ਸੱਤ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਤੱਕ ਪਹਾੜ ਦਬ ਗਏ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਤੇ ਆਕਾਸ਼ ਦੋਵੇਂ ਕੰਬਣ ਲੱਗ ਪਏ।
ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਦਕਸ਼ ਤੇ ਭੁਜੰਗ, ਦੇਵਤੇ ਤੇ ਦੈਂਤ ਦੋਵੇਂ ਡਰ ਮੰਨਣ ਲੱਗ ਗਏ।
ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਧਨੁਸ਼ ਲੈ ਕੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ- (ਹੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ) ਦਸ, ਕ੍ਰੋਧ ਨਾਲ ਕਿਸ ਦੇ ਉੱਤੇ ਤੀਰ ਖਿੱਚਾਂ (ਕਿਉਂਕਿ ਤੂੰ ਤਾਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਹੈਂ) ॥੧੪੯॥
ਪਰਸੁਰਾਮ ਨੇ ਰਾਮ ਨੂੰ ਕਿਹਾ-
ਜਿੰਨੇ ਕੁ ਬੋਲ (ਤੂੰ) ਕਹੇ ਹਨ, ਉਹ ਕਹਿ ਲਏ ਹਨ, ਪਰ ਜੇ ਹੁਣ ਫਿਰ ਕਹੇਂਗਾ ਤਾਂ ਜਿਊਂਦਾ ਨਹੀਂ ਜਾਏਂਗਾ।
ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਜੋ ਹਥਿਆਰ ਫੜੇ ਸਨ ਸੋ ਫੜ ਲਏ, ਪਰ ਜੋ ਮੁੜ ਕੇ ਫੜੇਂਗਾ ਤਾਂ ਫਿਰ ਫੜ ਨਹੀਂ ਸਕੇਂਗਾ।
ਜਦੋਂ ਪਰਸੁਰਾਮ ਰਣ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰੋਧ ਕਰੇਗਾ, ਤਦੇ ਹੇ ਰਘੁਬੀਰ ਦਸ, ਭੱਜ ਕੇ ਕਿੱਥੇ ਪ੍ਰਾਣ ਬਚਾਵੇਂਗਾ?
ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਧਨੁਸ਼ ਤੋੜ ਕੇ ਅਤੇ ਸੀਤਾ ਨੂੰ ਹਰ ਕੇ ਚਲਿਆ ਹੈਂ? ਪਰ ਘਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨਹੀਂ ਸਕੇਂਗਾ ॥੧੫੦॥
ਰਾਮ ਨੇ ਪਰਸੁਰਾਮ ਪ੍ਰਤਿ ਕਿਹਾ-
ਸ੍ਵੈਯਾ
ਹੇ ਪੰਡਿਤ ਜੀ! ਜਿਹੜੇ ਬੋਲ ਤੁਸੀਂ ਕਹੇ, ਉਹ ਮੈਂ ਸਹਾਰੇ, ਜੇਕਰ ਫਿਰ ਕੋਈ ਬੋਲ ਕਹੋਗੇ ਤਾਂ (ਆਪਣੇ) ਪ੍ਰਾਣ ਗੁਆ ਲਉਗੇ।
ਮੂਰਖ ਵਾਂਗ ਆਕੜ ਕੇ ਕਿਉਂ ਬੋਲਦੇ ਹੋ, ਹੁਣੇ ਸਾਰਾ ਦੰਦ ਭੰਨ੍ਹਵਾ ਕੇ ਘਰ ਨੂੰ ਜਾਉਗੇ।
ਤੁਹਾਨੂੰ ਤਦੇ ਯੋਧਾ ਜਾਣਾਂਗਾ ਜਦੋਂ ਭੀੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਇਕ ਤੀਰ ਵੀ ਚਲਾ ਸਕੋਗੇ।
ਸੰਭਲ ਕੇ ਗੱਲ ਮੂੰਹੋਂ ਆਖੋ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਫਲ ਹੁਣੇ ਹੀ ਪਾ ਲਵੋਗੇ ॥੧੫੧॥
ਪਰਸੁਰਾਮ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ-
ਸ੍ਵੈਯਾ
(ਮੈਂ) ਤਦ ਹੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸੱਚਾ ਪ੍ਰਭੂ ਜਾਣਾਂਗਾ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸਚ-ਮੁੱਚ ਹੀ ਰਾਮ ਅਵਤਾਰ ਕਹਾਉਂਦੇ ਹੋ।
ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਿਵ ਦਾ (ਤੁਸੀਂ) ਧਨੁਸ਼ ਤੋੜਿਆ ਹੈ ਤਿਵੇਂ (ਤੁਸੀਂ) ਆਪਣਾ ਬਲ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਦਿਖਾਓ।
ਤਿਵੇ ਹੀ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਗਦਾ, ਸਾਰੰਗ ਧਨੁੱਖ ਅਤੇ ਚੱਕਰ ਅਤੇ ਹਿਰਦੇ ਉੱਤੇ ਭ੍ਰਿਗੁਲਤਾ (ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ) ਨਾਲ ਸਸ਼ੋਭਿਤ ਹੋਵੋ।
ਹੇ ਮਹਾਂਬਲੀ! ਮੇਰੇ ਇਸ ਧਨੁਸ਼ ਨੂੰ ਉਤਾਰ ਕੇ ਅੱਜ (ਫਿਰ) ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਵਿਖਾਓ ॥੧੫੨॥
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ-
ਸ੍ਵੈਯਾ
(ਜਦੋਂ ਪਰਸੁਰਾਮ ਨੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਤਦੋਂ) ਸ਼ਿਰੋਮਣੀ ਸੂਰਮੇ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਨੇ ਹੱਸ ਕੇ (ਉਸ ਦਾ) ਧਨੁਸ਼ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਫੜ ਲਿਆ।
ਬਲ ਪੂਰਵਕ ਤੁਰਤ ਧਨੁਸ਼ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਛਿਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਖਿੱਚ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਛੇ ਟੋਟੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।
ਉਸ ਦੀ ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੀ ਚਾਲ ਨੂੰ ਤੀਰ ਨਾਲ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਅੱਧ ਵਿਚਾਲੇ ਹੀ (ਉਸ ਦੀ) ਗੱਲ ਰਹਿ ਗਈ।
ਨਟ ਦੇ ਜਮੂਰੇ ਵਾਂਗ (ਉਸ ਦਾ) ਕੁਝ ਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਚੱਲਦਾ। (ਇੰਜ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ) ਮਾਨੋ ਸੰਸਾਰ ਦੀ (ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੀ) ਫਾਹੀ ਵਿੱਚ ਫਸ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ॥੧੫੩॥
ਇਥੇ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਦੀ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਹੋਈ ॥੨॥
ਹੁਣ ਅਉਧ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦਾ ਕਥਨ
ਸ੍ਵੈਯਾ
ਪਰਸੁਰਾਮ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੱਫੀ ਪਾ ਕੇ ਅਤੇ ਗਲੇ ਲਾ ਕੇ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਦੋਹਾਂ ਨੈਣਾਂ ਨਾਲ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ) ਵੇਖਿਆ।
(ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ) ਦੀਆਂ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਭੌਰੇ ਗੂੰਜਦੇ ਸਨ, (ਟੇਢੀਆਂ ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ) ਸੱਪਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਅੰਗਾਂ ਉੱਤੇ ਮੋਹਿਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
(ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ) ਕਮਲ, (ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ) ਹਿਰਨ, (ਮੁੱਖ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ) ਚੰਦ੍ਰਮਾ, (ਲਕ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ) ਸ਼ੇਰ ਅਤੇ (ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ) ਕੋਇਲ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ।
(ਜੋ) ਜਵਾਨ ਇਸਤਰੀਆਂ (ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਦੀ) ਛਬੀ ਨੂੰ ਵੇਖਦੀਆਂ ਸਨ, (ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ) ਮੰਜੀ ਤੇ ਲੇਟਣਾ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ (ਜੋ) ਰਾਹੀ ਦੇਖਦੇ ਸਨ, (ਉਹ) ਰਸਤੇ ਉੱਤੇ ਚੱਲਣਾ ਉਚਕ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ॥੧੫੪॥
ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਵੱਲੋਂ ਪਰਸੁਰਾਮ ਦਾ ਧਨੁਸ਼ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਵੇਲੇ ਸੀਤਾ ਮਨ ਵਿੱਚ ਮੂਰਛਿਤ ਹੋਈ ਸੋਚਣ ਲੱਗੀ ਕਿ ਕੀ ਰਾਮ ਜੀ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵਸਾ ਲੈਣਗੇ
ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਿਵ ਧਨੁਸ਼ ਤੋੜ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਵਿਆਹਿਆ ਹੈ ਤਿਵੇਂ (ਇਸ ਦੇ ਧਨੁਸ਼ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ) ਇਕ ਹੋਰ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਲਿਆਉਣਗੇ?
ਜੇ ਕਰ ਹੁਣੇ ਹੀ (ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ) ਦੂਜੀ ਇਸਤਰੀ ਵਿਆਹ ਲਈ, (ਤਾਂ) ਸੁਆਮੀ ਜੀ ਮੈਨੂੰ (ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ) ਮਨ ਤੋਂ ਭੁੱਲਾ ਦੇਣਗੇ।
(ਕੀ ਮੈਂ) ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ ਭਾਗ ਦੇਖ ਰਹੀ ਹਾਂ? (ਪਤਾ ਨਹੀਂ) ਅੱਜ ਬ੍ਰਹਮਾ ਇਸ ਥਾਂ 'ਤੇ ਕੀ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ? ॥੧੫੫॥
ਇੰਨੇ ਚਿਰ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਕੇ ਆਪਣੇ ਦਲ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਵਜੰਤ੍ਰੀਆਂ ਨੇ ਵਧਾਈ ਵਜਾ ਦਿੱਤੀ।
ਰਣ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਦੀ ਜਿੱਤ ਸੁਣ ਕੇ ਸਾਰੇ ਭਗੌੜੇ ਲੋਕ ਡਰ ਨਾਲ (ਇਧਰ ਉਧਰ) ਘੁੰਮਣ ਲੱਗੇ।
ਸੀਤਾ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰਣ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਜਿੱਤੇ ਹਨ (ਇਹ) ਗੱਲ ਜਦੋਂ ਦਸ਼ਰਥ ਨੇ ਸੁਣੀ
(ਤਾਂ) ਮਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਧਨ ਦਾ ਬਦਲ ਬਣ ਕੇ ਮੀਂਹ ਵਸਾ ਦਿੱਤਾ ॥੧੫੬॥
ਸਾਰਿਆਂ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬੂਹਿਆਂ ਉੱਤੇ ਬੰਧਨਵਾਰ ਬੰਨ੍ਹੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਚੰਦਨ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਘਰ ਛਿੜਕੇ ਗਏ।
ਕੇਸਰ (ਘੋਲ ਕੇ) ਜਾਞੀਆਂ ਉੱਪਰ ਪਾਇਆ ਗਿਆ। ਸਾਰੇ ਹੀ ਵਿਅਕਤੀ ਇੰਦਰ ਵਾਂਗੂੰ ਸਜ ਕੇ ਤੁਰੇ।
ਤਾਲ, ਮ੍ਰਿਦੰਗ, ਪਖਾਵਜ ਆਦਿ ਵਾਜੇ ਵਜ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕੋਟਾਨ-ਕੋਟ ਨਾਚ-ਗਾਣੇ ਦੇ ਅਖਾੜੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਸਨ।
(ਪੇਸ਼ਵਾਈ ਲਈ) ਸਭ ਲੋਕ ਅੱਗੇ ਆ ਕੇ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪਿਤਾ ਅਯੁੱਧਿਆ ਨਗਰ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ ॥੧੫੭॥
ਚੌਪਈ
ਸਭ ਨੇ ਮਿਲ-ਜੁਲ ਕੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ।
(ਰਾਜੇ ਨੇ) ਤਿੰਨਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਰਚਾਇਆ।