श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1378


ਕਹੂੰ ਘੂੰਮਿ ਭੂੰਮੈ ਪਰੇ ਖੇਤ ਬਾਜੀ ॥
कहूं घूंमि भूंमै परे खेत बाजी ॥

युद्धाच्या मैदानात कुठेतरी घोडे अन्न खाऊन जमिनीवर पडत होते.

ਨਿਵਾਜੇ ਝੁਕੈ ਹੈ ਮਨੌ ਕਾਬਿ ਕਾਜੀ ॥੨੬੮॥
निवाजे झुकै है मनौ काबि काजी ॥२६८॥

(असे दिसत होते) जणू काझी काबामध्ये नमाज (पठण्यासाठी) नतमस्तक होत आहेत. २६८.

ਹਠੀ ਬਧਿ ਗੋਪਾ ਗੁਲਿਤ੍ਰਾਣ ਬਾਕੇ ॥
हठी बधि गोपा गुलित्राण बाके ॥

हाती बांके योद्धे गोपे आणि गुलिट्रान (लोखंडी हातमोजे) बोटांवर बांधलेले.

ਚਲੇ ਕੋਪ ਕੈ ਕੈ ਹਠੀਲੇ ਨਿਸਾਕੇ ॥
चले कोप कै कै हठीले निसाके ॥

आणि निर्भय ('निसके') रागाच्या भरात निघून गेला.

ਕਹੂੰ ਚਰਮ ਬਰਮੈ ਗਿਰੇ ਮਰਮ ਛੇਦੇ ॥
कहूं चरम बरमै गिरे मरम छेदे ॥

कुठेतरी ढाली आणि चिलखत टोचून पडलेले होते

ਕਹੂੰ ਮਾਸ ਕੇ ਗਿਧ ਲੈ ਗੇ ਲਬੇਦੇ ॥੨੬੯॥
कहूं मास के गिध लै गे लबेदे ॥२६९॥

आणि कुठेतरी गिधाडे मांसाचे गठ्ठे घेऊन जात आहेत. २६९.

ਕਹੂੰ ਬੀਰ ਬਾਜੀ ਬਜੰਤ੍ਰੀ ਝਰੇ ਹੈਂ ॥
कहूं बीर बाजी बजंत्री झरे हैं ॥

कुठेतरी शिपाई, घोडे, नगरची पडली होती

ਕਹੂੰ ਖੰਡ ਖੰਡ ਹ੍ਵੈ ਸਿਪਾਹੀ ਮਰੇ ਹੈਂ ॥
कहूं खंड खंड ह्वै सिपाही मरे हैं ॥

आणि कुठेतरी विकृत सैनिक मेले होते.

ਕਹੂੰ ਮਤ ਦੰਤੀ ਪਰੇ ਹੈਂ ਪ੍ਰਹਾਰੇ ॥
कहूं मत दंती परे हैं प्रहारे ॥

कुठेतरी हत्ती मारले गेले.

ਗਿਰੇ ਭੂਮਿ ਪਬੈ ਮਨੋ ਬਦ੍ਰ ਮਾਰੇ ॥੨੭੦॥
गिरे भूमि पबै मनो बद्र मारे ॥२७०॥

(ते दिसत होते) जणू ते गडगडाटाने मोडलेले पर्वत आहेत. 270.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वत:

ਕਾਢਿ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਜਬੈ ਗਰਜਿਯੋ ਲਖਿ ਦੇਵ ਅਦੇਵ ਸਭੇ ਡਰਪਾਨੇ ॥
काढि क्रिपान जबै गरजियो लखि देव अदेव सभे डरपाने ॥

जेव्हा (महाकाल) हातात किरपाण घेऊन आला तेव्हा सर्व देव आणि दानव त्याला पाहून घाबरले.

ਆਨਿ ਪ੍ਰਲੈ ਦਿਨ ਸੋ ਪ੍ਰਗਟ੍ਯੋ ਸਿਤ ਸਾਇਕ ਲੈ ਅਸਿਕੇਤੁ ਰਿਸਾਨੇ ॥
आनि प्रलै दिन सो प्रगट्यो सित साइक लै असिकेतु रिसाने ॥

असीकेतू (महान वय) प्रलयाच्या दिवसाप्रमाणे ओवाळत धनुष्य घेऊन प्रकट झाला.

ਫੂਕ ਭਏ ਮੁਖ ਸੂਖਿ ਗਈ ਥੁਕਿ ਜੋਰਿ ਹਥਿਯਾਰ ਕਰੋਰਿ ਪਰਾਨੇ ॥
फूक भए मुख सूखि गई थुकि जोरि हथियार करोरि पराने ॥

(सर्वांचे) चेहरे फिके पडले (फिकट झाले), थुंकणे सुकले आणि लाखो लोक शस्त्रे घेऊन पळून गेले (अशा प्रकारे).

ਮਾਨਹੁ ਸਾਵਨ ਕੇ ਬਦਰਾ ਸੁਨਿ ਮਾਰੁਤਿ ਕੀ ਘਹਰੈ ਭਹਰਾਨੇ ॥੨੭੧॥
मानहु सावन के बदरा सुनि मारुति की घहरै भहराने ॥२७१॥

जणू साबणाऐवजी वाऱ्याचा आवाज ऐकला (ते उडून गेले) 271.

ਡਾਕਿ ਅਚੈ ਕਹੂੰ ਸ੍ਰੋਨ ਡਕਾਡਕ ਪ੍ਰੇਤ ਪਿਸਾਚ ਕਹੂੰ ਕਿਲਕਾਰੈਂ ॥
डाकि अचै कहूं स्रोन डकाडक प्रेत पिसाच कहूं किलकारैं ॥

कुठे पोस्टमन रक्त पीत होते तर कुठे पिशाच आणि भुते ओरडत होती.

ਬਾਜਤ ਹੈ ਕਹੂੰ ਡੌਰੂ ਡਮਾਡਮ ਭੈਰਵ ਭੂਤ ਕਹੂੰ ਭਭਕਾਰੈਂ ॥
बाजत है कहूं डौरू डमाडम भैरव भूत कहूं भभकारैं ॥

कुठे डोरू ढोल वाजवत होते तर कुठे भुत-पिशाच ओरडत होते.

ਜੰਗ ਮ੍ਰਿਦੰਗ ਉਪੰਗ ਬਜੈ ਕਹੂੰ ਭੀਖਨ ਸੀ ਰਨ ਭੇਰਿ ਭਕਾਰੈਂ ॥
जंग म्रिदंग उपंग बजै कहूं भीखन सी रन भेरि भकारैं ॥

कुठे शंख ('युद्ध') मृदंग, उपांग वाजवले जात होते तर कुठे युद्धातील योद्ध्यांमधून भाई भाईचा भयंकर (आवाज) ऐकू येत होता.

ਆਨਿ ਅਰੈ ਕਹੂੰ ਬੀਰ ਚਟਾਪਟ ਕੋਪਿ ਕਟਾਕਟ ਘਾਇ ਪ੍ਰਹਾਰੈਂ ॥੨੭੨॥
आनि अरै कहूं बीर चटापट कोपि कटाकट घाइ प्रहारैं ॥२७२॥

कुठेतरी योद्धे अचानक येऊन थांबले होते आणि रागाने वार करून घाव घालत होते. २७२.

ਐਸੀ ਬਿਲੋਕਿ ਕੈ ਮਾਰਿ ਮਚੀ ਭਟ ਕੋਪ ਭਰੇ ਅਰਿ ਓਰ ਚਹੈਂ ॥
ऐसी बिलोकि कै मारि मची भट कोप भरे अरि ओर चहैं ॥

असे भयंकर युद्ध पाहून शत्रूपक्षाचे योद्धे संतापाने भरले

ਬਰਛੇ ਅਰੁ ਬਾਨ ਕਮਾਨ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਗਦਾ ਬਰਛੀ ਤਿਰਸੂਲ ਗਹੈਂ ॥
बरछे अरु बान कमान क्रिपान गदा बरछी तिरसूल गहैं ॥

भाला, बाण, धनुष्य, किरपाण, गदा, भाला त्रिशूल धारण करणे

ਅਰਿ ਪੈ ਅਰਰਾਇ ਕੈ ਘਾਇ ਕਰੈ ਨ ਟਰੈ ਬਹੁ ਤੀਰ ਸਰੀਰ ਸਹੈਂ ॥
अरि पै अरराइ कै घाइ करै न टरै बहु तीर सरीर सहैं ॥

आरडाओरडा करताना ते शत्रूवर हल्ला करायचे आणि अनेक बाणांचा मारा सहन करूनही मागे हटले नाहीत.

ਪੁਰਜੇ ਪੁਰਜੇ ਤਨ ਤੇ ਰਨ ਮੈ ਦੁਖ ਤੇ ਤਨ ਮੈ ਮੁਖ ਤੇ ਨ ਕਹੈਂ ॥੨੭੩॥
पुरजे पुरजे तन ते रन मै दुख ते तन मै मुख ते न कहैं ॥२७३॥

रणांगणावर (त्यांच्या) देहाचे तुकडे पडत होते, पण त्यांनी आपले दुःख तोंडाने व्यक्त केले नाही. २७३.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अविचल:

ਪੀਸ ਪੀਸ ਕਰਿ ਦਾਤ ਦੁਬਹਿਯਾ ਧਾਵਹੀਂ ॥
पीस पीस करि दात दुबहिया धावहीं ॥

(विशाल) दोन्ही हातांनी चालणारी शस्त्रे दात पीसून हल्ला करत असत

ਬਜ੍ਰ ਬਾਨ ਬਿਛੂਅਨ ਕੇ ਬਿਸਿਖ ਲਗਾਵਹੀਂ ॥
बज्र बान बिछूअन के बिसिख लगावहीं ॥

आणि बाजरीला बाण, विंचू, बाण मारायचे.

ਟੂਕ ਟੂਕ ਹੈ ਮਰਤ ਨ ਪਗੁ ਪਾਛੇ ਟਰੈਂ ॥
टूक टूक है मरत न पगु पाछे टरैं ॥

टोटे मरत होते पण मागे सरकत नव्हते.

ਹੋ ਚਟਪਟ ਆਨਿ ਬਰੰਗਨਿ ਤਿਨ ਪੁਰਖਨ ਬਰੈਂ ॥੨੭੪॥
हो चटपट आनि बरंगनि तिन पुरखन बरैं ॥२७४॥

त्या माणसांना अचानक जुलाब झाला. २७४.

ਚਾਬਿ ਚਾਬਿ ਕਰਿ ਓਠ ਦੁਬਹਿਯਾ ਰਿਸਿ ਭਰੇ ॥
चाबि चाबि करि ओठ दुबहिया रिसि भरे ॥

दुभिया (योद्धा) रागाने भरलेला

ਟੂਕ ਟੂਕ ਹ੍ਵੈ ਗਿਰੇ ਨ ਪਗੁ ਪਾਛੇ ਪਰੇ ॥
टूक टूक ह्वै गिरे न पगु पाछे परे ॥

ते तुकडे पडले, पण (त्यांचे) पाय मागे पडले नाहीत.

ਜੂਝਿ ਜੂਝਿ ਰਨ ਗਿਰਤ ਸੁਭਟ ਸਮੁਹਾਇ ਕੈ ॥
जूझि जूझि रन गिरत सुभट समुहाइ कै ॥

योद्धे लढत असत आणि लढाईत पडायचे

ਹੋ ਬਸੇ ਸ੍ਵਰਗ ਮੋ ਜਾਇ ਪਰਮ ਸੁਖ ਪਾਇ ਕੈ ॥੨੭੫॥
हो बसे स्वरग मो जाइ परम सुख पाइ कै ॥२७५॥

आणि भरपूर आनंद मिळवून ते स्वर्गात राहायचे. २७५.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वत:

ਕੋਪ ਘਨਾ ਕਰਿ ਕੈ ਅਸੁਰਾਰਦਨ ਕਾਢਿ ਕ੍ਰਿਪਾਨਨ ਕੌ ਰਨ ਧਾਏ ॥
कोप घना करि कै असुरारदन काढि क्रिपानन कौ रन धाए ॥

देव (विशेषतः: येथे 'राक्षस' असावेत) खूप संतापले, त्यांनी आपली किरपाणी काढली आणि रणांगणात पळ काढला.

ਹਾਕਿ ਹਥਿਯਾਰਨ ਲੈ ਉਮਡੇ ਰਨ ਕੌ ਤਜਿ ਕੈ ਪਗੁ ਦ੍ਵੈ ਨ ਪਰਾਏ ॥
हाकि हथियारन लै उमडे रन कौ तजि कै पगु द्वै न पराए ॥

निर्विकारपणे आणि सशस्त्र होऊन ते रणांगणाकडे धावले आणि दोन पावलेही मागे हटले नाहीत.

ਮਾਰ ਹੀ ਮਾਰਿ ਪੁਕਾਰਿ ਹਠੀ ਘਨ ਜ੍ਯੋਂ ਗਰਜੇ ਨ ਕਛੂ ਡਰ ਪਾਏ ॥
मार ही मारि पुकारि हठी घन ज्यों गरजे न कछू डर पाए ॥

त्यांनी निर्भयपणे 'मारो' 'मारो' असा जयघोष केला.

ਮਾਨਹੁ ਸਾਵਨ ਕੀ ਰਿਤੁ ਮੈ ਘਨ ਬੂੰਦਨ ਜ੍ਯੋਂ ਸਰ ਤ੍ਯੋਂ ਬਰਖਾਏ ॥੨੭੬॥
मानहु सावन की रितु मै घन बूंदन ज्यों सर त्यों बरखाए ॥२७६॥

(असे वाटले) जणू ते सावन ऋतूत फांद्यांमधून पडणाऱ्या थेंबांप्रमाणे बाणांचा वर्षाव करत आहेत. २७६.

ਧੂਲ ਜਟਾਯੁ ਤੇ ਅਦਿਕ ਸੂਰ ਸਭੈ ਉਮਡੇ ਕਰ ਆਯੁਧ ਲੈ ਕੈ ॥
धूल जटायु ते अदिक सूर सभै उमडे कर आयुध लै कै ॥

धुळ, जटायू इत्यादि सर्व योद्धे शस्त्रे घेऊन आले.

ਕੋਪ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਲਏ ਕਰ ਬਾਨ ਮਹਾ ਹਠ ਠਾਨਿ ਬਡੀ ਰਿਸਿ ਕੈ ਕੈ ॥
कोप क्रिपान लए कर बान महा हठ ठानि बडी रिसि कै कै ॥

त्या महान हट्टी लोकांना खूप राग आला आणि त्यांनी बाण आणि तलवारी हातात घेतल्या.

ਚੌਪਿ ਚੜੇ ਚਹੂੰ ਓਰਨ ਤੇ ਬਰਿਯਾਰ ਬਡੇ ਦੋਊ ਨੈਨ ਤਚੈ ਕੈ ॥
चौपि चड़े चहूं ओरन ते बरियार बडे दोऊ नैन तचै कै ॥

चारही बाजूंनी मोठमोठे योद्धे डोळे वटारून पुढे आले

ਆਨਿ ਅਰੇ ਖੜਗਾਧੁਜ ਸੌ ਨ ਚਲੇ ਪਗੁ ਦ੍ਵੈ ਬਿਮੁਖਾਹਵ ਹ੍ਵੈ ਕੈ ॥੨੭੭॥
आनि अरे खड़गाधुज सौ न चले पगु द्वै बिमुखाहव ह्वै कै ॥२७७॥

आणि तो आला आणि खर्गधुज (महायुग) यांच्याशी लढला आणि युद्धभूमीला तोंड दिल्याशिवाय दोन पावलेही चालला नाही (म्हणजे मागे हटला नाही). २७७.

ਭਾਰੀ ਪ੍ਰਤਾਪ ਭਰੇ ਮਨ ਮੈ ਭਟ ਧਾਇ ਪਰੇ ਬਿਬਿਧਾਯੁਧ ਲੀਨੇ ॥
भारी प्रताप भरे मन मै भट धाइ परे बिबिधायुध लीने ॥

मनात खूप खळबळ माजून योद्धे वेगवेगळ्या प्रकारची आरमार घेऊन अलगद पडले.

ਕੌਚ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਕਸੇ ਸਭ ਸਾਜਨ ਓਠਨ ਚਾਬਿ ਬਡੀ ਰਿਸਿ ਕੀਨੇ ॥
कौच क्रिपान कसे सभ साजन ओठन चाबि बडी रिसि कीने ॥

कवच, किरपाण वगैरे सगळे सजवलेले आणि अतिशय रागाने ओठ चावत वर आले.

ਆਛੇ ਕੁਲਾਨ ਬਿਖੈ ਉਪਜੇ ਸਭ ਕੌਨਹੂੰ ਬਾਤ ਬਿਖੈ ਨਹਿ ਹੀਨੇ ॥
आछे कुलान बिखै उपजे सभ कौनहूं बात बिखै नहि हीने ॥

ते सर्व चांगल्या कुळात जन्मले होते आणि ते कशातही कनिष्ठ नव्हते.

ਜੂਝਿ ਗਿਰੇ ਖੜਗਾਧੁਜ ਸੌ ਲਰਿ ਸ੍ਰੋਨਿਤ ਸੋ ਸਿਗਰੇ ਅੰਗ ਭੀਨੇ ॥੨੭੮॥
जूझि गिरे खड़गाधुज सौ लरि स्रोनित सो सिगरे अंग भीने ॥२७८॥

ते खरगधुज (महान वय) शी लढत पडले आणि त्यांचे सर्व अंग रक्ताने भिजले. २७८.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਇਹ ਬਿਧਿ ਕੋਪ ਕਾਲ ਜਬ ਭਰਾ ॥
इह बिधि कोप काल जब भरा ॥

अशा प्रकारे जेव्हा काला क्रोधाने भरला होता.

ਦੁਸਟਨ ਕੋ ਛਿਨ ਮੈ ਬਧੁ ਕਰਾ ॥
दुसटन को छिन मै बधु करा ॥

(म्हणून त्याने) दुर्जनांचा नांगीने वध केला.