ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ
ਅੰਗ - 198
ਜਿਮ ਕਉਾਂਧਿਤ ਸਾਵਣ ਬਿਜੁ ਘਣੰ ॥੨੬॥
ਜਿਵੇਂ ਸਾਵਣ ਦੇ ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਚਮਕਦੀ ਹੈ ॥੨੬॥
ਦੋਹਰਾ ॥
ਦੋਹਰਾ
ਕਥਾ ਬ੍ਰਿਧ ਤੇ ਮੈ ਡਰੋ ਕਹਾ ਕਰੋ ਬਖਯਾਨ ॥
ਕਥਾ ਦੇ ਵਧ ਜਾਣ ਤੋਂ ਮੈਂ ਡਰਦਾ ਹਾਂ, ਕਿੱਥੋਂ ਤਕ ਕਥਨ ਕਰਾਂ?
ਨਿਸਾਹੰਤ ਅਸੁਰੇਸ ਸੋ ਸਰ ਤੇ ਭਯੋ ਨਿਦਾਨ ॥੨੭॥
(ਮੁਕਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ) ਸੂਰਜ (ਨਿਸਾਹੰਤ) ਦੇ ਤੀਰ ਨਾਲ ਅਸੁਰੇਸ (ਦੈਂਤ ਰਾਜ ਦੀਰਘ-ਕਾਇ) ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ ॥੨੭॥
ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕੇ ਸੂਰਜ ਅਵਤਾਰ ਅਸਟ ਦਸਮੋ ਅਵਤਾਰ ਸਮਾਪਤ ॥੧੮॥
ਇਥੇ ਸੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਸੂਰਜ ਅਠਾਰ੍ਹਵਾਂ ਸਮਾਪਤ, ਸਭ ਸ਼ੁਭ ਹੈ ॥੧੮॥
ਅਥ ਚੰਦ੍ਰ ਅਵਤਾਰ ਕਥਨੰ ॥
ਹੁਣ ਚੰਦ੍ਰ ਅਵਤਾਰ ਦਾ ਕਥਨ
ਸ੍ਰੀ ਭਗਉਤੀ ਜੀ ਸਹਾਇ ॥
ਸ੍ਰੀ ਭਗਉਤੀ ਜੀ ਸਹਾਇ
ਦੋਧਕ ਛੰਦ ॥
ਦੋਧਕ ਛੰਦ
ਫੇਰਿ ਗਨੋ ਨਿਸਰਾਜ ਬਿਚਾਰਾ ॥
ਫਿਰ (ਮੈਂ) ਚੰਦ੍ਰਮਾ (ਨਿਸਰਾਜ) ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।
ਜੈਸ ਧਰਯੋ ਅਵਤਾਰ ਮੁਰਾਰਾ ॥
ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਣੂ ਨੇ ਚੰਦਰ ਅਵਤਾਰ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ।
ਬਾਤ ਪੁਰਾਤਨ ਭਾਖ ਸੁਨਾਊਾਂ ॥
ਮੈਂ ਪੁਰਾਣੀ ਕਥਾ ਕਹਿ ਕੇ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹਾਂ,
ਜਾ ਤੇ ਕਬ ਕੁਲ ਸਰਬ ਰਿਝਾਊਾਂ ॥੧॥
ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਕਵੀ-ਕੁਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ॥੧॥
ਦੋਧਕ ॥
ਦੋਧਕ:
ਨੈਕ ਕ੍ਰਿਸਾ ਕਹੁ ਠਉਰ ਨ ਹੋਈ ॥
ਕਿਸੇ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿੰਨੀ ਖੇਤੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।
ਭੂਖਨ ਲੋਗ ਮਰੈ ਸਭ ਕੋਈ ॥
ਭੁੱਖ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਮਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਅੰਧਿ ਨਿਸਾ ਦਿਨ ਭਾਨੁ ਜਰਾਵੈ ॥
ਹਨ੍ਹੇਰੀ ਰਾਤ ਬੀਤਣ ਮਗਰੋਂ ਦਿਨੇ ਸੂਰਜ (ਖੇਤੀਆਂ ਨੂੰ) ਸਾੜ ਦਿੰਦਾ ਸੀ,
ਤਾ ਤੇ ਕ੍ਰਿਸ ਕਹੂੰ ਹੋਨ ਨ ਪਾਵੈ ॥੨॥
ਇਸ ਕਰਕੇ ਖੇਤੀ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਸੀ ॥੨॥
ਲੋਗ ਸਭੈ ਇਹ ਤੇ ਅਕੁਲਾਨੇ ॥
ਫਲਸਰੂਪ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਵਿਆਕੁਲ ਹੋ ਗਏ।
ਭਾਜਿ ਚਲੇ ਜਿਮ ਪਾਤ ਪੁਰਾਨੇ ॥
(ਇਉਂ) ਭੱਜਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਪੱਤਰ (ਹਵਾ ਨਾਲ ਉੱਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ)।
ਭਾਤ ਹੀ ਭਾਤ ਕਰੇ ਹਰਿ ਸੇਵਾ ॥
ਉਹ ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹਰਿ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲੱਗੇ,
ਤਾ ਤੇ ਪ੍ਰਸੰਨ ਭਏ ਗੁਰਦੇਵਾ ॥੩॥
ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਗੁਰਦੇਵ (ਕਾਲ-ਪੁਰਖ) ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਗਿਆ ॥੩॥
ਨਾਰਿ ਨ ਸੇਵ ਕਰੈਂ ਨਿਜ ਨਾਥੰ ॥
ਇਸਤਰੀਆਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ,
ਲੀਨੇ ਹੀ ਰੋਸੁ ਫਿਰੈਂ ਜੀਅ ਸਾਥੰ ॥
(ਸਗੋਂ) ਮਨ ਵਿੱਚ ਗੁੱਸਾ ਲਈ ਫਿਰਦੀਆਂ ਸਨ।
ਕਾਮਨਿ ਕਾਮੁ ਕਹੂੰ ਨ ਸੰਤਾਵੈ ॥
ਇਸਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਦੀ ਕਾਮ ਸਤਾਉਂਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਕਾਮ ਬਿਨਾ ਕੋਊ ਕਾਮੁ ਨ ਭਾਵੈ ॥੪॥
(ਇਸ ਲਈ) ਕਾਮ ਭਾਵ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਪਤੀ ਨਾਲ ਕੋਈ ਕੰਮ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਸੀ ॥੪॥
ਤੋਮਰ ਛੰਦ ॥
ਤੋਮਰ ਛੰਦ
ਪੂਜੇ ਨ ਕੋ ਤ੍ਰੀਯਾ ਨਾਥ ॥
(ਕੋਈ ਵੀ) ਇਸਤਰੀ ਪਤੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਸੀ
ਐਂਠੀ ਫਿਰੈ ਜੀਅ ਸਾਥ ॥
ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਆਕੜੀ ਫਿਰਦੀ ਸੀ।
ਦੁਖੁ ਵੈ ਨ ਤਿਨ ਕਹੁ ਕਾਮ ॥
ਕਿਉਂਕਿ ਕਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੰਦਾ,
ਤਾ ਤੇ ਨ ਬਿਨਵਤ ਬਾਮ ॥੫॥
ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸਤਰੀ (ਪਤੀ ਅੱਗੋਂ) ਲਿਫਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ॥੫॥
ਕਰ ਹੈ ਨ ਪਤਿ ਕੀ ਸੇਵ ॥
(ਇਸਤਰੀਆਂ) ਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ
ਪੂਜੈ ਨ ਗੁਰ ਗੁਰਦੇਵ ॥
ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ (ਕਿਸੇ) ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਦੇਵਤੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ।
ਧਰ ਹੈਂ ਨ ਹਰਿ ਕੋ ਧਯਾਨ ॥
ਹਰਿ ਦਾ ਧਿਆਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ
ਕਰਿ ਹੈਂ ਨ ਨਿਤ ਇਸਨਾਨ ॥੬॥
ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਨਿੱਤ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ ॥੬॥
ਤਬ ਕਾਲ ਪੁਰਖ ਬੁਲਾਇ ॥
ਤਦੋਂ 'ਕਾਲ-ਪੁਰਖ' ਨੇ (ਵਿਸ਼ਣੂ ਨੂੰ) ਬੁਲਾਇਆ
ਬਿਸਨੈ ਕਹਯੋ ਸਮਝਾਇ ॥
ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਣੂ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਕੇ ਕਿਹਾ-
ਸਸਿ ਕੋ ਧਰਿਹੁ ਅਵਤਾਰ ॥
ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ 'ਚੰਦਰ' ਅਵਤਾਰ ਧਾਰਨ ਕਰੋ,
ਨਹੀ ਆਨ ਬਾਤ ਬਿਚਾਰ ॥੭॥
(ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ) ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਨਾ ਕਰੋ ॥੭॥
ਤਬ ਬਿਸਨ ਸੀਸ ਨਿਵਾਇ ॥
ਤਦ ਵਿਸ਼ਣੂ ਨੇ ਸਿਰ ਨਿਵਾ ਕੇ
ਕਰਿ ਜੋਰਿ ਕਹੀ ਬਨਾਇ ॥
ਅਤੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਕਿਹਾ-(ਮੈਂ ਆਪ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਾਲ)
ਧਰਿਹੋਂ ਦਿਨਾਤ ਵਤਾਰ ॥
ਚੰਦਰ (ਦਿਨਾਂਤ) ਅਵਤਾਰ ਧਰਦਾ ਹਾਂ,
ਜਿਤ ਹੋਇ ਜਗਤ ਕੁਮਾਰ ॥੮॥
ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਪੁਰਖ ਦੀ ਜਿੱਤ ਹੋ ਸਕੇ ॥੮॥
ਤਬ ਮਹਾ ਤੇਜ ਮੁਰਾਰ ॥
ਤਦੋਂ ਵੱਡੇ ਤੇਜ਼ ਵਾਲਾ
ਧਰਿਯੋ ਸੁ ਚੰਦ੍ਰ ਅਵਤਾਰ ॥
ਵਿਸ਼ਣੂ ਨੇ ਚੰਦਰ ਅਵਤਾਰ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ।
ਤਨ ਕੈ ਮਦਨ ਕੋ ਬਾਨ ॥
ਜਿਸ ਨੇ ਕਾਮ ਦਾ ਤੀਰ ਖਿੱਚ ਕੇ
ਮਾਰਿਯੋ ਤ੍ਰੀਯਨ ਕਹ ਤਾਨ ॥੯॥
ਇਸਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਸ ਮਾਰਿਆ ॥੯॥
ਤਾ ਤੇ ਭਈ ਤ੍ਰੀਯ ਦੀਨ ॥
ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸਤਰੀਆਂ ਨਿਮਰਤਾਵਾਨ ਹੋ ਗਈਆਂ
ਸਭ ਗਰਬ ਹੁਐ ਗਯੋ ਛੀਨ ॥
ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਰਾ ਹੰਕਾਰ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ।