ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ
ਅੰਗ - 227
ਮਾਤਾ ਬਾਚ ॥
ਮਾਤਾ (ਕੁਸ਼ਲਿਆ) ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ-
ਕਬਿਤ ॥
ਕਬਿੱਤ
ਸਭੈ ਸੁਖ ਲੈ ਕੇ ਗਏ ਗਾੜੋ ਦੁਖ ਦੇਤ ਭਏ ਰਾਜਾ ਦਸਰਥ ਜੂ ਕਉ ਕੈ ਕੈ ਆਜ ਪਾਤ ਹੋ ॥
ਸਾਰੇ ਸੁੱਖ ਲੈ ਕੇ ਚਲੇ ਗਏ ਹਨ, ਵੱਡੇ ਦੁੱਖ ਦੇ ਗਏ ਹਨ, ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਵੀ ਅੱਜ ਮਰ ਗਏ ਹਨ।
ਅਜ ਹੂੰ ਨ ਛੀਜੈ ਬਾਤ ਮਾਨ ਲੀਜੈ ਰਾਜ ਕੀਜੈ ਕਹੋ ਕਾਜ ਕਉਨ ਕੌ ਹਮਾਰੇ ਸ੍ਰੋਣ ਨਾਤ ਹੋ ॥
ਅਜੇ ਵੀ ਗੱਲ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਮੰਨ ਲਵੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋ, ਦੱਸੋ ਕਿਸ ਕੰਮ ਵਾਸਤੇ ਸਾਡੇ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਨਹਾਉਂਦੇ ਹੋ?
ਰਾਜਸੀ ਕੇ ਧਾਰੌ ਸਾਜ ਸਾਧਨ ਕੈ ਕੀਜੈ ਕਾਜ ਕਹੋ ਰਘੁਰਾਜ ਆਜ ਕਾਹੇ ਕਉ ਸਿਧਾਤ ਹੋ ॥
ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਸਾਜ ਧਾਰੋ, ਸੰਤਾਂ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਕਰੋ। ਹੇ ਰਾਮ ਚੰਦਰ! ਦੱਸੋ, ਅੱਜ (ਬਣ ਨੂੰ) ਕਿਸ ਲਈ ਤੁਰੋ ਜਾਂਦੇ ਹੋ?
ਤਾਪਸੀ ਕੇ ਭੇਸ ਕੀਨੇ ਜਾਨਕੀ ਕੌ ਸੰਗ ਲੀਨੇ ਮੇਰੇ ਬਨਬਾਸੀ ਮੋ ਉਦਾਸੀ ਦੀਏ ਜਾਤ ਹੋ ॥੨੬੫॥
ਤਪਸਵੀਆਂ ਦਾ ਭੇਸ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸੀਤਾ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹੇ ਬਨਵਾਸੀ (ਪੁੱਤਰ) ਮੈਨੂੰ ਉਦਾਸੀ ਦੇਈ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ॥੨੬੫॥
ਕਾਰੇ ਕਾਰੇ ਕਰਿ ਬੇਸ ਰਾਜਾ ਜੂ ਕੌ ਛੋਰਿ ਦੇਸ ਤਾਪਸੀ ਕੋ ਕੈ ਭੇਸ ਸਾਥਿ ਹੀ ਸਿਧਾਰਿ ਹੌ ॥
(ਮੈਂ) ਕਾਲਾ ਕਾਲਾ ਵੇਸ ਕਰਕੇ, ਰਾਜਾ ਜੀ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਕੇ ਤਪਸਵੀਆਂ ਦਾ ਭੇਸ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ, (ਤੁਹਾਡੇ) ਨਾਲ ਹੀ ਚਲਦੀ ਹਾਂ।
ਕੁਲ ਹੂੰ ਕੀ ਕਾਨ ਛੋਰੋਂ ਰਾਜਸੀ ਕੇ ਸਾਜ ਤੋਰੋਂ ਸੰਗਿ ਤੇ ਨ ਮੋਰੋਂ ਮੁਖ ਐਸੋ ਕੈ ਬਿਚਾਰਿ ਹੌ ॥
ਕੁਲ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਨੂੰ ਛੱਡਦੀ ਹਾਂ, ਰਾਜਸੀ ਸਾਜ ਤੋੜਦੀ ਹਾਂ (ਪਰ ਤੇਰੇ) ਨਾਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਮੋੜਾਂਗੀ। ਅਜਿਹਾ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦੀ ਹਾਂ।
ਮੁੰਦ੍ਰਾ ਕਾਨ ਧਾਰੌ ਸਾਰੇ ਮੁਖ ਪੈ ਬਿਭੂਤਿ ਡਾਰੌਂ ਹਠਿ ਕੋ ਨ ਹਾਰੌਂ ਪੂਤ ਰਾਜ ਸਾਜ ਜਾਰਿ ਹੌਂ ॥
ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੰਦਰਾਂ ਪਾ ਲਵਾਂਗੀ, ਸਾਰੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਸੁਆਹ ਮਲ ਲਵਾਂਗੀ, ਹੇ ਪੁੱਤਰ! ਹਠ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹਾਰਾਂਗੀ, ਰਾਜ ਦੇ ਸਾਜ ਨੂੰ ਸਾੜਾਂਗੀ,
ਜੁਗੀਆ ਕੋ ਕੀਨੋ ਬੇਸ ਕਉਸਲ ਕੇ ਛੋਰ ਦੇਸ ਰਾਜਾ ਰਾਮਚੰਦ ਜੂ ਕੇ ਸੰਗਿ ਹੀ ਸਿਧਾਰਿ ਹੌਂ ॥੨੬੬॥
ਯੋਗੀਆਂ ਵਾਲਾ ਭੇਸ ਕਰਕੇ ਕੌਸ਼ਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਲੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਬਣ ਨੂੰ ਜਾਵਾਂਗੀ ॥੨੬੬॥
ਅਪੂਰਬ ਛੰਦ ॥
ਅਪੂਰਬ ਛੰਦ
ਕਾਨਨੇ ਗੇ ਰਾਮ ॥
ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਬਣ ਵਿੱਚ ਗਏ ਹਨ,
ਧਰਮ ਕਰਮੰ ਧਾਮ ॥
ਜਿਹੜੇ ਧਰਮ-ਕਰਮ ਦਾ ਘਰ ਹਨ,
ਲਛਨੈ ਲੈ ਸੰਗਿ ॥
ਲੱਛਮਣ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਗਏ
ਜਾਨਕੀ ਸੁਭੰਗਿ ॥੨੬੭॥
ਸੁੰਦਰ ਸੀਤਾ (ਵੀ ਨਾਲ ਲੈ ਗਏ) ਹਨ ॥੨੬੭॥
ਤਾਤ ਤਿਆਗੇ ਪ੍ਰਾਨ ॥
ਪਿਤਾ ਨੇ ਪ੍ਰਾਣ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤੇ ਹਨ
ਉਤਰੇ ਬਯੋਮਾਨ ॥
(ਉਸ ਲਈ ਸੁਅਰਗ ਤੋਂ) ਬਿਮਾਨ ਉਤਰੇ ਹਨ।
ਬਿਚਰੇ ਬਿਚਾਰ ॥
(ਇਧਰ) ਅਨੇਕ ਮੰਤਰੀ ਬੈਠ ਕੇ
ਮੰਤ੍ਰੀਯੰ ਅਪਾਰ ॥੨੬੮॥
ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ॥੨੬੮॥
ਬੈਠਯੋ ਬਸਿਸਟਿ ॥
ਵਸ਼ਿਸ਼ਟ ਬੈਠੇ ਹਨ,
ਸਰਬ ਬਿਪ ਇਸਟ ॥
ਜੋ ਸਾਰਿਆਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੇ ਪੂਜਣ ਯੋਗ ਹਨ।
ਮੁਕਲਿਯੋ ਕਾਗਦ ॥
(ਭਰਤ ਨੂੰ) ਪੱਤਰ ਭੇਜਿਆ ਹੈ।
ਪਠਏ ਮਾਗਧ ॥੨੬੯॥
(ਜਿਸ ਲਈ) ਮਾਗਧ (ਦੂਤ) ਨੂੰ ਘਲਿਆ ਹੈ ॥੨੬੯॥
ਸੰਕੜੇਸਾ ਵੰਤ ॥
ਪ੍ਰਤਿਨਿਧ ਸਾਮੰਤਾਂ ਨੇ (ਬੈਠ ਕੇ)
ਮਤਏ ਮਤੰਤ ॥
ਤਜਵੀਜ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ
ਮੁਕਲੇ ਕੇ ਦੂਤ ॥
ਅਤੇ ਪੌਣ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਾਂਗ ਤੇਜ਼ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ
ਪਉਨ ਕੇ ਸੇ ਪੂਤ ॥੨੭੦॥
ਦੂਤ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ ॥੨੭੦॥
ਅਸਟਨ ਦਯੰਲਾਖ ॥
ਅੱਠ ਨਦੀਆਂ ਲੰਘ ਕੇ
ਦੂਤ ਗੇ ਚਰਬਾਖ ॥
ਸੁਜਾਨ ਦੂਤ ਚਲੇ ਗਏ।
ਭਰਤ ਆਗੇ ਜਹਾ ॥
ਅੱਗੇ ਭਰਤ ਜਿੱਥੇ (ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ,
ਜਾਤ ਭੇ ਤੇ ਤਹਾ ॥੨੭੧॥
ਦੂਤ) ਉਥੇ ਜਾ ਕੇ ਪਹੁੰਚੇ ॥੨੭੧॥
ਉਚਰੇ ਸੰਦੇਸ ॥
(ਭਰਤ ਨੂੰ ਦੂਤ ਨੇ) ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ
ਊਰਧ ਗੇ ਅਉਧੇਸ ॥
ਕਿ ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਸੁਅਰਗ (ਉਰਧ) ਚਲੇ ਗਏ ਹਨ।
ਪਤ੍ਰ ਬਾਚੇ ਭਲੇ ॥
(ਭਰਤ ਨੇ) ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਤਰ ਪੜ੍ਹ ਲਿਆ
ਲਾਗ ਸੰਗੰ ਚਲੇ ॥੨੭੨॥
ਅਤੇ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ) ਲੱਗ ਕੇ ਤੁਰ ਪਿਆ ॥੨੭੨॥
ਕੋਪ ਜੀਯੰ ਜਗਯੋ ॥
(ਭਰਤ ਦੇ) ਜੀਅ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰੋਧ ਜਾਗ ਪਿਆ,
ਧਰਮ ਭਰਮੰ ਭਗਯੋ ॥
ਧਰਮ ਦਾ ਭਰਮ ਮਿਟ ਗਿਆ,
ਕਾਸਮੀਰੰ ਤਜਯੋ ॥
ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ
ਰਾਮ ਰਾਮੰ ਭਜਯੋ ॥੨੭੩॥
ਅਤੇ ਰਾਮ ਨਾਮ ਜਪਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ॥੨੭੩॥
ਪੁਜਏ ਅਵਧ ॥
ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ-
ਸੂਰਮਾ ਸਨਧ ॥
ਹਥਿਆਰ ਬੰਦ ਸੂਰਮਾ (ਭਰਤ)
ਹੇਰਿਓ ਅਉਧੇਸ ॥
ਆਉਧ ਦੇ ਰਾਜੇ (ਦਸ਼ਰਥ) ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ-
ਮ੍ਰਿਤਕੰ ਕੇ ਭੇਸ ॥੨੭੪॥
ਮੁਰਦਾ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ॥੨੭੪॥
ਭਰਥ ਬਾਚ ਕੇਕਈ ਸੋਂ ॥
ਕੈਕਈ ਪ੍ਰਤਿ ਭਰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ-
ਲਖਯੋ ਕਸੂਤ ॥
(ਜਦੋਂ ਉਥੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ) ਬੇ-ਮਰਿਆਦਗੀ ਵੇਖੀ
ਬੁਲਯੋ ਸਪੂਤ ॥
ਤਾਂ ਸੁਪੁੱਤਰ (ਭਰਤ) ਨੇ ਕਿਹਾ-
ਧ੍ਰਿਗ ਮਈਯਾ ਤੋਹਿ ॥
ਹੇ ਮਾਤਾ! ਤੈਨੂੰ ਧ੍ਰਿਕਾਰ ਹੈ,
ਲਜਿ ਲਾਈਯਾ ਮੋਹਿ ॥੨੭੫॥
(ਤੂੰ) ਮੈਨੂੰ ਲਾਜ ਲਗਵਾਈ ਹੈ ॥੨੭੫॥