श्री दसाम ग्रंथ

पान - 387


ਤਾਹੀ ਕੀ ਓਰਿ ਰਹੋ ਲਿਵ ਲਾਇ ਰੀ ਯਾ ਤੇ ਕਛੂ ਤੁਮਰੋ ਨਹੀ ਖੀਜੈ ॥੯੦੨॥
ताही की ओरि रहो लिव लाइ री या ते कछू तुमरो नही खीजै ॥९०२॥

तुम्ही तुमचे लक्ष त्याच्यावर केंद्रित करू शकता, यातून तुमचे काहीही चुकीचे होणार नाही.���902.

ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਬਾਚ ॥
ग्वारनि बाच ॥

गोपींचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਸੁਨਿ ਊਧਵ ਤੇ ਬਿਧਿ ਯਾ ਬਤੀਯਾ ਤਿਨ ਊਧਵ ਕੋ ਇਮ ਉਤਰੁ ਦੀਨੋ ॥
सुनि ऊधव ते बिधि या बतीया तिन ऊधव को इम उतरु दीनो ॥

उद्धव यांच्याकडून ही पद्धत ऐकून त्यांनी उद्धव यांना पुढीलप्रमाणे उत्तर दिले.

ਜਾ ਸੁਨਿ ਬ੍ਰਯੋਗ ਹੁਲਾਸ ਘਟੈ ਜਿਹ ਕੋ ਸੁਨਿਏ ਦੁਖ ਹੋਵਤ ਜੀ ਨੋ ॥
जा सुनि ब्रयोग हुलास घटै जिह को सुनिए दुख होवत जी नो ॥

उद्धवाचे हे शब्द ऐकून त्यांनी उत्तर दिले, हे उद्धवा! कोणाबद्दल ऐकले की वियोगाची भावना येते आणि आनंद कमी होतो,

ਤ੍ਯਾਗਿ ਗਏ ਤੁਮ ਹੋ ਹਮ ਕੋ ਹਮਰੋ ਤੁਮਰੇ ਰਸ ਮੈ ਮਨੁ ਭੀਨੋ ॥
त्यागि गए तुम हो हम को हमरो तुमरे रस मै मनु भीनो ॥

तो कृष्ण आपल्याला सोडून गेला

ਯੌ ਕਹਿਯੋ ਤਾ ਸੰਗ ਯੌ ਕਹੀਯੋ ਹਰਿ ਜੂ ਤੁਹਿ ਪ੍ਰੇਮ ਬਿਦਾ ਕਰਿ ਦੀਨੋ ॥੯੦੩॥
यौ कहियो ता संग यौ कहीयो हरि जू तुहि प्रेम बिदा करि दीनो ॥९०३॥

तू गेल्यावर त्याला हे सांगू शकतोस की, तू लगेच प्रेम सोडले आहेस.���903.

ਫਿਰ ਕੈ ਸੰਗਿ ਊਧਵ ਕੇ ਬ੍ਰਿਜ ਭਾਮਨਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਉਚਾਰਿਯੋ ॥
फिर कै संगि ऊधव के ब्रिज भामनि स्याम कहै इह भाति उचारियो ॥

(कवी) श्याम म्हणतात, तेव्हा गोपींनी उद्धवाला असे शब्द सांगितले.

ਤ੍ਯਾਗਿ ਗਏ ਨ ਲਈ ਸੁਧਿ ਹੈ ਰਸ ਸੋ ਹਮਰੋ ਮਨੂਆ ਤੁਮ ਜਾਰਿਯੋ ॥
त्यागि गए न लई सुधि है रस सो हमरो मनूआ तुम जारियो ॥

ब्रजाच्या स्त्रिया पुन्हा उद्धवला म्हणाल्या, "एकीकडे तो आम्हाला सोडून गेला आहे आणि दुसरीकडे तुझी चर्चा आमच्या मनाला फुंकर घालत आहे.

ਇਉ ਕਹਿ ਕੈ ਪੁਨਿ ਐਸੇ ਕਹਿਯੋ ਤਿਹ ਕੋ ਸੁ ਕਿਧੌ ਕਬਿ ਯੌ ਜਸੁ ਸਾਰਿਯੋ ॥
इउ कहि कै पुनि ऐसे कहियो तिह को सु किधौ कबि यौ जसु सारियो ॥

असे सांगून गोपी अशा प्रकारे बोलल्या, (आणि) त्यांचा यश कवीने केला आहे.

ਊਧਵ ਸ੍ਯਾਮ ਸੋ ਯੌ ਕਹੀਯੋ ਹਰਿ ਜੂ ਤੁਹਿ ਪ੍ਰੇਮ ਬਿਦਾ ਕਰਿ ਡਾਰਿਯੋ ॥੯੦੪॥
ऊधव स्याम सो यौ कहीयो हरि जू तुहि प्रेम बिदा करि डारियो ॥९०४॥

असे म्हणत गोपी पुढे म्हणाल्या, हे उद्धवा! तुम्ही कृष्णाला हे निश्चितपणे सांगू शकता: हे कृष्णा! प्रेमाच्या उत्कटतेला तू निरोप दिलास.���904.

ਫੇਰਿ ਕਹਿਯੋ ਇਮ ਊਧਵ ਸੋ ਜਬ ਹੀ ਸਭ ਹੀ ਹਰਿ ਕੇ ਰਸ ਭੀਨੀ ॥
फेरि कहियो इम ऊधव सो जब ही सभ ही हरि के रस भीनी ॥

श्रीकृष्णाच्या (प्रेमाच्या) रसात सर्व भिजलेले असताना (तेव्हा) उद्धवाला असे सांगण्यात आले.

ਜੋ ਤਿਨ ਸੋ ਕਹਿਯੋ ਊਧਵ ਇਉ ਤਿਨ ਊਧਵ ਸੋ ਬਿਨਤੀ ਇਹ ਕੀਨੀ ॥
जो तिन सो कहियो ऊधव इउ तिन ऊधव सो बिनती इह कीनी ॥

कृष्णाच्या उत्कट प्रेमात पुन्हा वेडा होऊन गोपी उद्धवाला म्हणाल्या, हे उद्धवा! आम्ही तुम्हाला विनंती करतो

ਕੰਚਨ ਸੋ ਜਿਨ ਕੋ ਤਨ ਥੋ ਜੋਊ ਹਾਨ ਬਿਖੈ ਹੁਤੀ ਗ੍ਵਾਰਿ ਨਵੀਨੀ ॥
कंचन सो जिन को तन थो जोऊ हान बिखै हुती ग्वारि नवीनी ॥

ज्या गोपींचे शरीर सोन्यासारखे होते, त्यांचे शरीर नष्ट झाले आहे

ਊਧਵ ਜੂ ਹਮ ਕੋ ਤਜਿ ਕੈ ਤੁਮਰੇ ਬਿਨੁ ਸ੍ਯਾਮ ਕਛੂ ਸੁਧਿ ਲੀਨੀ ॥੯੦੫॥
ऊधव जू हम को तजि कै तुमरे बिनु स्याम कछू सुधि लीनी ॥९०५॥

हे उद्धवा! तुमच्याशिवाय कोणीही आमच्याशी संवाद साधला नाही.���905.

ਏਕ ਕਹੈ ਅਤਿ ਆਤੁਰ ਹ੍ਵੈ ਇਕ ਕੋਪਿ ਕਹੈ ਜਿਨ ਤੇ ਹਿਤ ਭਾਗਿਯੋ ॥
एक कहै अति आतुर ह्वै इक कोपि कहै जिन ते हित भागियो ॥

एक (गोपी) मोठ्या दु:खात म्हणतो आणि एक रागाने म्हणतो ज्यांनी (कृष्णाचे) प्रेम गमावले आहे.

ਊਧਵ ਜੂ ਜਿਹ ਦੇਖਨ ਕੋ ਹਮਰੋ ਮਨੂਆ ਅਤਿ ਹੀ ਅਨੁਰਾਗਿਯੋ ॥
ऊधव जू जिह देखन को हमरो मनूआ अति ही अनुरागियो ॥

कोणी अत्यंत चिंतेत तर कोणी अत्यंत संतापाने म्हणत आहे, हे उद्धवा! ज्याच्या दर्शनासाठी आपले प्रेम ओसंडून वाहत आहे, त्याच कृष्णाने आपल्यावरील प्रेमाचा त्याग केला आहे

ਸੋ ਹਮ ਕੋ ਤਜਿ ਗਯੋ ਪੁਰ ਮੈ ਪੁਰ ਬਾਸਿਨ ਕੇ ਰਸ ਭੀਤਰ ਪਾਗਿਯੋ ॥
सो हम को तजि गयो पुर मै पुर बासिन के रस भीतर पागियो ॥

- त्याने आम्हाला सोडले आहे आणि आपल्या शहरातील रहिवाशांशी स्वत: ला आत्मसात केले आहे

ਜਉ ਹਰਿ ਜੂ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਰਿ ਤਜੀ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਰਿਨ ਭੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਤਿਆਗਿਯੋ ॥੯੦੬॥
जउ हरि जू ब्रिज नारि तजी ब्रिज नारिन भी ब्रिजनाथ तिआगियो ॥९०६॥

ज्या प्रकारे कृष्णाने ब्रजाच्या स्त्रियांचा त्याग केला ते खरे आहे, आता तुम्ही हे मान्य कराल की ब्रजाच्या स्त्रियांनी कृष्णाचा त्याग केला आहे.���906.

ਏਕਨ ਯੌ ਕਹਿਯੋ ਸ੍ਯਾਮ ਤਜਿਯੋ ਇਕ ਐਸੇ ਕਹੈ ਹਮ ਕਾਮ ਕਰੈਗੀ ॥
एकन यौ कहियो स्याम तजियो इक ऐसे कहै हम काम करैगी ॥

काही गोपींनी सांगितले की त्यांनी कृष्णाचा त्याग केला आहे आणि काहींनी सांगितले की कृष्णाने त्यांना जे करायला सांगितले आहे ते ते करतील.

ਭੇਖ ਜਿਤੇ ਕਹਿਯੋ ਜੋਗਿਨ ਕੇ ਤਿਤਨੇ ਹਮ ਆਪਨੇ ਅੰਗਿ ਡਰੈਗੀ ॥
भेख जिते कहियो जोगिन के तितने हम आपने अंगि डरैगी ॥

कृष्णाने त्यांना जे वेष घालण्यास सांगितले होते, कृष्णाने गोपींना जे वेष घालण्यास सांगितले होते, ते ते परिधान करतील.

ਏਕ ਕਹੈ ਹਮ ਜੈ ਹੈ ਤਹਾ ਇਕ ਐਸੇ ਕਹੈ ਗੁਨਿ ਹੀ ਉਚਰੈਗੀ ॥
एक कहै हम जै है तहा इक ऐसे कहै गुनि ही उचरैगी ॥

त्यांच्यापैकी काही म्हणाले की ते कृष्णाकडे जातील आणि काही म्हणाले की ते त्याचे गुणगान गातील

ਏਕ ਕਹੈ ਹਮ ਖੈ ਮਰਿ ਹੈ ਬਿਖ ਇਕ ਯੌ ਕਹੈ ਧ੍ਯਾਨ ਹੀ ਬੀਚ ਮਰੈਗੀ ॥੯੦੭॥
एक कहै हम खै मरि है बिख इक यौ कहै ध्यान ही बीच मरैगी ॥९०७॥

काही गोपी म्हणतात की ती विष प्राशन करून मरेल तर कोणी म्हणतात की ती त्यांचे ध्यान करताना मरेल.907.

ਊਧਵ ਬਾਚ ਗੋਪਿਨ ਸੋ ॥
ऊधव बाच गोपिन सो ॥

गोपींना उद्देशून उद्धवाचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਪਿਖਿ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਕੀ ਇਹ ਭਾਤਿ ਦਸਾ ਬਿਸਮੈ ਹੁਇ ਊਧਵ ਯੌ ਉਚਰੋ ॥
पिखि ग्वारनि की इह भाति दसा बिसमै हुइ ऊधव यौ उचरो ॥

गोपींची ही अवस्था पाहून (उद्धव) चकित झाला आणि म्हणाला,

ਹਮ ਜਾਨਤ ਹੈ ਤੁਮਰੀ ਹਰਿ ਸੋ ਬਲਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਘਨੀ ਇਹ ਕਾਮ ਕਰੋ ॥
हम जानत है तुमरी हरि सो बलि प्रीति घनी इह काम करो ॥

गोपींची अशी अवस्था पाहून उद्धव आश्चर्यचकित झाला आणि म्हणाला, मला माहीत आहे की तुझे कृष्णावर अपार प्रेम आहे.

ਜੋਊ ਸ੍ਯਾਮ ਪਠਿਯੋ ਤੁਮ ਪੈ ਹਮ ਕੋ ਇਹ ਰਾਵਲ ਭੇਖਨ ਅੰਗਿ ਧਰੋ ॥
जोऊ स्याम पठियो तुम पै हम को इह रावल भेखन अंगि धरो ॥

���परंतु तुम्हाला योगींचा वेष न धारण करण्याचा सल्ला दिला जातो

ਤਜਿ ਕੈ ਗ੍ਰਿਹ ਕੇ ਪੁਨਿ ਕਾਜ ਸਭੈ ਸਖੀ ਮੋਰੇ ਹੀ ਧ੍ਯਾਨ ਕੇ ਬੀਚ ਅਰੋ ॥੯੦੮॥
तजि कै ग्रिह के पुनि काज सभै सखी मोरे ही ध्यान के बीच अरो ॥९०८॥

मला कृष्णाने तुमच्याकडे पाठवले आहे की तुम्ही तुमची गृहकर्तव्ये सोडून फक्त कृष्णाचे ध्यान करा.���908.

ਗੋਪਿਨ ਬਾਚ ਊਧਵ ਸੋ ॥
गोपिन बाच ऊधव सो ॥

उद्धवाला उद्देशून गोपींचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਏਕ ਸਮੈ ਬ੍ਰਿਜ ਕੁੰਜਨ ਮੈ ਮੁਹਿ ਕਾਨਨ ਸ੍ਯਾਮ ਤਟੰਕ ਧਰਾਏ ॥
एक समै ब्रिज कुंजन मै मुहि कानन स्याम तटंक धराए ॥

एकदा ब्रजाच्या गजरात, कृष्णाने मला खूप मौल्यवान दगडांनी जडलेल्या कानातले लटकन घातले.

ਕੰਚਨ ਕੇ ਬਹੁ ਮੋਲ ਜਰੇ ਨਗ ਬ੍ਰਹਮ ਸਕੈ ਉਪਮਾ ਨ ਗਨਾਏ ॥
कंचन के बहु मोल जरे नग ब्रहम सकै उपमा न गनाए ॥

त्यांची स्तुती ब्रह्मदेवालाही उच्चारता येत नव्हती

ਬਜ੍ਰ ਲਗੇ ਜਿਨ ਬੀਚ ਛਟਾ ਚਮਕੈ ਚਹੂੰ ਓਰਿ ਧਰਾ ਛਬਿ ਪਾਏ ॥
बज्र लगे जिन बीच छटा चमकै चहूं ओरि धरा छबि पाए ॥

ढगांमध्ये जशी वीज चमकते, तसे त्यांचे सौंदर्य होते

ਤਉਨ ਸਮੈ ਹਰਿ ਵੈ ਦਏ ਊਧਵ ਦੈ ਅਬ ਰਾਵਲ ਭੇਖ ਪਠਾਏ ॥੯੦੯॥
तउन समै हरि वै दए ऊधव दै अब रावल भेख पठाए ॥९०९॥

हे उद्धवा! त्यावेळी कृष्णाने हे सर्व दिले, पण आता त्याने तुला योगी वेश धारण करून आमच्याकडे पाठवले आहे.909.

ਏਕ ਕਹੈ ਹਮ ਜੋਗਨਿ ਹ੍ਵੈ ਹੈ ਕਹੈ ਇਕ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹਿਯੋ ਹੀ ਕਰੈਂਗੀ ॥
एक कहै हम जोगनि ह्वै है कहै इक स्याम कहियो ही करैंगी ॥

एक जण म्हणू लागला की आपण जोगन्स होऊ, तर एक म्हणाला की श्यामने सांगितल्याप्रमाणे करू.

ਡਾਰਿ ਬਿਭੂਤਿ ਸਭੈ ਤਨ ਪੈ ਬਟੂਆ ਚਿਪੀਆ ਕਰ ਬੀਚ ਧਰੈਂਗੀ ॥
डारि बिभूति सभै तन पै बटूआ चिपीआ कर बीच धरैंगी ॥

काही गोपी कृष्णाच्या उक्तीप्रमाणे योगी होऊन अंगावर भस्म चोळतील व भिक्षेची वाटी घेऊन जातील असे सांगितले.

ਏਕ ਕਹੈ ਹਮ ਜਾਹਿ ਤਹਾ ਇਕ ਯੌ ਕਹੈ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਖਾਇ ਮਰੈਂਗੀ ॥
एक कहै हम जाहि तहा इक यौ कहै ग्वारनि खाइ मरैंगी ॥

कोणी म्हणाले की ते कृष्णाकडे जातील आणि तेथे विष घेऊन मरतील

ਏਕ ਕਹੈ ਬਿਰਹਾਗਨਿ ਕੋ ਉਪਜਾਇ ਕੈ ਤਾਹੀ ਕੇ ਸੰਗ ਜਰੈਂਗੀ ॥੯੧੦॥
एक कहै बिरहागनि को उपजाइ कै ताही के संग जरैंगी ॥९१०॥

कोणीतरी सांगितले की ते वियोगाची आग निर्माण करतील आणि त्यात स्वतःला जाळून टाकतील.910.

ਰਾਧੇ ਬਾਚ ਊਧਵ ਸੋ ॥
राधे बाच ऊधव सो ॥

उद्धवाला उद्देशून राधाचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਪ੍ਰੇਮ ਛਕੀ ਅਪਨੇ ਮੁਖ ਤੇ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨੁ ਕੀ ਜਾਈ ॥
प्रेम छकी अपने मुख ते इह भाति कहियो ब्रिखभानु की जाई ॥

प्रेमाच्या रंगात रंगलेली राधा तिच्या चेहऱ्यावरून असे म्हणाली,

ਸ੍ਯਾਮ ਗਏ ਮਥੁਰਾ ਤਜਿ ਕੈ ਬ੍ਰਿਜ ਕੋ ਅਬ ਧੋ ਹਮਰੀ ਗਤਿ ਕਾਈ ॥
स्याम गए मथुरा तजि कै ब्रिज को अब धो हमरी गति काई ॥

कृष्णाच्या प्रेमात बुडून राधा म्हणाली, आता कृष्ण ब्रजाचा त्याग करून मातुरा येथे गेला आहे आणि आपल्याला अशा संकटात टाकले आहे.

ਦੇਖਤ ਹੀ ਪੁਰ ਕੀ ਤ੍ਰੀਯ ਕੋ ਸੁ ਛਕੇ ਤਿਨ ਕੇ ਰਸ ਮੈ ਜੀਯ ਆਈ ॥
देखत ही पुर की त्रीय को सु छके तिन के रस मै जीय आई ॥

मातुरा स्त्रिया पाहून तो उत्कट प्रेमात पडला

ਕਾਨ੍ਰਹ ਲਯੋ ਕੁਬਜਾ ਬਸਿ ਕੈ ਟਸਕ੍ਯੋ ਨ ਹੀਯੋ ਕਸਕ੍ਯੋ ਨ ਕਸਾਈ ॥੯੧੧॥
कान्रह लयो कुबजा बसि कै टसक्यो न हीयो कसक्यो न कसाई ॥९११॥

कृष्णाला कुब्जाने वश केले आहे आणि अशा अवस्थेत त्या कसाईच्या हृदयात वेदना निर्माण झाल्या नाहीत.911.

ਸੇਜ ਬਨੀ ਸੰਗਿ ਫੂਲਨ ਸੁੰਦਰ ਚਾਦਨੀ ਰਾਤਿ ਭਲੀ ਛਬਿ ਪਾਈ ॥
सेज बनी संगि फूलन सुंदर चादनी राति भली छबि पाई ॥

चांदण्या रात्री फुलांचा पलंग छान दिसतो

ਸੇਤ ਬਹੇ ਜਮੁਨਾ ਪਟ ਹੈ ਸਿਤ ਮੋਤਿਨ ਹਾਰ ਗਰੈ ਛਬਿ ਛਾਈ ॥
सेत बहे जमुना पट है सित मोतिन हार गरै छबि छाई ॥

यमुनेचा प्रवाह एखाद्या सुंदर वस्त्रासारखा दिसतो आणि वाळूचे कण रत्नांच्या हारासारखे दिसतात.

ਮੈਨ ਚੜਿਯੋ ਸਰ ਲੈ ਬਰ ਕੈ ਬਧਬੋ ਹਮ ਕੋ ਬਿਨੁ ਜਾਨਿ ਕਨ੍ਰਹਾਈ ॥
मैन चड़ियो सर लै बर कै बधबो हम को बिनु जानि कन्रहाई ॥

कृष्णाशिवाय आपल्याला पाहणारी प्रेमाची देवता आपल्या बाणांनी आपल्यावर हल्ला करत आहे आणि कृष्णाला कुब्जाने नेले आहे.