श्री दसाम ग्रंथ

पान - 665


ਅਤਿ ਉਜਲ ਅੰਗ ਸੁਰੰਗ ਸੁਭੰ ॥
अति उजल अंग सुरंग सुभं ॥

एकाग्र चित्ताने तो आकाशात एका ठिकाणी स्थिर होता आणि त्याचे हातपाय अत्यंत गोरे आणि सुंदर होते.

ਨਹੀ ਆਨਿ ਬਿਲੋਕਤ ਆਪ ਦ੍ਰਿਗੰ ॥
नही आनि बिलोकत आप द्रिगं ॥

त्याला त्याच्या डोळ्यांनी दुसरे कोणी दिसत नव्हते.

ਇਹ ਭਾਤਿ ਰਹ੍ਯੋ ਗਡ ਮਛ ਮਨੰ ॥੩੬੭॥
इह भाति रह्यो गड मछ मनं ॥३६७॥

त्याचे मन माशात गढून गेले होते आणि त्याला दुसरे कोणी दिसत नव्हते.367.

ਤਹਾ ਜਾਇ ਮਹਾ ਮੁਨਿ ਮਜਨ ਕੈ ॥
तहा जाइ महा मुनि मजन कै ॥

महामुनी तेथे जाऊन स्नान केले

ਉਠਿ ਕੈ ਹਰਿ ਧਿਆਨ ਲਗਾ ਸੁਚ ਕੈ ॥
उठि कै हरि धिआन लगा सुच कै ॥

हे गुरु गेले आणि स्नान केले आणि उठून भगवंताची मध्यस्थी केली.

ਨ ਟਰੋ ਤਬ ਲੌ ਵਹ ਮਛ ਅਰੀ ॥
न टरो तब लौ वह मछ अरी ॥

माशाचा तो शत्रू एवढा वेळ होऊनही तिथून निघाला नव्हता.

ਰਥ ਸੂਰ ਅਥਿਓ ਨਹ ਡੀਠ ਟਰੀ ॥੩੬੮॥
रथ सूर अथिओ नह डीठ टरी ॥३६८॥

परंतु माशाच्या त्या शत्रूने सूर्यास्तापर्यंत आपले लक्ष माशांवर केंद्रित केले.

ਥਰਕੰਤ ਰਹਾ ਨਭਿ ਮਛ ਕਟੰ ॥
थरकंत रहा नभि मछ कटं ॥

मासे कापणारा (दुधिरा) तिथेच मारत राहिला.

ਰਥ ਭਾਨੁ ਹਟਿਓ ਨਹੀ ਧ੍ਯਾਨ ਛੁਟੰ ॥
रथ भानु हटिओ नही ध्यान छुटं ॥

तो आकाशात अविचल राहिला आणि सूर्यास्ताचा विचारही केला नाही

ਅਵਿਲੋਕ ਮਹਾ ਮੁਨਿ ਮੋਹਿ ਰਹਿਓ ॥
अविलोक महा मुनि मोहि रहिओ ॥

(तिला) पाहून महान ऋषी मोहित झाले.

ਗੁਰੁ ਸਤ੍ਰਸਵੋ ਕਰ ਤਾਸੁ ਕਹਿਓ ॥੩੬੯॥
गुरु सत्रसवो कर तासु कहिओ ॥३६९॥

त्यांना पाहून महान ऋषींनी मौन पाळले आणि त्यांना सतरावे गुरु म्हणून स्वीकारले.369.

ਇਤਿ ਸਤਾਰਵੋ ਗੁਰੂ ਦੁਧੀਰਾ ਸਮਾਪਤੰ ॥੧੭॥
इति सतारवो गुरू दुधीरा समापतं ॥१७॥

मासेमारी पक्ष्याला सतरावे गुरु म्हणून दत्तक घेण्याच्या वर्णनाचा शेवट.

ਅਥ ਮ੍ਰਿਗਹਾ ਅਠਾਰਸਵੋ ਗੁਰੂ ਬਰਨਨੰ ॥
अथ म्रिगहा अठारसवो गुरू बरननं ॥

आता अठरावे गुरु म्हणून एका शिकारीला दत्तक घेण्याचे वर्णन सुरू होते

ਤੋਟਕ ਛੰਦ ॥
तोटक छंद ॥

तोटक श्लोक

ਕਰਿ ਮਜਨ ਗੋਬਿੰਦ ਗਾਇ ਗੁਨੰ ॥
करि मजन गोबिंद गाइ गुनं ॥

आंघोळ करून गोविंदांचे सगुण जप,

ਉਠਿ ਜਾਤਿ ਭਏ ਬਨ ਮਧਿ ਮੁਨੰ ॥
उठि जाति भए बन मधि मुनं ॥

स्नान करून भगवंताचे गुणगान गाऊन ऋषी वनात गेले.

ਜਹ ਸਾਲ ਤਮਾਲ ਮਢਾਲ ਲਸੈ ॥
जह साल तमाल मढाल लसै ॥

जेथे साल, तमाल आणि मधल हे ब्रीचने सजवले होते आणि

ਰਥ ਸੂਰਜ ਕੇ ਪਗ ਬਾਜ ਫਸੈ ॥੩੭੦॥
रथ सूरज के पग बाज फसै ॥३७०॥

जिथे साल आणि तामाळची झाडे होती आणि त्या झाडांच्या दाट सावलीत सूर्याचा प्रकाश पोहोचू शकत नव्हता.370.

ਅਵਿਲੋਕ ਤਹਾ ਇਕ ਤਾਲ ਮਹਾ ॥
अविलोक तहा इक ताल महा ॥

तेथे (त्याला) एक मोठा तलाव दिसला.

ਰਿਖਿ ਜਾਤ ਭਏ ਹਿਤ ਜੋਗ ਜਹਾ ॥
रिखि जात भए हित जोग जहा ॥

ऋषी तेथे योगसाधनेसाठी गेले.

ਤਹ ਪਤ੍ਰਣ ਮਧ ਲਹ੍ਯੋ ਮ੍ਰਿਗਹਾ ॥
तह पत्रण मध लह्यो म्रिगहा ॥

तेथे (दत्तमुनी) पत्रे लपवून ठेवलेल्या शिकारीला दिसले.

ਤਨ ਸੋਭਤ ਕੰਚਨ ਸੁਧ ਪ੍ਰਭਾ ॥੩੭੧॥
तन सोभत कंचन सुध प्रभा ॥३७१॥

तेथे ऋषींना एक टाकी आणि पानांच्या आत एक शिकारी सोन्यासारखा भव्य दिसत होता.371.

ਕਰਿ ਸੰਧਿਤ ਬਾਣ ਕਮਾਣ ਸਿਤੰ ॥
करि संधित बाण कमाण सितं ॥

(त्याच्या) हातात धनुष्यात थरथरणारा बाण होता.

ਮ੍ਰਿਗ ਮਾਰਤ ਕੋਟ ਕਰੋਰ ਕਿਤੰ ॥
म्रिग मारत कोट करोर कितं ॥

त्याच्या हातात पांढऱ्या रंगाचे धनुष्य आणि बाण होते, ज्याने त्याने अनेक हरणांना मारले होते

ਸਭ ਸੈਨ ਮੁਨੀਸਰ ਸੰਗਿ ਲਏ ॥
सभ सैन मुनीसर संगि लए ॥

(दत्ता) सेवकांचा संपूर्ण पक्ष बरोबर घेऊन आला

ਜਹ ਕਾਨਨ ਥੋ ਤਹ ਜਾਤ ਭਏ ॥੩੭੨॥
जह कानन थो तह जात भए ॥३७२॥

ऋषी आपल्या लोकांसह जंगलाच्या त्या बाजूने बाहेर पडले.372.

ਕਨਕੰ ਦੁਤਿ ਉਜਲ ਅੰਗ ਸਨੇ ॥
कनकं दुति उजल अंग सने ॥

(त्याचे) सोनेरी अंग चमकत होते,

ਮੁਨਿ ਰਾਜ ਮਨੰ ਰਿਤੁ ਰਾਜ ਬਨੇ ॥
मुनि राज मनं रितु राज बने ॥

सोन्याच्या भव्यतेचे अनेक लोक,

ਰਿਖਿ ਸੰਗ ਸਖਾ ਨਿਸਿ ਬਹੁਤ ਲਏ ॥
रिखि संग सखा निसि बहुत लए ॥

रात्री ऋषी सोबत अनेक सेवक होते

ਤਿਹ ਬਾਰਿਧ ਦੂਜ ਬਿਲੋਕਿ ਗਏ ॥੩੭੩॥
तिह बारिध दूज बिलोकि गए ॥३७३॥

ऋषी दत्त सोबत गेले आणि त्या सर्वांनी त्या शिकारीला पाहिले.373.

ਰਿਖਿ ਬੋਲਤ ਘੋਰਤ ਨਾਦ ਨਵੰ ॥
रिखि बोलत घोरत नाद नवं ॥

ऋषी मोठ्याने (गिधाडांप्रमाणे) नामजप करायचे.

ਤਿਹ ਠਉਰ ਕੁਲਾਹਲ ਉਚ ਹੂਅੰ ॥
तिह ठउर कुलाहल उच हूअं ॥

त्या ऋषींनी गडगडाट करून त्या ठिकाणी भयंकर गदारोळ केला

ਜਲ ਪੀਵਤ ਠਉਰ ਹੀ ਠਉਰ ਮੁਨੀ ॥
जल पीवत ठउर ही ठउर मुनी ॥

मुनी लोक ठिकठिकाणी पाणी पीत होते.

ਬਨ ਮਧਿ ਮਨੋ ਰਿਖ ਮਾਲ ਬਨੀ ॥੩੭੪॥
बन मधि मनो रिख माल बनी ॥३७४॥

ठिकठिकाणी विखुरले ते त्यांचे खाणेपिणे करू लागले.374.

ਅਤਿ ਉਜਲ ਅੰਗ ਬਿਭੂਤ ਧਰੈ ॥
अति उजल अंग बिभूत धरै ॥

(ऋषींच्या) अंगावर प्रकाश विभूती होती.

ਬਹੁ ਭਾਤਿ ਨ੍ਯਾਸ ਅਨਾਸ ਕਰੈ ॥
बहु भाति न्यास अनास करै ॥

त्या ऋषींनी आपल्या शुभ्र शरीराला भस्म लावले, विविध आसनांचा सराव केला

ਨਿਵਲ੍ਰਯਾਦਿਕ ਸਰਬੰ ਕਰਮ ਕੀਏ ॥
निवल्रयादिक सरबं करम कीए ॥

निउली सगळी कामं करायची.

ਰਿਖਿ ਸਰਬ ਚਹੂੰ ਚਕ ਦਾਸ ਥੀਏ ॥੩੭੫॥
रिखि सरब चहूं चक दास थीए ॥३७५॥

चारही दिशांना भटकताना निओली (आतडे शुद्ध करणे) सारखी विविध कर्मे केली.375.

ਅਨਭੰਗ ਅਖੰਡ ਅਨੰਗ ਤਨੰ ॥
अनभंग अखंड अनंग तनं ॥

(त्याचे) शरीर कामदेवासारखे अखंड व अखंड होते.

ਬਹੁ ਸਾਧਤ ਨ੍ਯਾਸ ਸੰਨ੍ਯਾਸ ਬਨੰ ॥
बहु साधत न्यास संन्यास बनं ॥

त्यांनी वासनेच्या तत्वाशिवाय विविध पद्धतींमध्ये स्वतःला पूर्णपणे लीन केले

ਜਟ ਸੋਹਤ ਜਾਨੁਕ ਧੂਰ ਜਟੀ ॥
जट सोहत जानुक धूर जटी ॥

जटा सुंदर होत्या, जणू ते शिवच आहेत. (असे वाटत होते)

ਸਿਵ ਕੀ ਜਨੁ ਜੋਗ ਜਟਾ ਪ੍ਰਗਟੀ ॥੩੭੬॥
सिव की जनु जोग जटा प्रगटी ॥३७६॥

त्यांचे मॅट केलेले कुलूप शिवाच्या मॅट लॉकचे प्रकटीकरण दिसू लागले.376.

ਸਿਵ ਤੇ ਜਨੁ ਗੰਗ ਤਰੰਗ ਛੁਟੇ ॥
सिव ते जनु गंग तरंग छुटे ॥

(जटा) जणू शिवाच्या मस्तकातून गंगेच्या प्रवाहाप्रमाणे पसरत आहे.

ਇਹ ਹੁਇ ਜਨ ਜੋਗ ਜਟਾ ਪ੍ਰਗਟੇ ॥
इह हुइ जन जोग जटा प्रगटे ॥

त्यांचे योगिक मॅट केलेले कुलूप शिवातून निघणाऱ्या गंगेच्या लाटांसारखे लहरत होते.

ਤਪ ਸਰਬ ਤਪੀਸਨ ਕੇ ਸਬ ਹੀ ॥
तप सरब तपीसन के सब ही ॥

सर्व तपस्वींनी (दत्तसह) मोठी तपश्चर्या केली.

ਮੁਨਿ ਜੇ ਸਬ ਛੀਨ ਲਏ ਤਬ ਹੀ ॥੩੭੭॥
मुनि जे सब छीन लए तब ही ॥३७७॥

त्यांनी पूर्वीच्या संन्याशांच्या पद्धतीनुसार विविध प्रकारचे तप केले.377.

ਸ੍ਰੁਤ ਜੇਤਿਕ ਨ੍ਯਾਸ ਉਦਾਸ ਕਹੇ ॥
स्रुत जेतिक न्यास उदास कहे ॥

वेदांमध्ये योगाची अनेक साधने सांगितली आहेत,

ਸਬ ਹੀ ਰਿਖਿ ਅੰਗਨ ਜਾਨ ਲਏ ॥
सब ही रिखि अंगन जान लए ॥

श्रुतींमध्ये (वेदांमध्ये) वर्णन केलेल्या सर्व विविध पद्धती या ऋषीमुनींनी केल्या होत्या.