श्री दसाम ग्रंथ

पान - 142


ਬੀਸ ਹਾਥ ਇਕੀਸ ਹਾਥ ਪਚੀਸ ਹਾਥ ਸਮਾਨ ॥
बीस हाथ इकीस हाथ पचीस हाथ समान ॥

वीस हात लांबी, एकवीस हात लांबी आणि पंचवीस लांबी

ਤੀਸ ਹਾਥ ਬਤੀਸ ਹਾਥ ਛਤੀਸ ਹਾਥ ਗਿਰਾਹਿ ॥
तीस हाथ बतीस हाथ छतीस हाथ गिराहि ॥

तीस हातांची लांबी, बत्तीस हातांची लांबी आणि छत्तीस हातांची लांबी कमी झाली

ਆਨ ਆਨ ਗਿਰੈ ਤਹਾ ਸਭ ਭਸਮ ਭੂਤ ਹੋਇ ਜਾਇ ॥੩॥੧੬੭॥
आन आन गिरै तहा सभ भसम भूत होइ जाइ ॥३॥१६७॥

आणि सर्व तेथे पडू लागले आणि राख झाले.3.167.

ਏਕ ਸੌ ਹਸਤ ਪ੍ਰਮਾਨ ਦੋ ਸੌ ਹਸਤ ਪ੍ਰਮਾਨ ॥
एक सौ हसत प्रमान दो सौ हसत प्रमान ॥

एक अडथळा आणणारे हात लांबी आणि दोनशे हातांची लांबी मोजणारे

ਤੀਨ ਸੌ ਹਸਤ ਪ੍ਰਮਾਨ ਚਤ੍ਰ ਸੈ ਸੁ ਸਮਾਨ ॥
तीन सौ हसत प्रमान चत्र सै सु समान ॥

तीनशे हातांची लांबी आणि चारशे हातांची लांबी

ਪਾਚ ਸੈ ਖਟ ਸੈ ਲਗੇ ਤਹਿ ਬੀਚ ਆਨ ਗਿਰੰਤ ॥
पाच सै खट सै लगे तहि बीच आन गिरंत ॥

पाचशे-सहाशे हातांची लांबी अग्निकुंडात पडू लागली

ਸਹੰਸ ਹਸਤ ਪ੍ਰਮਾਨ ਲਉ ਸਭ ਹੋਮ ਹੋਤ ਅਨੰਤ ॥੪॥੧੬੮॥
सहंस हसत प्रमान लउ सभ होम होत अनंत ॥४॥१६८॥

अगदी एक हजार हात लांबीचे आणि असंख्य हात जळून खाक झाले (अशा प्रकारे राख झाले).4.168.

ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥
भुजंग प्रयात छंद ॥

भुजंग प्रार्थना श्लोक

ਰਚਿਯੋ ਸਰਪ ਮੇਧੰ ਬਡੋ ਜਗ ਰਾਜੰ ॥
रचियो सरप मेधं बडो जग राजं ॥

सार्वभौम (जम्मेजा) नाग-यज्ञ करत आहे.

ਕਰੈ ਬਿਪ ਹੋਮੈ ਸਰੈ ਸਰਬ ਕਾਜੰ ॥
करै बिप होमै सरै सरब काजं ॥

ब्राह्मण गृह विधी करण्यात व्यस्त आहेत ज्यांच्या योग्यतेमुळे सर्व काही व्यवस्थित होत आहे.

ਦਹੇ ਸਰਬ ਸਰਪੰ ਅਨੰਤੰ ਪ੍ਰਕਾਰੰ ॥
दहे सरब सरपं अनंतं प्रकारं ॥

खड्ड्यात असंख्य प्रकारचे साप दगावत आहेत.

ਭੁਜੈ ਭੋਗ ਅਨੰਤੰ ਜੁਗੈ ਰਾਜ ਦੁਆਰੰ ॥੧॥੧੬੯॥
भुजै भोग अनंतं जुगै राज दुआरं ॥१॥१६९॥

राजाच्या गेटवर मंत्रांनी काढलेले असंख्य नाग. जाळले आहेत.1.169.

ਕਿਤੇ ਅਸਟ ਹਸਤੰ ਸਤੰ ਪ੍ਰਾਇ ਨਾਰੰ ॥
किते असट हसतं सतं प्राइ नारं ॥

सुमारे आठ हात लांबीचे आणि सुमारे सात हात लांबीचे अनेक साप, मानांसह

ਕਿਤੇ ਦੁਆਦਿਸੇ ਹਸਤ ਲੌ ਪਰਮ ਭਾਰੰ ॥
किते दुआदिसे हसत लौ परम भारं ॥

बारा हात लांबीचे अनेक वजनदार सर्प

ਕਿਤੇ ਦ੍ਵੈ ਸਹੰਸ੍ਰ ਕਿਤੇ ਜੋਜਨੇਕੰ ॥
किते द्वै सहंस्र किते जोजनेकं ॥

दोन हजार हातांची लांबी आणि अनेक योजनांची लांबी

ਗਿਰੇ ਹੋਮ ਕੁੰਡੰ ਅਪਾਰੰ ਅਚੇਤੰ ॥੨॥੧੭੦॥
गिरे होम कुंडं अपारं अचेतं ॥२॥१७०॥

ते सर्व नकळत अग्निवेदीच्या खड्ड्यात पडले.2.170.

ਕਿਤੇ ਜੋਜਨੇ ਦੁਇ ਕਿਤੇ ਤੀਨ ਜੋਜਨ ॥
किते जोजने दुइ किते तीन जोजन ॥

दोन यज्ञ लांबीचे अनेक सर्प आणि तीन यजनांचे अनेक

ਕਿਤੇ ਚਾਰ ਜੋਜਨ ਦਹੇ ਭੂਮ ਭੋਗਨ ॥
किते चार जोजन दहे भूम भोगन ॥

चार यजन लांबीचे अनेक, पृथ्वीचे हे सर्व नाग जळून गेले

ਕਿਤੇ ਮੁਸਟ ਅੰਗੁਸਟ ਗ੍ਰਿਸਟੰ ਪ੍ਰਮਾਨੰ ॥
किते मुसट अंगुसट ग्रिसटं प्रमानं ॥

अनेक मुठी आणि अंगठ्याच्या आकाराचे आणि स्पॅनची लांबी

ਕਿਤੇ ਡੇਢੁ ਗਿਸਟੇ ਅੰਗੁਸਟੰ ਅਰਧਾਨੰ ॥੩॥੧੭੧॥
किते डेढु गिसटे अंगुसटं अरधानं ॥३॥१७१॥

आणि दीड स्पॅनच्या लांबीचे आणि अर्ध्या अंगठ्याच्या आकाराचे बरेचसे जळाले.3.171.

ਕਿਤੇ ਚਾਰ ਜੋਜਨ ਲਉ ਚਾਰ ਕੋਸੰ ॥
किते चार जोजन लउ चार कोसं ॥

चार यजनांच्या लांबीपासून चार कोसपर्यंतचे अनेक सर्प,

ਛੁਐ ਘ੍ਰਿਤ ਜੈਸੇ ਕਰੈ ਅਗਨ ਹੋਮੰ ॥
छुऐ घ्रित जैसे करै अगन होमं ॥

वेदी-अग्नीमध्ये जाळले गेले, जणू अग्नी स्पष्ट केलेल्या लोण्याला स्पर्श करत आहे.

ਫਣੰ ਫਟਕੈ ਫੇਣਕਾ ਫੰਤਕਾਰੰ ॥
फणं फटकै फेणका फंतकारं ॥

जळत असताना, साप फडफडत होते, फेसाळत होते आणि शिसत होते.

ਛੁਟੈ ਲਪਟ ਜ੍ਵਾਲਾ ਬਸੈ ਬਿਖਧਾਰੰ ॥੪॥੧੭੨॥
छुटै लपट ज्वाला बसै बिखधारं ॥४॥१७२॥

ते अग्नीत पडले तेव्हा ज्वाला भडकली.4.172.

ਕਿਤੇ ਸਪਤ ਜੋਜਨ ਲੌ ਕੋਸ ਅਸਟੰ ॥
किते सपत जोजन लौ कोस असटं ॥

सात ते आठ कोस लांबीचे अनेक नाग,

ਕਿਤੇ ਅਸਟ ਜੋਜਨ ਮਹਾ ਪਰਮ ਪੁਸਟੰ ॥
किते असट जोजन महा परम पुसटं ॥

आठ योजनांची लांबी आणि खूप चरबी

ਭਯੋ ਘੋਰ ਬਧੰ ਜਰੇ ਕੋਟ ਨਾਗੰ ॥
भयो घोर बधं जरे कोट नागं ॥

अशा प्रकारे लाखो साप जाळले गेले आणि मोठी हत्या झाली.

ਭਜ੍ਯੋ ਤਛਕੰ ਭਛਕੰ ਜੇਮ ਕਾਗੰ ॥੫॥੧੭੩॥
भज्यो तछकं भछकं जेम कागं ॥५॥१७३॥

तक्षक, सापांचा राजा खाल्ल्याच्या भीतीने कावळ्यासारखा पळून गेला.5.173.

ਕੁਲੰ ਕੋਟ ਹੋਮੈ ਬਿਖੈ ਵਹਿਣ ਕੁੰਡੰ ॥
कुलं कोट होमै बिखै वहिण कुंडं ॥

त्याच्या कुळातील लाखो नाग अग्नी-वेदीत जाळले गेले.

ਬਚੇ ਬਾਧ ਡਾਰੇ ਘਨੇ ਕੁੰਡ ਝੁੰਡੰ ॥
बचे बाध डारे घने कुंड झुंडं ॥

ज्यांना वाचवले गेले, त्यांना बांधून एकत्रितपणे अग्निकुंडात टाकण्यात आले.

ਭਜ੍ਯੋ ਨਾਗ ਰਾਜੰ ਤਕ੍ਰਯੋ ਇੰਦ੍ਰ ਲੋਕੰ ॥
भज्यो नाग राजं तक्रयो इंद्र लोकं ॥

नागांचा राजा पळून गेला आणि त्याने इंद्राच्या जगात आश्रय घेतला.

ਜਰ੍ਯੋ ਬੈਦ ਮੰਤ੍ਰੰ ਭਰ੍ਯੋ ਸਕ੍ਰ ਸੋਕੰ ॥੬॥੧੭੪॥
जर्यो बैद मंत्रं भर्यो सक्र सोकं ॥६॥१७४॥

वैदिक मंत्रांच्या सामर्थ्याने इंद्राचे निवासस्थानही गडगडू लागले आणि त्यामुळे इंद्राला प्रचंड वेदना झाल्या.६.१७४.

ਬਧ੍ਯੋ ਮੰਤ੍ਰ ਜੰਤ੍ਰੰ ਗਿਰ੍ਯੋ ਭੂਮ ਮਧੰ ॥
बध्यो मंत्र जंत्रं गिर्यो भूम मधं ॥

मंत्र आणि तंत्रांनी बांधलेले, (तक्षक) शेवटी पृथ्वीवर पडले.

ਅੜਿਓ ਆਸਤੀਕੰ ਮਹਾ ਬਿਪ੍ਰ ਸਿਧੰ ॥
अड़िओ आसतीकं महा बिप्र सिधं ॥

तेव्हा महान पारंगत ब्राह्मण आस्तिकने राजाच्या आदेशाला विरोध केला.

ਭਿੜ੍ਰਯੋ ਭੇੜ ਭੂਪੰ ਝਿਣ੍ਰਯੋ ਝੇੜ ਝਾੜੰ ॥
भिड़्रयो भेड़ भूपं झिण्रयो झेड़ झाड़ं ॥

त्याने राजाशी भांडण केले आणि भांडणात तो नाराज झाला

ਮਹਾ ਕ੍ਰੋਧ ਉਠ੍ਯੋ ਤਣੀ ਤੋੜ ਤਾੜੰ ॥੭॥੧੭੫॥
महा क्रोध उठ्यो तणी तोड़ ताड़ं ॥७॥१७५॥

आणि प्रचंड रागाने उठला, त्याच्या कपड्यांचे तार तोडले.7.175.

ਤਜ੍ਯੋ ਸ੍ਰਪ ਮੇਧੰ ਭਜ੍ਯੋ ਏਕ ਨਾਥੰ ॥
तज्यो स्रप मेधं भज्यो एक नाथं ॥

त्याने राजाला सर्प यज्ञ सोडून एका परमेश्वराचे ध्यान करण्यास सांगितले.

ਕ੍ਰਿਪਾ ਮੰਤ੍ਰ ਸੂਝੈ ਸਬੈ ਸ੍ਰਿਸਟ ਸਾਜੰ ॥
क्रिपा मंत्र सूझै सबै स्रिसट साजं ॥

ज्यांच्या कृपेने जगातील सर्व मंत्र आणि साहित्य आपल्या मनात येतात.

ਸੁਨਹੁ ਰਾਜ ਸਰਦੂਲ ਬਿਦ੍ਯਾ ਨਿਧਾਨੰ ॥
सुनहु राज सरदूल बिद्या निधानं ॥

��हे सिंहासारखा सम्राट आणि विद्येचा खजिना!

ਤਪੈ ਤੇਜ ਸਾਵੰਤ ਜੁਆਲਾ ਸਮਾਨੰ ॥੮॥੧੭੬॥
तपै तेज सावंत जुआला समानं ॥८॥१७६॥

���तुझा महिमा सूर्याप्रमाणे चमकेल आणि अग्नीप्रमाणे प्रज्वलित होईल.8.176.

ਮਹੀ ਮਾਹ ਰੂਪੰ ਤਪੈ ਤੇਜ ਭਾਨੰ ॥
मही माह रूपं तपै तेज भानं ॥

पृथ्वीवरील तुझे सौंदर्य चंद्रासारखे आणि तुझे तेज सूर्यासारखे असेल

ਦਸੰ ਚਾਰ ਚਉਦਾਹ ਬਿਦਿਆ ਨਿਧਾਨੰ ॥
दसं चार चउदाह बिदिआ निधानं ॥

तू चौदा विद्यांचा खजिना होशील.

ਸੁਨਹੁ ਰਾਜ ਸਾਸਤ੍ਰਗ ਸਾਰੰਗ ਪਾਨੰ ॥
सुनहु राज सासत्रग सारंग पानं ॥

हे धनुष्य धारण करणाऱ्या आणि शास्त्रांचे ज्ञान असलेल्या राजा, ऐका!

ਤਜਹੁ ਸਰਪ ਮੇਧੰ ਦਿਜੈ ਮੋਹਿ ਦਾਨੰ ॥੯॥੧੭੭॥
तजहु सरप मेधं दिजै मोहि दानं ॥९॥१७७॥

सर्प यज्ञ त्यागाचे हे वरदान मला दे.9.177.

ਤਜਹੁ ਜੋ ਨ ਸਰਪੰ ਜਰੋ ਅਗਨ ਆਪੰ ॥
तजहु जो न सरपं जरो अगन आपं ॥

सर्प त्यागाची ही देणगी तू सोडली नाहीस तर मी स्वतःला अग्नीत जाळून घेईन.

ਕਰੋ ਦਗਧ ਤੋ ਕੌ ਦਿਵੌ ਐਸ ਸ੍ਰਾਪੰ ॥
करो दगध तो कौ दिवौ ऐस स्रापं ॥

��किंवा असा शाप देऊन मी तुला राख करून टाकीन

ਹਣ੍ਯੋ ਪੇਟ ਮਧੰ ਛੁਰੀ ਜਮਦਾੜੰ ॥
हण्यो पेट मधं छुरी जमदाड़ं ॥

��किंवा मी धारदार खंजीराने माझे पोट भोसकेन

ਲਗੇ ਪਾਪ ਤੋ ਕੋ ਸੁਨਹੁ ਰਾਜ ਗਾੜੰ ॥੧੦॥੧੭੮॥
लगे पाप तो को सुनहु राज गाड़ं ॥१०॥१७८॥

���ऐका! हे राजा! ब्राह्मण-हत्येचे तू स्वतःहून मोठे पाप घडवत आहेस.���10.178.