श्री दसाम ग्रंथ

पान - 529


ਛਬਿ ਪਾਵਤ ਭਯੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਸੋਊ ਯੌ ਇਨ ਸੂਰਨ ਕੇ ਗਨ ਮੈ ॥
छबि पावत भयो कबि स्याम भनै सोऊ यौ इन सूरन के गन मै ॥

कवी श्याम सांगतात, या वीरांच्या गटात ते असे सौंदर्य दाखवत होते

ਜਿਮ ਸੂਰਜ ਸੋਭਤ ਦਿਵਤਨ ਮੈ ਇਹ ਸੋ ਛਬਿ ਪਾਵਤ ਭਯੋ ਰਨ ਮੈ ॥੨੨੯੧॥
जिम सूरज सोभत दिवतन मै इह सो छबि पावत भयो रन मै ॥२२९१॥

या योद्ध्यांमध्ये तो अतिशय सुंदर दिसत होता आणि देवांमध्ये तो सूर्यासारखा दिसत होता. 2291

ਜੰਗ ਭਯੋ ਜਿਹ ਠਉਰ ਨਿਸੰਗ ਸੁ ਛੂਟਤ ਭੇ ਦੁਹੂ ਓਰ ਤੇ ਭਾਲੇ ॥
जंग भयो जिह ठउर निसंग सु छूटत भे दुहू ओर ते भाले ॥

तेथे एक भयंकर युद्ध झाले, दोन्ही बाजूंनी भाले आणि भाले मारले गेले

ਘਾਇਲ ਲਾਗ ਭਜੇ ਭਟ ਯੌ ਮਨੋ ਖਾਇ ਚਲੇ ਗ੍ਰਿਹ ਕੇ ਸੁ ਨਿਵਾਲੇ ॥
घाइल लाग भजे भट यौ मनो खाइ चले ग्रिह के सु निवाले ॥

योद्धे, जखमी होऊन जेवायला घरी जाणाऱ्यांसारखे धावत होते

ਬੀਰ ਫਿਰੈ ਅਤਿ ਘੂਮਤਿ ਹੀ ਸੁ ਮਨੋ ਅਤਿ ਪੀ ਮਦਰਾ ਮਤਵਾਲੇ ॥
बीर फिरै अति घूमति ही सु मनो अति पी मदरा मतवाले ॥

सर्व योद्धे दारू पिऊन गर्जना करणाऱ्या मद्यधुंद लोकांसारखे दिसू लागले

ਬਾਸਨ ਤੇ ਧਨੁ ਅਉਰ ਨਿਖੰਗ ਫਿਰੈ ਰਨ ਬੀਚ ਖਤੰਗ ਪਿਆਲੇ ॥੨੨੯੨॥
बासन ते धनु अउर निखंग फिरै रन बीच खतंग पिआले ॥२२९२॥

धनुष्य आणि बाण ही त्यांची पात्रे होती आणि त्यांचे कप.2292.

ਸਾਬ ਸਰਾਸਨ ਲੈ ਕਰ ਮੈ ਬਹੁ ਬੀਰ ਹਨੇ ਤਿਹ ਠਉਰ ਕਰਾਰੇ ॥
साब सरासन लै कर मै बहु बीर हने तिह ठउर करारे ॥

सांबने धनुष्य हातात घेऊन अनेक योद्धे मारले

ਏਕਨ ਕੇ ਬਿਬ ਪਾਗ ਕਟੇ ਅਰੁ ਏਕਨ ਕੇ ਸਿਰ ਹੀ ਕਟਿ ਡਾਰੇ ॥
एकन के बिब पाग कटे अरु एकन के सिर ही कटि डारे ॥

त्याने अनेकांच्या पगड्या आणि मुंडके पाडले

ਅਉਰ ਨਿਹਾਰਿ ਭਜੇ ਭਟ ਯੌ ਉਪਮਾ ਤਿਨ ਕੀ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਉਚਾਰੇ ॥
अउर निहारि भजे भट यौ उपमा तिन की कबि स्याम उचारे ॥

पुढे पळून जाताना दिसणाऱ्या वीरांची उपमा कवी श्याम उच्चारतो, अशा प्रकारे,

ਸਾਧ ਕੀ ਸੰਗਤਿ ਪਾਇ ਮਨੋ ਜਨ ਪੁੰਨਿ ਕੇ ਅਗ੍ਰਜ ਪਾਪ ਪਧਾਰੇ ॥੨੨੯੩॥
साध की संगति पाइ मनो जन पुंनि के अग्रज पाप पधारे ॥२२९३॥

हे पाहून अनेक योद्धे पुण्य संगतीपुढे पापासारखे पळून गेले.2293.

ਏਕਨ ਕੀ ਦਈ ਕਾਟ ਭੁਜਾ ਅਰੁ ਏਕਨ ਕੈ ਕਰ ਹੀ ਕਟਿ ਡਾਰੇ ॥
एकन की दई काट भुजा अरु एकन कै कर ही कटि डारे ॥

कोणाचे हात तर कोणाचे हात कापले गेले

ਏਕ ਕਟੈ ਅਧ ਬੀਚਹੁ ਤੇ ਰਥ ਕਾਟਿ ਰਥੀ ਬਿਰਥੀ ਕਰਿ ਮਾਰੇ ॥
एक कटै अध बीचहु ते रथ काटि रथी बिरथी करि मारे ॥

अनेकांचे मधोमध दोन भाग केले आणि अनेकांचे रथ चकनाचूर करून त्यांच्यापासून वंचित राहिले

ਸੀਸ ਕਟੇ ਭਟ ਠਾਢੇ ਰਹੇ ਇਕ ਸ੍ਰੋਣ ਉਠਿਓ ਛਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਉਚਾਰੇ ॥
सीस कटे भट ठाढे रहे इक स्रोण उठिओ छबि स्याम उचारे ॥

ज्यांची मुंडकी चिरलेली होती ते योद्धे उभे होते आणि त्यांच्या सोंडेतून,

ਬੀਰਨ ਕੋ ਮਨੋ ਬਾਗ ਬਿਖੈ ਜਨੁ ਫੂਟੇ ਹੈ ਸੁ ਅਨੇਕ ਫੁਹਾਰੇ ॥੨੨੯੪॥
बीरन को मनो बाग बिखै जनु फूटे है सु अनेक फुहारे ॥२२९४॥

मोतीबिंदू जंगलात झेप घेत असल्यासारखे रक्त वाहत होते.2294.

ਸ੍ਰੀ ਜਦੁਬੀਰ ਕੇ ਪੁਤ੍ਰ ਜਬੈ ਬਹੁ ਬੀਰ ਹਨੇ ਰਨ ਮੈ ਚਹਿ ਕੈ ॥
स्री जदुबीर के पुत्र जबै बहु बीर हने रन मै चहि कै ॥

जेव्हा श्रीकृष्णाच्या पुत्राने रण-भूमीत आपल्या मनाच्या इच्छेनुसार अनेक योद्ध्यांना मारले.

ਇਕ ਭਾਜ ਗਏ ਨ ਮੁਰੇ ਬਹੁਰੋ ਇਕ ਘਾਇਲ ਆਇ ਪਰੇ ਸਹਿਕੈ ॥
इक भाज गए न मुरे बहुरो इक घाइल आइ परे सहिकै ॥

कृष्णपुत्राने अशाप्रकारे अनेक योद्धे मारले, तेव्हा अनेक जण पळून गेले आणि अनेक जण जखमी झाले.

ਬਹੁ ਹੁਇ ਕੈ ਨਿਰਾਯੁਧ ਹ੍ਵੈ ਇਹ ਕੈ ਹਮ ਰਾਖਹੁ ਪਾਇ ਪਰੇ ਕਹਿ ਕੈ ॥
बहु हुइ कै निरायुध ह्वै इह कै हम राखहु पाइ परे कहि कै ॥

त्यांच्यापैकी अनेकांना शस्त्रांपासून वंचित ठेवले, पाय पकडले,

ਇਕ ਠਾਢੇ ਭਏ ਘਿਘਿਯਾਤ ਬਲੀ ਤ੍ਰਿਨ ਕੋ ਦੁਹੂ ਦਾਤਨ ਮੈ ਗਹਿ ਕੈ ॥੨੨੯੫॥
इक ठाढे भए घिघियात बली त्रिन को दुहू दातन मै गहि कै ॥२२९५॥

संरक्षणाची याचना केली आणि अनेक योद्धे दातांमध्ये गवताची पाटी धरून विनम्रपणे उभे राहिले.२२९५.

ਜੁਧੁ ਕੀਯੋ ਸੁਤ ਕਾਨ੍ਰਹ ਇਤੋ ਨਹਿ ਹੁਇ ਹੈ ਕਬੈ ਕਿਨ ਹੂ ਨਹੀ ਕੀਨੋ ॥
जुधु कीयो सुत कान्रह इतो नहि हुइ है कबै किन हू नही कीनो ॥

कृष्णाच्या पुत्राने अनोखे युद्ध केले

ਦ੍ਵੈ ਘਟਿ ਆਠ ਰਥੀ ਬਲਵੰਤ ਤਿਨੋ ਹੂ ਤੇ ਏਕ ਬਲੀ ਨਹੀ ਹੀਨੋ ॥
द्वै घटि आठ रथी बलवंत तिनो हू ते एक बली नही हीनो ॥

सहा रथस्वारांपेक्षा तो कोणत्याही प्रकारे सामर्थ्याने कमी नव्हता,

ਸੋ ਮਿਲਿ ਕੈ ਕਰਿ ਕੋਪ ਪਰੇ ਸੁਤ ਕਾਨ੍ਰਹ ਕੇ ਊਪਰ ਜਾਨ ਨ ਦੀਨੋ ॥
सो मिलि कै करि कोप परे सुत कान्रह के ऊपर जान न दीनो ॥

पण तेही एकत्र येऊन कृष्णालचा मुलगा सांब याच्यावर तुटून पडले

ਰੋਸ ਬਢਾਇ ਮਚਾਇ ਕੈ ਮਾਰਿ ਹੰਕਾਰ ਕੈ ਕੇਸਨ ਤੇ ਗਹਿ ਲੀਨੋ ॥੨੨੯੬॥
रोस बढाइ मचाइ कै मारि हंकार कै केसन ते गहि लीनो ॥२२९६॥

संतापून आणि आव्हानात्मक होऊन आणि सांबशी लढत त्यांनी त्याला केसांनी पकडले.२२९६.

ਤੋਟਕ ॥
तोटक ॥

तोटक श्लोक

ਇਨ ਬੀਰਨ ਕੀ ਜਬ ਜੀਤ ਭਈ ਦੁਹਿਤਾ ਤਬ ਭੂਪ ਕੀ ਛੀਨ ਲਈ ॥
इन बीरन की जब जीत भई दुहिता तब भूप की छीन लई ॥

जेव्हा हे योद्धे विजयी झाले तेव्हा त्यांनी राजाच्या मुलीला हिसकावून घेतले

ਸੋਊ ਛੀਨ ਕੈ ਮੰਦਿਰ ਆਨਿ ਧਰੀ ਦੁਬਿਧਾ ਮਨ ਕੀ ਸਭ ਦੂਰਿ ਕਰੀ ॥੨੨੯੭॥
सोऊ छीन कै मंदिर आनि धरी दुबिधा मन की सभ दूरि करी ॥२२९७॥

त्यांनी तिच्या घरी पुन्हा भांडण केले आणि अशा प्रकारे त्यांनी त्यांची अस्वस्थता दूर केली.2297.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਇਤੈ ਦ੍ਰਜੋਧਨ ਹਰਖ ਜਨਾਯੋ ॥
इतै द्रजोधन हरख जनायो ॥

येथे दुर्योधनाने आनंद व्यक्त केला.

ਉਤ ਹਲਧਰ ਹਰਿ ਜੂ ਸੁਨਿ ਪਾਯੋ ॥
उत हलधर हरि जू सुनि पायो ॥

या बाजूला दुर्योधन प्रसन्न झाला आणि त्या बाजूला बलराम आणि कृष्णाने हे सर्व ऐकले

ਸੁਨਿ ਬਸੁਦੇਵ ਕ੍ਰੋਧ ਅਤਿ ਭਰਿ ਕੈ ॥
सुनि बसुदेव क्रोध अति भरि कै ॥

(हे) ऐकून बसुदेव फार संतापले.

ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਮੂਛਹਿ ਰਹਿਓ ਧਰਿ ਕੈ ॥੨੨੯੮॥
स्याम भनै मूछहि रहिओ धरि कै ॥२२९८॥

वासुदेव, प्रचंड रागाने, त्याच्या मूंछांवर हात फिरवत.2298.

ਬਸੁਦੇਵ ਬਾਚ ॥
बसुदेव बाच ॥

वासुदेवांचे भाषण:

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਤਿਹ ਸੁਧਿ ਕਉ ਕੋਊ ਦੂਤ ਪਠਇਯੈ ॥
तिह सुधि कउ कोऊ दूत पठइयै ॥

त्याची (सांब) खबर घेण्यासाठी दूत पाठवा.

ਪੌਤ੍ਰ ਸੋਧ ਕੌ ਬੇਗਿ ਮੰਗਇਯੈ ॥
पौत्र सोध कौ बेगि मंगइयै ॥

“त्या बाजूने कोणीतरी मेसेंजर पाठवा आणि माझ्या नातवाच्या सुरक्षेची बातमी मिळवा

ਮੁਸਲੀਧਰ ਤਿਹ ਠਉਰ ਪਠਾਯੋ ॥
मुसलीधर तिह ठउर पठायो ॥

बलरामांना त्या ठिकाणी पाठवले.

ਚਲਿ ਹਲਧਰ ਤਿਹ ਪੁਰ ਮੈ ਆਯੋ ॥੨੨੯੯॥
चलि हलधर तिह पुर मै आयो ॥२२९९॥

बलरामांना त्या बाजूने पाठवले, ते तेथे पोहोचले.२२९९.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਆਇਸ ਪਾਇ ਪਿਤਾ ਕੋ ਜਬੈ ਚਲਿ ਕੈ ਬਲਿਭਦ੍ਰ ਗਜਾਪੁਰ ਆਯੋ ॥
आइस पाइ पिता को जबै चलि कै बलिभद्र गजापुर आयो ॥

वडिलांची परवानगी घेऊन बलराम गजापूरला गेले

ਆਇਸ ਐਸੇ ਦਯੋ ਹਮਰੇ ਨ੍ਰਿਪ ਛੋਰਿ ਇਨੈ ਸੁਤ ਅੰਧ ਸੁਨਾਯੋ ॥
आइस ऐसे दयो हमरे न्रिप छोरि इनै सुत अंध सुनायो ॥

वडिलांच्या आज्ञेचे पालन करून बलराम गजपूरला पोहोचल्यावर त्यांनी दुर्योधनाला आपल्या येण्याचे उद्दिष्ट सांगितले आणि सांबला सोडण्यास सांगितले.

ਸੋ ਸੁਨਿ ਬਾਤ ਰਿਸਾਇ ਗਯੋ ਗ੍ਰਿਹ ਤੇ ਅਪਨੇ ਇਹ ਓਜ ਜਨਾਯੋ ॥
सो सुनि बात रिसाइ गयो ग्रिह ते अपने इह ओज जनायो ॥

हे शब्द ऐकून दुर्योधनाला राग आला, त्याला आपल्याच घरात भीती वाटली

ਐਂਚ ਲਯੋ ਪੁਰ ਤ੍ਰਾਸ ਭਰਿਯੋ ਸੋਊ ਲੈ ਦੁਹਿਤਾ ਇਹ ਪੂਜਨ ਆਯੋ ॥੨੩੦੦॥
ऐंच लयो पुर त्रास भरियो सोऊ लै दुहिता इह पूजन आयो ॥२३००॥

पण बलरामाच्या पराक्रमाने संपूर्ण शहर भयभीत झाले आणि दुर्योधन त्याच्या मुलीसह त्याची (बलराम) पूजा करण्यासाठी आला.2300.

ਸਾਬ ਸੋ ਬ੍ਯਾਹ ਸੁਤਾ ਕੋ ਕੀਯੋ ਦੁਰਜੋਧਨ ਚਿਤਿ ਘਨੋ ਸੁਖ ਪਾਯੋ ॥
साब सो ब्याह सुता को कीयो दुरजोधन चिति घनो सुख पायो ॥

कन्येचा विवाह सांबसोबत करून दुर्योधन प्रसन्न झाला

ਦਾਨ ਦਯੋ ਜਿਹ ਅੰਤ ਕਛੂ ਨਹਿ ਬਿਪ੍ਰਨ ਕੋ ਕਹਿ ਸ੍ਯਾਮ ਸੁਨਾਯੋ ॥
दान दयो जिह अंत कछू नहि बिप्रन को कहि स्याम सुनायो ॥

त्यांनी ब्राह्मणांना असंख्य भेटवस्तू दिल्या

ਭ੍ਰਾਤ ਕੇ ਪੁਤ੍ਰ ਕੋ ਸੰਗਿ ਹਲਾਯੁਧ ਲੈ ਕਰਿ ਦੁਆਰਵਤੀ ਕੋ ਸਿਧਾਯੋ ॥
भ्रात के पुत्र को संगि हलायुध लै करि दुआरवती को सिधायो ॥

बलराम आपल्या भावाच्या मुलाला घेऊन द्वारिकेकडे गेले.

ਸ੍ਯਾਮ ਚਰਿਤ੍ਰ ਉਤੈ ਪਿਖਬੇ ਕਹੁ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਚਲਿ ਨਾਰਦ ਆਯੋ ॥੨੩੦੧॥
स्याम चरित्र उतै पिखबे कहु स्याम भनै चलि नारद आयो ॥२३०१॥

आता बलराम आपल्या पुतण्याला सोबत घेऊन द्वारकेला निघाले आणि त्या बाजूने हा सगळा देखावा पाहण्यासाठी नारद तेथे पोहोचले.2301.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮ ਸਿਕੰਧ ਪੁਰਾਣੇ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਕ੍ਰਿਸਨਾਵਤਾਰੇ ਦ੍ਰੁਜੋਧਨ ਕੀ ਬੇਟੀ ਸਾਬ ਕੋ ਬ੍ਯਾਹ ਲਿਆਵਤ ਭਏ ਧਿਆਇ ਸਮਾਪਤਮ ॥
इति स्री दसम सिकंध पुराणे बचित्र नाटक ग्रंथे क्रिसनावतारे द्रुजोधन की बेटी साब को ब्याह लिआवत भए धिआइ समापतम ॥

बचित्तर नाटकातील कृष्णावतारात (दशम स्कंध पुराणावर आधारित) दुर्योधनाच्या कन्येचा सांबशी विवाह करून तिला आणण्याच्या वर्णनाचा शेवट.

ਨਾਰਦ ਕੋ ਆਇਬੋ ਕਥਨੰ ॥
नारद को आइबो कथनं ॥

आता नारदांच्या आगमनाचे वर्णन सुरू होते

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा