श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1089


ਰੂਮ ਸਹਿਰ ਕੇ ਸਾਹ ਕੀ ਸੁਤਾ ਜਲੀਖਾ ਨਾਮ ॥
रूम सहिर के साह की सुता जलीखा नाम ॥

रम शहराच्या राजाला झुलैखान नावाची मुलगी होती.

ਕਿਧੌ ਕਾਮ ਕੀ ਕਾਮਨੀ ਕਿਧੌ ਆਪ ਹੀ ਕਾਮ ॥੧॥
किधौ काम की कामनी किधौ आप ही काम ॥१॥

एकतर ती कामदेवची पत्नी (रती) होती किंवा कामदेव स्वतः. १.

ਅਤਿ ਜੋਬਨ ਤਾ ਕੈ ਦਿਪੈ ਸਭ ਅੰਗਨ ਕੇ ਸਾਥ ॥
अति जोबन ता कै दिपै सभ अंगन के साथ ॥

त्याच्या अति ऊर्जा सर्व अवयवांवर परिणाम करत असे.

ਦਿਨ ਆਸਿਕ ਦਿਨਪਤਿ ਰਹੈ ਨਿਸੁ ਆਸਿਕ ਨਿਸਨਾਥ ॥੨॥
दिन आसिक दिनपति रहै निसु आसिक निसनाथ ॥२॥

दिवसा सूर्य त्याचा प्रियकर होता आणि रात्री चंद्र त्याचा प्रियकर होता. 2.

ਸਹਸਾਨਨ ਸੋਭਾ ਭਨੈ ਲਿਖਤ ਸਹਸ ਭੁਜ ਜਾਹਿ ॥
सहसानन सोभा भनै लिखत सहस भुज जाहि ॥

(जे) शेषनाग ('सहस्नान') ने तिच्या सौंदर्याची प्रशंसा करावी आणि सहस्रबाहू लिहावे.

ਤਦਿਪ ਜਲੀਖਾ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾ ਬਰਨਿ ਨ ਆਵਤ ਤਾਹਿ ॥੩॥
तदिप जलीखा की प्रभा बरनि न आवत ताहि ॥३॥

असे असले तरी त्यांच्याकडून जुलैखाच्या सौंदर्याचे वर्णन करता येत नाही. 3.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਮਿਸਰ ਸਾਹ ਕੋ ਪੂਤ ਭਣਿਜੈ ॥
मिसर साह को पूत भणिजै ॥

तो इजिप्तच्या राजाचा मुलगा असल्याचे म्हटले जात होते.

ਯੂਸਫ ਖਾ ਤਿਹ ਨਾਮ ਕਹਿਜੈ ॥
यूसफ खा तिह नाम कहिजै ॥

त्याचे नाव युसूफ खान होते.

ਜੋ ਅਬਲਾ ਤਿਹ ਨੈਕੁ ਨਿਹਾਰੈ ॥
जो अबला तिह नैकु निहारै ॥

ज्या स्त्रीने त्याला क्षणभर पाहिले,

ਚਟ ਦੈ ਲਾਜ ਬਸਤ੍ਰ ਕੌ ਫਾਰੈ ॥੪॥
चट दै लाज बसत्र कौ फारै ॥४॥

लॉजच्या आकाराचे चिलखत ती पटकन फाडायची. 4.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਤਾ ਕੇ ਤਨ ਮੈ ਅਤਿ ਪ੍ਰਭਾ ਆਪਿ ਕਰੀ ਕਰਤਾਰ ॥
ता के तन मै अति प्रभा आपि करी करतार ॥

तिच्या शरीराचे आत्यंतिक सौंदर्य परमेश्वराने स्वतः निर्माण केले होते.

ਪੈਗੰਬਰ ਅੰਬਰ ਤਿਸੈ ਕਹਤ ਸੁ ਬੁਧਿ ਬਿਚਾਰਿ ॥੫॥
पैगंबर अंबर तिसै कहत सु बुधि बिचारि ॥५॥

विचारी आणि बुद्धिमान लोक त्याला पैगंबराचे चिलखत (शरीर) वाहक म्हणत असत. (म्हणजे त्यांनी त्याला संदेष्टा मानले) 5.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਤਾ ਕੇ ਭ੍ਰਾਤ ਸਕਲ ਰਿਸਿ ਧਾਰੈ ॥
ता के भ्रात सकल रिसि धारै ॥

त्याच्या सर्व भावांचे (त्याच्याशी) वैर होते.

ਹਮ ਕ੍ਯੋਨ ਹੂੰ ਯੂਸਫ ਕੌ ਮਾਰੈ ॥
हम क्योन हूं यूसफ कौ मारै ॥

(आणि वाटले की) आपण कसा तरी युसुफला मारून टाकावे.

ਹਮਰੋ ਰੂਪ ਕਰਿਯੋ ਘਟ ਕਰਤਾ ॥
हमरो रूप करियो घट करता ॥

(त्यांना असेही वाटले की) भगवंताने आपले रूप त्याहून कमी (सुंदर) केले आहे.

ਯਾ ਕੋ ਰੂਪ ਦੁਖਨ ਕੋ ਹਰਤਾ ॥੬॥
या को रूप दुखन को हरता ॥६॥

त्याचे स्वरूप दुःखाचा नाश करणारे आहे. 6.

ਤਾ ਕੋ ਲੈ ਅਖੇਟ ਕਹਿ ਗਏ ॥
ता को लै अखेट कहि गए ॥

(मग ते) त्याला घेऊन शिकार करायला गेले

ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਮ੍ਰਿਗਨ ਸੰਘਾਰਤ ਭਏ ॥
बहु बिधि म्रिगन संघारत भए ॥

आणि हरणांना (किंवा वन्य प्राण्यांना) मारणे सुरूच ठेवले.

ਅਧਿਕ ਪ੍ਯਾਸ ਜਬ ਤਾਹਿ ਸਤਾਯੋ ॥
अधिक प्यास जब ताहि सतायो ॥

जेव्हा त्याला (युसुफ) तहान लागली होती.

ਏਕ ਕੂਪ ਭ੍ਰਾਤਾਨ ਤਕਾਯੋ ॥੭॥
एक कूप भ्रातान तकायो ॥७॥

म्हणून (त्याला) भावांनी एक विहीर दाखवली. ७.

ਤਹ ਹਮ ਜਾਇ ਪਾਨਿ ਸਭ ਪੀਯੈ ॥
तह हम जाइ पानि सभ पीयै ॥

(ते म्हणाले) आम्ही सगळे तिथे जाऊन पाणी पितो

ਸੋਕ ਨਿਵਾਰਿ ਸੁਖੀ ਹ੍ਵੈ ਜੀਯੈ ॥
सोक निवारि सुखी ह्वै जीयै ॥

आणि (तहानामुळे होणारे) दुःख दूर करून आपण सुखी होतो.

ਯੂਸਫ ਬਾਤ ਨ ਪਾਵਤ ਭਯੋ ॥
यूसफ बात न पावत भयो ॥

युसूफ (त्यांना) समजू शकला नाही.

ਜਹ ਵਹ ਕੂਪ ਹੁਤੋ ਤਹ ਗਯੋ ॥੮॥
जह वह कूप हुतो तह गयो ॥८॥

आणि ती विहीर जिथे होती तिथे तो गेला. 8.

ਚਲਿ ਬਨ ਮੈ ਜਬ ਕੂਪ ਨਿਹਾਰਿਯੋ ॥
चलि बन मै जब कूप निहारियो ॥

जंगलात फिरत असताना विहीर दिसली

ਗਹਿ ਭਇਯਨ ਤਾ ਮੈ ਤਿਹ ਡਾਰਿਯੋ ॥
गहि भइयन ता मै तिह डारियो ॥

त्यामुळे भावांनी त्याला पकडून विहिरीत टाकले.

ਘਰ ਯੌ ਆਨਿ ਸੰਦੇਸੋ ਦਯੋ ॥
घर यौ आनि संदेसो दयो ॥

घरी येऊन त्यांनी हा निरोप दिला

ਯੂਸਫ ਆਜੁ ਸਿੰਘ ਭਖਿ ਲਯੋ ॥੯॥
यूसफ आजु सिंघ भखि लयो ॥९॥

त्या युसुफला आज सिंहाने खाऊन टाकले आहे. ९.

ਖੋਜਿ ਸਕਲ ਯੂਸਫ ਕੋ ਹਾਰੇ ॥
खोजि सकल यूसफ को हारे ॥

युसूफला शोधता शोधता सगळेच थकले

ਅਸੁਖ ਭਏ ਸੁਖ ਸਭੈ ਬਿਸਾਰੇ ॥
असुख भए सुख सभै बिसारे ॥

आणि दुःखी झाले, (त्यांच्या) आनंदाचा अंत झाला.

ਤਹਾ ਏਕ ਸੌਦਾਗਰ ਆਯੋ ॥
तहा एक सौदागर आयो ॥

तेथे एक व्यापारी आला

ਕੂਪ ਬਿਖੈ ਤੇ ਤਾ ਕਹ ਪਾਯੋ ॥੧੦॥
कूप बिखै ते ता कह पायो ॥१०॥

आणि त्याला युसूफ विहिरीत दिसला. 10.

ਤਾ ਕਹ ਸੰਗ ਅਪੁਨੇ ਕਰਿ ਲਯੋ ॥
ता कह संग अपुने करि लयो ॥

त्याला (त्याला विहिरीतून बाहेर काढून) बरोबर घेऊन गेला.

ਬੇਚਨ ਸਾਹ ਰੂਮ ਕੇ ਗਯੋ ॥
बेचन साह रूम के गयो ॥

आणि ती खोली देशाच्या राजाला विकायला गेली.

ਅਧਿਕ ਮੋਲ ਕੋਊ ਨਹਿ ਲੇਵੈ ॥
अधिक मोल कोऊ नहि लेवै ॥

(तो युसूफ व्यापाऱ्याला एवढा चार्ज लावत असे की) कोणीही ते घेणार नाही.

ਗ੍ਰਿਹ ਕੋ ਕਾਢਿ ਸਕਲ ਧਨੁ ਦੇਵੈ ॥੧੧॥
ग्रिह को काढि सकल धनु देवै ॥११॥

(अगदी) घरातील सर्व संपत्ती कोणी घेऊन का द्यावी? 11.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਜਬੈ ਜਲੀਖਾ ਯੂਸਫਹਿ ਰੂਪ ਬਿਲੋਕ੍ਯੋ ਜਾਇ ॥
जबै जलीखा यूसफहि रूप बिलोक्यो जाइ ॥

जुलैखाने जाऊन युसूफचे रूप पाहिले

ਬਸੁ ਅਸੁ ਦੈ ਤਾ ਕੋ ਤੁਰਤ ਲਿਯੋ ਸੁ ਮੋਲ ਬਨਾਇ ॥੧੨॥
बसु असु दै ता को तुरत लियो सु मोल बनाइ ॥१२॥

आणि कशीतरी किंमत ठरवून घेऊन गेली. 12.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਮੁਖ ਮਾਗ੍ਯੋ ਤਾ ਕੋ ਧਨੁ ਦਿਯੋ ॥
मुख माग्यो ता को धनु दियो ॥

त्याने (व्यापारी) मागितलेले पैसे दिले

ਯੂਸਫ ਮੋਲ ਅਮੋਲਕ ਲਿਯੋ ॥
यूसफ मोल अमोलक लियो ॥

आणि अमोलकने युसूफला आपला मुलगा म्हणून घेतले.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਸੇਤੀ ਤਿਹ ਪਾਰਿਯੋ ॥
भाति भाति सेती तिह पारियो ॥

तो अनेक मार्गांनी वाढला (उबदारपणासह).

ਬਡੋ ਭਯੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਉਚਾਰਿਯੋ ॥੧੩॥
बडो भयो इह भाति उचारियो ॥१३॥

तो मोठा झाल्यावर असे म्हणाला. 13.

ਚਿਤ੍ਰਸਾਲ ਤਾ ਕੌ ਲੈ ਗਈ ॥
चित्रसाल ता कौ लै गई ॥

तिला चित्रशाळेत नेले

ਨਾਨਾ ਚਿਤ੍ਰ ਦਿਖਾਵਤ ਭਈ ॥
नाना चित्र दिखावत भई ॥

आणि अनेक प्रकारची चित्रे दिसू लागली.

ਅਧਿਕ ਯੂਸਫਹਿ ਜਬੈ ਰਿਝਾਯੋ ॥
अधिक यूसफहि जबै रिझायो ॥

जेव्हा (त्याने) युसूफला चांगलेच घेतले

ਤਬ ਤਾ ਸੋ ਯੌ ਬਚਨ ਸੁਨਾਯੋ ॥੧੪॥
तब ता सो यौ बचन सुनायो ॥१४॥

मग त्याच्याशी शब्द शेअर केले. 14.

ਹਮ ਤੁਮ ਆਜੁ ਕਰੈ ਰਤਿ ਦੋਊ ॥
हम तुम आजु करै रति दोऊ ॥

(म्हणू लागला) मला आणि तुम्हा दोघांना एकत्र राहू द्या.

ਹੈ ਨ ਇਹਾ ਠਾਢੋ ਜਨ ਕੋਊ ॥
है न इहा ठाढो जन कोऊ ॥

येथे कोणीही उभे नाही.

ਕਵਨ ਲਖੇ ਕਾ ਸੋ ਕੋਊ ਕਹਿ ਹੈ ॥
कवन लखे का सो कोऊ कहि है ॥

कोण बघणार कोणाला सांगणार?

ਹ੍ਯਾਂ ਕੋ ਆਨਿ ਰਮਤ ਹਮ ਗਹਿ ਹੈ ॥੧੫॥
ह्यां को आनि रमत हम गहि है ॥१५॥

कोण इथे येऊन आमची मजा लुटत पकडेल? १५.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਮੈ ਤਰੁਨੀ ਤੁਮ ਹੂੰ ਤਰੁਨ ਦੁਹੂੰਅਨ ਰੂਪ ਅਪਾਰ ॥
मै तरुनी तुम हूं तरुन दुहूंअन रूप अपार ॥

मी तरूण आहे, तू पण तरुण आहेस आणि दोघींचे दिसायला छान आहे.

ਸੰਕ ਤ੍ਯਾਗਿ ਰਤਿ ਕੀਜਿਯੈ ਕਤ ਜਕਿ ਰਹੇ ਕੁਮਾਰ ॥੧੬॥
संक त्यागि रति कीजियै कत जकि रहे कुमार ॥१६॥

हे कुमार! लाजाळूपणा सोडून खेळ खेळू, का संकोच करतोय. 16.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਤੈ ਜੁ ਕਹਤ ਨਹਿ ਕੋਊ ਨਿਹਾਰੈ ॥
तै जु कहत नहि कोऊ निहारै ॥

(युसुफने उत्तर दिले) तुम्ही काय म्हणत आहात की (आम्हाला) कोणीही पाहत नाही.

ਆਂਧਰ ਜ੍ਯੋਂ ਤੈ ਬਚਨ ਉਚਾਰੈ ॥
आंधर ज्यों तै बचन उचारै ॥

तुम्ही आंधळ्यासारखे बोललात.

ਸਾਖੀ ਸਾਤ ਸੰਗ ਕੇ ਲਹਿ ਹੈ ॥
साखी सात संग के लहि है ॥

(आम्ही जे) सात सखी (जल, अग्नी, वायु, आकाश, पृथ्वी, सूर्य आणि चंद्र) सोबत घेतले आहेत.

ਅਬ ਹੀ ਜਾਇ ਧਰਮ ਤਨ ਕਹਿ ਹੈ ॥੧੭॥
अब ही जाइ धरम तन कहि है ॥१७॥

ते आता जाऊन धर्मराजला सांगतील. १७.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अविचल:

ਧਰਮਰਾਇ ਕੀ ਸਭਾ ਜਬੈ ਦੋਊ ਜਾਇ ਹੈਂ ॥
धरमराइ की सभा जबै दोऊ जाइ हैं ॥

जेव्हा (आम्ही) दोघेही धर्मराजाच्या सभेला जाऊ

ਕਹਾ ਬਦਨ ਲੈ ਤਾ ਸੌ ਉਤ੍ਰ ਦਿਯਾਇ ਹੈ ॥
कहा बदन लै ता सौ उत्र दियाइ है ॥

मग ते त्याला कोणत्या तोंडाने उत्तर देतील?

ਇਨ ਬਾਤਨ ਕੌ ਤੈ ਤ੍ਰਿਯ ਕਹਾ ਬਿਚਾਰਈ ॥
इन बातन कौ तै त्रिय कहा बिचारई ॥

या गोष्टी, हे स्त्री! तू काय विचार करत आहेस

ਹੋ ਮਹਾ ਨਰਕ ਕੇ ਬੀਚ ਨ ਮੋ ਕੌ ਡਾਰਈ ॥੧੮॥
हो महा नरक के बीच न मो कौ डारई ॥१८॥

मला महान नरकात टाकू नका. १८.

ਸਾਲਗ੍ਰਾਮ ਪਰਮੇਸ੍ਰ ਇਹੀ ਗਤਿ ਤੇ ਭਏ ॥
सालग्राम परमेस्र इही गति ते भए ॥

तीच युक्ती ('गती') करून देव सालग्राम झाला.

ਦਸ ਰਾਵਨ ਕੇ ਸੀਸ ਇਹੀ ਬਾਤਨ ਗਏ ॥
दस रावन के सीस इही बातन गए ॥

या गोष्टी सांगितल्यावर रावणाची दहा डोकी गेली.

ਸਹਸ ਭਗਨ ਬਾਸਵ ਯਾਹੀ ਤੇ ਪਾਇਯੋ ॥
सहस भगन बासव याही ते पाइयो ॥

त्यामुळे इंद्राला (त्याच्या शरीरावर) एक हजार जन्मचिन्ह मिळाले.

ਹੋ ਇਨ ਬਾਤਨ ਤੇ ਮਦਨ ਅਨੰਗ ਕਹਾਇਯੋ ॥੧੯॥
हो इन बातन ते मदन अनंग कहाइयो ॥१९॥

या गोष्टी केल्यावर काम देवाने अनंग (अंग हिन) म्हटले. 19.