श्री दसाम ग्रंथ

पान - 688


ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਸੌ ਰਾਜ ਕਰਤ ਯੌ ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਧਨ ਜੋਰ੍ਯੋ ॥
भाति भाति सौ राज करत यौ भाति भाति धन जोर्यो ॥

वेगवेगळ्या मार्गांनी राज्य केले आणि वेगवेगळ्या मार्गांनी संपत्ती जमा केली.

ਜਹਾ ਜਹਾ ਮਾਨਸ ਸ੍ਰਉਨਨ ਸੁਨ ਤਹਾ ਤਹਾ ਤੇ ਤੋਰ੍ਯੋ ॥
जहा जहा मानस स्रउनन सुन तहा तहा ते तोर्यो ॥

विविध मार्गांनी राज्य करून राजाने विविध मार्गांनी संपत्ती गोळा केली आणि जिथे जिथे ते कळले तिथे त्याने ते लुटले.

ਇਹ ਬਿਧਿ ਜੀਤ ਦੇਸ ਪੁਰ ਦੇਸਨ ਜੀਤ ਨਿਸਾਨ ਬਜਾਯੋ ॥
इह बिधि जीत देस पुर देसन जीत निसान बजायो ॥

अशाप्रकारे देश, शहरे, गावे जिंकून त्यांनी विजयाची घंटा वाजवली.

ਆਪਨ ਕਰਣ ਕਾਰਣ ਕਰਿ ਮਾਨ੍ਯੋ ਕਾਲ ਪੁਰਖ ਬਿਸਰਾਯੋ ॥੧੧੯॥
आपन करण कारण करि मान्यो काल पुरख बिसरायो ॥११९॥

अशा रीतीने दूरवरचे अनेक देश जिंकून राजाने आपली कीर्ती वाढवली आणि परमेश्वराला विसरुन तो स्वतःला निर्माता समजू लागला.119.

ਰੂਆਮਲ ਛੰਦ ॥
रूआमल छंद ॥

रुआमल श्लोक

ਦਸ ਸਹੰਸ੍ਰ ਪ੍ਰਮਾਣ ਬਰਖਨ ਕੀਨ ਰਾਜ ਸੁਧਾਰਿ ॥
दस सहंस्र प्रमाण बरखन कीन राज सुधारि ॥

त्याने दहा हजार वर्षे चांगले राज्य केले.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਧਰਾਨ ਲੈ ਅਰੁ ਸਤ੍ਰੁ ਸਰਬ ਸੰਘਾਰਿ ॥
भाति भाति धरान लै अरु सत्रु सरब संघारि ॥

अशा प्रकारे पुढे जाऊन, सर्व शत्रूंना मारून, विविध मार्गांनी पृथ्वी जिंकून, राजाने दहा हजार वर्षे राज्य केले.

ਜੀਤਿ ਜੀਤਿ ਅਨੂਪ ਭੂਪ ਅਨੂਪ ਰੂਪ ਅਪਾਰ ॥
जीति जीति अनूप भूप अनूप रूप अपार ॥

अतुलनीय राजे (जे होते) अतुलनीय आणि अतुलनीय रूप जिंकणे.

ਭੂਪ ਮੇਧ ਠਟ੍ਰਯੋ ਨ੍ਰਿਪੋਤਮ ਏਕ ਜਗ ਸੁਧਾਰਿ ॥੧੨੦॥
भूप मेध ठट्रयो न्रिपोतम एक जग सुधारि ॥१२०॥

अनेक राजांना जिंकून राजाने राजमेध यज्ञ करण्याचा विचार केला.120.

ਦੇਸ ਦੇਸਨ ਕੇ ਨਰੇਸਨ ਬਾਧਿ ਕੈ ਇਕ ਬਾਰਿ ॥
देस देसन के नरेसन बाधि कै इक बारि ॥

एकदा देशांच्या राजांना बांधून

ਰੋਹ ਦੇਸ ਬਿਖੈ ਗਯੋ ਲੈ ਪੁਤ੍ਰ ਮਿਤ੍ਰ ਕੁਮਾਰ ॥
रोह देस बिखै गयो लै पुत्र मित्र कुमार ॥

राजाने आपल्या मुलांसह आणि मित्रांसह विविध देशांतील राजांना बेड्या घालून आपल्या देशात आणले.

ਨਾਰਿ ਸੰਜੁਤ ਬੈਠਿ ਬਿਧਵਤ ਕੀਨ ਜਗ ਅਰੰਭ ॥
नारि संजुत बैठि बिधवत कीन जग अरंभ ॥

त्या स्त्रीबरोबर बसून त्यांनी यज्ञास योग्य शिष्टाचार सुरू केला.

ਬੋਲਿ ਬੋਲਿ ਕਰੋਰ ਰਿਤਜ ਔਰ ਬਿਪ ਅਸੰਭ ॥੧੨੧॥
बोलि बोलि करोर रितज और बिप असंभ ॥१२१॥

आणि आपल्या पत्नीसह यज्ञ करू लागला, त्याने करोडो ब्राह्मणांनाही आमंत्रित केले.121.

ਰਾਜਮੇਧ ਕਰ੍ਯੋ ਲਗੈ ਆਰੰਭ ਭੂਪ ਅਪਾਰ ॥
राजमेध कर्यो लगै आरंभ भूप अपार ॥

राजा अपारने भूपमेध (याग) सुरू केला.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਸਮ੍ਰਿਧ ਜੋਰਿ ਸੁਮਿਤ੍ਰ ਪੁਤ੍ਰ ਕੁਮਾਰ ॥
भाति भाति सम्रिध जोरि सुमित्र पुत्र कुमार ॥

आपल्या विविध मित्रांना एकत्र करून राजाने राजमेध यज्ञाला सुरुवात केली

ਭਾਤਿ ਅਨੇਕਨ ਕੇ ਜੁਰੇ ਜਨ ਆਨਿ ਕੈ ਤਿਹ ਦੇਸ ॥
भाति अनेकन के जुरे जन आनि कै तिह देस ॥

त्या देशात अनेक वेगवेगळे लोक आले.

ਛੀਨਿ ਛੀਨਿ ਲਏ ਨ੍ਰਿਪਾਬਰ ਦੇਸ ਦਿਰਬ ਅਵਿਨੇਸ ॥੧੨੨॥
छीनि छीनि लए न्रिपाबर देस दिरब अविनेस ॥१२२॥

विविध प्रकारचे लोक तेथे जमले आणि राजाने आपल्या उत्कृष्ट राजांची संपत्ती आणि संपत्ती देखील ताब्यात घेतली.122.

ਦੇਖ ਕੇ ਇਹ ਭਾਤਿ ਸਰਬ ਸੁ ਭੂਪ ਸੰਪਤਿ ਨੈਣ ॥
देख के इह भाति सरब सु भूप संपति नैण ॥

त्या राजाची सर्व मालमत्ता सर्वांनी आपल्या डोळ्यांनी पाहिली.

ਗਰਬ ਸੋ ਭੁਜ ਦੰਡ ਕੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਬੋਲਾ ਬੈਣ ॥
गरब सो भुज दंड कै इह भाति बोला बैण ॥

त्याच्या अमर्याद संपत्तीकडे पाहून, त्याच्या बाहूंच्या बळावर अभिमान वाटून, असे बोलले:

ਭੂਪ ਮੇਧ ਕਰੋ ਸਬੈ ਤੁਮ ਆਜ ਜਗ ਅਰੰਭ ॥
भूप मेध करो सबै तुम आज जग अरंभ ॥

तुम्ही आजच सर्व भूमपेधा याग सुरू करा.

ਸਤਜੁਗ ਮਾਹਿ ਭਯੋ ਜਿਹੀ ਬਿਧਿ ਕੀਨ ਰਾਜੈ ਜੰਭ ॥੧੨੩॥
सतजुग माहि भयो जिही बिधि कीन राजै जंभ ॥१२३॥

“हे ब्राह्मणांनो! आता असा भूपमेध यज्ञ करा, जो सत्ययुगात जंभासुराने केला होता.” १२३.

ਮੰਤ੍ਰੀਯ ਬਾਚ ॥
मंत्रीय बाच ॥

मंत्र्यांचे भाषण:

ਲਛ ਜਉ ਨ੍ਰਿਪ ਮਾਰੀਯੈ ਤਬ ਹੋਤ ਹੈ ਨ੍ਰਿਪ ਮੇਧ ॥
लछ जउ न्रिप मारीयै तब होत है न्रिप मेध ॥

एक लाख राजांचा वध झाला तर 'नृप-मेध' (भूप-मेध) यज्ञ केला जातो.

ਏਕ ਏਕ ਅਨੇਕ ਸੰਪਤਿ ਦੀਜੀਯੈ ਭਵਿਖੇਧ ॥
एक एक अनेक संपति दीजीयै भविखेध ॥

“जर एक लाख मारले गेले तर राजमेध यज्ञ केला जाऊ शकतो आणि प्रत्येक ब्राह्मणाला असंख्य संपत्ती,

ਲਛ ਲਛ ਤੁਰੰਗ ਏਕਹਿ ਦੀਜੀਐ ਅਬਿਚਾਰ ॥
लछ लछ तुरंग एकहि दीजीऐ अबिचार ॥

आणि एक लाख घोडे तात्काळ द्यायचे आहेत

ਜਗ ਪੂਰਣ ਹੋਤੁ ਹੈ ਸੁਨ ਰਾਜ ਰਾਜ ਵਤਾਰ ॥੧੨੪॥
जग पूरण होतु है सुन राज राज वतार ॥१२४॥

अशा प्रकारे हे राजा ! यज्ञ पूर्ण होऊ शकतो.124.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਸੁਮ੍ਰਿਧ ਸੰਪਤਿ ਦੀਜੀਯੈ ਇਕ ਬਾਰ ॥
भाति भाति सुम्रिध संपति दीजीयै इक बार ॥

सर्व प्रकारची संपत्ती आणि संपत्ती एकदाच द्यावी.

ਲਛ ਹਸਤ ਤੁਰੰਗ ਦ੍ਵੈ ਲਛ ਸੁਵਰਨ ਭਾਰ ਅਪਾਰ ॥
लछ हसत तुरंग द्वै लछ सुवरन भार अपार ॥

“प्रत्येक ब्राह्मणाला अनेक प्रकारची संपत्ती व संपत्ती आणि एक लाख हत्ती, दोन लाख घोडे आणि एक लाख सोन्याची नाणी द्यावीत.

ਕੋਟਿ ਕੋਟਿ ਦਿਜੇਕ ਏਕਹਿ ਦੀਜੀਯੈ ਅਬਿਲੰਬ ॥
कोटि कोटि दिजेक एकहि दीजीयै अबिलंब ॥

प्रत्येक ब्राह्मणाने विलंब न लावता (एकूण) कोटी द्यावेत.

ਜਗ ਪੂਰਣ ਹੋਇ ਤਉ ਸੁਨ ਰਾਜ ਰਾਜ ਅਸੰਭ ॥੧੨੫॥
जग पूरण होइ तउ सुन राज राज असंभ ॥१२५॥

“हे राजा! करोडो ब्राह्मणांना हे दान केल्याने हा अशक्य यज्ञ पूर्ण होऊ शकतो.१२५.

ਪਾਰਸਨਾਥ ਬਾਚ ॥
पारसनाथ बाच ॥

पारसनाथ यांचे भाषण :

ਰੂਆਲ ਛੰਦ ॥
रूआल छंद ॥

ROOAAL STANZA

ਸੁਵਰਨ ਕੀ ਨ ਇਤੀ ਕਮੀ ਜਉ ਟੁਟ ਹੈ ਬਹੁ ਬਰਖ ॥
सुवरन की न इती कमी जउ टुट है बहु बरख ॥

“सोन्याचा तुटवडा नाही आणि अनेक वर्षे दान करूनही ते संपणार नाही.

ਹਸਤ ਕੀ ਨ ਕਮੀ ਮੁਝੈ ਹਯ ਸਾਰ ਲੀਜੈ ਪਰਖ ॥
हसत की न कमी मुझै हय सार लीजै परख ॥

हत्तींचे घर घेतले आणि घोड्यांच्या स्थिरस्थावर, त्यांची कमतरता नाही

ਅਉਰ ਜਉ ਧਨ ਚਾਹੀਯੈ ਸੋ ਲੀਜੀਯੈ ਅਬਿਚਾਰ ॥
अउर जउ धन चाहीयै सो लीजीयै अबिचार ॥

कोणताही विचार न करता जे पैसे लागतील ते घ्या.

ਚਿਤ ਮੈ ਨ ਕਛੂ ਕਰੋ ਸੁਨ ਮੰਤ੍ਰ ਮਿਤ੍ਰ ਅਵਤਾਰ ॥੧੨੬॥
चित मै न कछू करो सुन मंत्र मित्र अवतार ॥१२६॥

“हे मंत्री-मित्र! तुमच्या मनात कोणतीही शंका ठेवू नका आणि जी काही संपत्ती हवी आहे, ती ताबडतोब घ्या.” 126.

ਯਉ ਜਬੈ ਨ੍ਰਿਪ ਉਚਰ੍ਯੋ ਤਬ ਮੰਤ੍ਰਿ ਬਰ ਸੁਨਿ ਬੈਨ ॥
यउ जबै न्रिप उचर्यो तब मंत्रि बर सुनि बैन ॥

जेव्हा राजा असे बोलला तेव्हा महान मंत्र्याने हे शब्द ऐकले.

ਹਾਥ ਜੋਰਿ ਸਲਾਮ ਕੈ ਨ੍ਰਿਪ ਨੀਚ ਕੈ ਜੁਗ ਨੈਨ ॥
हाथ जोरि सलाम कै न्रिप नीच कै जुग नैन ॥

राजाने असे सांगताच मंत्र्याने डोळे मिटले आणि हात जोडून राजापुढे नतमस्तक झाला

ਅਉਰ ਏਕ ਸੁਨੋ ਨ੍ਰਿਪੋਤਮ ਉਚਰੌਂ ਇਕ ਗਾਥ ॥
अउर एक सुनो न्रिपोतम उचरौं इक गाथ ॥

अरे महान राजा! मी आणखी एक गोष्ट सांगतो ('गठ'), ऐक (काळजीपूर्वक),

ਜੌਨ ਮਧਿ ਸੁਨੀ ਪੁਰਾਨਨ ਅਉਰ ਸਿੰਮ੍ਰਿਤ ਸਾਥ ॥੧੨੭॥
जौन मधि सुनी पुरानन अउर सिंम्रित साथ ॥१२७॥

“हे राजा! आणखी एक गोष्ट ऐका, जी मी पुराण आणि स्मृतींच्या आधारे प्रवचनाच्या रूपात ऐकली आहे.” 127.

ਮੰਤ੍ਰੀ ਬਾਚ ॥
मंत्री बाच ॥

मंत्र्याचे भाषण

ਰੂਆਲ ਛੰਦ ॥
रूआल छंद ॥

ROOAL STANZA

ਅਉਰ ਜੋ ਸਭ ਦੇਸ ਕੇ ਨ੍ਰਿਪ ਜੀਤੀਯੈ ਸੁਨਿ ਭੂਪ ॥
अउर जो सभ देस के न्रिप जीतीयै सुनि भूप ॥

हे राजन! ऐका, इतर ज्यांनी सर्व देशांच्या राजांना जिंकले आहे.

ਪਰਮ ਰੂਪ ਪਵਿਤ੍ਰ ਗਾਤ ਅਪਵਿਤ੍ਰ ਹਰਣ ਸਰੂਪ ॥
परम रूप पवित्र गात अपवित्र हरण सरूप ॥

“हे राजा! ऐका, तू परम निष्कलंक आणि निष्कलंक आहेस, तू सर्व देशांच्या राजांना जिंकू शकतोस.

ਐਸ ਜਉ ਸੁਨਿ ਭੂਪ ਭੂਪਤਿ ਸਭ ਪੂਛੀਆ ਤਿਹ ਗਾਥ ॥
ऐस जउ सुनि भूप भूपति सभ पूछीआ तिह गाथ ॥

अशा प्रकारे, हे राजांच्या स्वामी! ऐका, त्यांना हे सर्व विचारा.

ਪੂਛ ਆਉ ਸਬੈ ਨ੍ਰਿਪਾਲਨ ਹਉ ਕਹੋ ਤੁਹ ਸਾਥ ॥੧੨੮॥
पूछ आउ सबै न्रिपालन हउ कहो तुह साथ ॥१२८॥

“तुम्ही कोणते रहस्य घेत आहात, हे मंत्री! तुम्ही स्वतः सर्व राजांकडून हे विचारू शकता.” 128.

ਯੌ ਕਹੇ ਜਬ ਬੈਨ ਭੂਪਤਿ ਮੰਤ੍ਰਿ ਬਰ ਸੁਨਿ ਧਾਇ ॥
यौ कहे जब बैन भूपति मंत्रि बर सुनि धाइ ॥

राजा असे बोलला तेव्हा तो महान मंत्री पळून गेला.

ਪੰਚ ਲਛ ਬੁਲਾਇ ਭੂਪਤਿ ਪੂਛ ਸਰਬ ਬੁਲਾਇ ॥
पंच लछ बुलाइ भूपति पूछ सरब बुलाइ ॥

राजाने असे सांगितल्यावर मुख्यमंत्र्यांनी मग पाच लाख राजांना निमंत्रण देण्यास सुरुवात केली