆਨ ਮਹਾ ਕਰਿ ਕੈ ਅਭਿਮਾਨ ਹਕਾਰਿਯੋ ॥
कान प्रमान प्रतंचहि आन महा करि कै अभिमान हकारियो ॥

त्याने धनुष्य कानापर्यंत खेचले आणि अभिमानाने गर्जना केली,

ਖੰਡਨ ਕੈ ਰਨ ਮੰਡਨ ਜੇ ਬਲਵੰਡਨ ਕੋ ਸਭ ਪੌਰਖ ਹਾਰਿਯੋ ॥
खंडन कै रन मंडन जे बलवंडन को सभ पौरख हारियो ॥

'सर्व प्रदेशातील शूर राजे तुम्ही अयशस्वी झालात.'

ਯੌ ਕਹਿ ਬਾਨ ਤਜ੍ਯੋ ਤਜਿ ਕਾਨਿ ਘਨੀ ਰਿਸਿ ਠਾਨਿ ਤਕਿਯੋ ਤਿਹ ਮਾਰਿਯੋ ॥੧੯॥
यौ कहि बान तज्यो तजि कानि घनी रिसि ठानि तकियो तिह मारियो ॥१९॥

असे आव्हान देत त्याने उजव्या डोळ्यात बाण मारला.(19)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਪਾਰਥ ਧਨੁ ਕਰਖਤ ਭਏ ਬਰਖੇ ਫੂਲ ਅਨੇਕ ॥
पारथ धनु करखत भए बरखे फूल अनेक ॥

जेव्हा त्याने धनुष्य लांबवले तेव्हा सर्व देवांना आनंद झाला आणि त्यांनी फुलांचा वर्षाव केला.

ਦੇਵ ਸਭੈ ਹਰਖਤ ਭਏ ਹਰਖਿਯੋ ਹਠੀ ਨ ਏਕ ॥੨੦॥
देव सभै हरखत भए हरखियो हठी न एक ॥२०॥

पण हट्टी स्पर्धकांना आनंद झाला नाही.(२०)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपायी

ਯਹ ਗਤਿ ਦੇਖਿ ਬੀਰ ਰਿਸ ਭਰੇ ॥
यह गति देखि बीर रिस भरे ॥

ही परिस्थिती पाहून सर्व योद्धे संतापाने भरले

ਲੈ ਲੈ ਹਥਿ ਹਥਿਯਾਰਨ ਪਰੇ ॥
लै लै हथि हथियारन परे ॥

हा प्रकार पाहून स्पर्धकांचा राग अनावर झाला आणि आपली शस्त्रे घेऊन पुढे आले.

ਯਾ ਜੁਗਿਯਹਿ ਜਮ ਲੋਕ ਪਠੈਹੈਂ ॥
या जुगियहि जम लोक पठैहैं ॥

(असा विचार करून) या जोगीकडे यम-लोक पाठवू

ਐਂਚਿ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਨਿਜੁ ਤ੍ਰਿਯ ਕੈਹੈਂ ॥੨੧॥
ऐंचि द्रोपदी निजु त्रिय कैहैं ॥२१॥

'आम्ही या ऋषी प्रकाराला मृत्यूच्या झोळीत पाठवू आणि दारोपदीसची पत्नी काढून घेऊ.'(21)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਤਬ ਪਾਰਥ ਕੇਤੇ ਕਟਕ ਕਾਟੇ ਕੋਪ ਬਢਾਇ ॥
तब पारथ केते कटक काटे कोप बढाइ ॥

मग पार्थ (अर्जन) रागावला, आणि त्याने काहींचा नाश केला.

ਕੇਤੇ ਕਟਿ ਡਾਰੇ ਕਟਿਨ ਕਾਟੇ ਕਰੀ ਬਨਾਇ ॥੨੨॥
केते कटि डारे कटिन काटे करी बनाइ ॥२२॥

त्याने अनेकांचा नायनाट केला आणि अनेक हत्ती कापले.(२२)

ਭੁਜੰਗ ਛੰਦ ॥
भुजंग छंद ॥

भुजंग श्लोक:

ਕਿਤੇ ਛਤ੍ਰਿ ਛੇਕੇ ਕਿਤੇ ਛੈਲ ਛੋਰੇ ॥
किते छत्रि छेके किते छैल छोरे ॥

किती छत्र्या टोचल्या गेल्या आणि कोठे तरुण योद्धे सोडले गेले.

ਕਿਤੇ ਛਤ੍ਰ ਧਾਰੀਨ ਕੇ ਛਤ੍ਰ ਤੋਰੇ ॥
किते छत्र धारीन के छत्र तोरे ॥

किती छत्रीधारकांनी छत्र्या तोडल्या.

ਕਿਤੇ ਹਾਕਿ ਮਾਰੇ ਕਿਤੇ ਮਾਰਿ ਡਾਰੈ ॥
किते हाकि मारे किते मारि डारै ॥

त्याने वेशात किती मारले आणि किती मारले (असेच).

ਚਹੂੰ ਓਰ ਬਾਜੇ ਸੁ ਮਾਰੂ ਨਗਾਰੇ ॥੨੩॥
चहूं ओर बाजे सु मारू नगारे ॥२३॥

चारही बाजूंनी प्राणघातक आवाज वाजू लागले. 23.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਅਨ ਵਰਤ੍ਰਯਨ ਨਿਰਵਰਤ ਕੈ ਅਬਲਾ ਲਈ ਉਠਾਇ ॥
अन वरत्रयन निरवरत कै अबला लई उठाइ ॥

त्या हट्टी लोकांना मागे टाकून त्याने त्या महिलेला उचलले.

ਡਾਰਿ ਕਾਪਿ ਧ੍ਵਜ ਰਥ ਲਈ ਬਹੁ ਬੀਰਨ ਕੋ ਘਾਇ ॥੨੪॥
डारि कापि ध्वज रथ लई बहु बीरन को घाइ ॥२४॥

आणखी अनेकांना मारून त्याने तिला रथात बसवले (२४)

ਭੁਜੰਗ ਛੰਦ ॥
भुजंग छंद ॥

भुजंग छंद

ਕਿਤੀ ਬਾਹ ਕਾਟੇ ਕਿਤੇ ਪਾਵ ਤੋਰੇ ॥
किती बाह काटे किते पाव तोरे ॥

काहींचे हात कापले गेले तर काहींचे पाय मोडले.

ਮਹਾ ਜੁਧ ਸੋਡੀਨ ਕੇ ਛਤ੍ਰ ਛੋਰੇ ॥
महा जुध सोडीन के छत्र छोरे ॥

अनेकांचे हात-पाय कापले गेले आणि गर्विष्ठांनी त्यांच्या राजेशाही थाट गमावल्या.

ਕਿਤੇ ਪੇਟ ਫਾਟੇ ਕਿਤੇ ਠੌਰ ਮਾਰੇ ॥
किते पेट फाटे किते ठौर मारे ॥

काहींचे पोट फुटले तर काहींचा जागीच मृत्यू झाला.