ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ
ਅੰਗ - 242
ਰਥੰ ਬਿਸਟਤੰ ਬਯਾਘ੍ਰ ਚਰਮੰ ਅਭੀਤੰ ॥
ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਖਲ੍ਹ ਨਾਲ ਰਥ ਮੜ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਭੈ-ਰਹਿਤ ਹੈ,
ਤਿਸੈ ਨਾਥ ਜਾਨੋ ਹਠੀ ਇੰਦ੍ਰ ਜੀਤੰ ॥੩੯੯॥
ਹੇ ਨਾਥ! ਉਸ ਨੂੰ ਹੱਠੀ 'ਇੰਦਰਜੀਤ' (ਮੇਘਨਾਦ) ਜਾਣ ਲਵੋ ॥੩੯੯॥
ਨਹੈ ਪਿੰਗ ਬਾਜੀ ਰਥੰ ਜੇਨ ਸੋਭੈਂ ॥
ਜਿਸ ਦੇ ਰਥ ਨੂੰ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਘੋੜੇ ਜੁਤੇ ਹੋਏ ਸ਼ੋਭਦੇ ਹਨ,
ਮਹਾ ਕਾਇ ਪੇਖੇ ਸਭੈ ਦੇਵ ਛੋਭੈਂ ॥
ਜਿਸ ਦੀ ਵੱਡੀ ਦੇਹ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਸਾਰੇ ਦੇਵਤੇ ਭੈ-ਭੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ,
ਹਰੇ ਸਰਬ ਗਰਬੰ ਧਨੰ ਪਾਲ ਦੇਵੰ ॥
ਜੋ ਵੱਡੇ ਧਨੁਸ਼ਧਾਰੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਸਾਰਾ ਗਰਬ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ,
ਮਹਾਕਾਇ ਨਾਮਾ ਮਹਾਬੀਰ ਜੇਵੰ ॥੪੦੦॥
(ਹੇ ਨਾਥ!) ਉਸ ਮਹਾਂਬੀਰ ਦਾ ਨਾਂ 'ਮਹਾਂਕਾਇ' ਹੈ ॥੪੦੦॥
ਲਗੇ ਮਯੂਰ ਬਰਣੰ ਰਥੰ ਜੇਨ ਬਾਜੀ ॥
ਜਿਸ ਦੇ ਰਥ ਨਾਲ ਮੋਰ ਦੇ ਰੰਗ ਵਰਗੇ ਘੋੜੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ,
ਬਕੈ ਮਾਰ ਮਾਰੰ ਤਜੈ ਬਾਣ ਰਾਜੀ ॥
ਜੋ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਮਾਰੋ-ਮਾਰੋ ਬਕਦਾ ਹੈ, ਤੀਰਾਂ ਦੀ ਝੜੀ ਲਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ,
ਮਹਾ ਜੁਧ ਕੋ ਕਰ ਮਹੋਦਰ ਬਖਾਨੋ ॥
ਉਹਨੂੰ ਵੱਡਾ ਯੁੱਧ ਕਰਨ ਵਾਲਾ 'ਮਹੋਦਰ' ਸਮਝੋ
ਤਿਸੈ ਜੁਧ ਕਰਤਾ ਬਡੋ ਰਾਮ ਜਾਨੋ ॥੪੦੧॥
ਹੇ ਰਾਮ! ਜੋ ਮਹਾਂ ਯੁੱਧ ਦੀ ਖਾਣ ਹੈ ॥੪੦੧॥
ਲਗੇ ਮੁਖਕੰ ਬਰਣ ਬਾਜੀ ਰਥੇਸੰ ॥
ਜਿਸ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਰਥ ਅੱਗੇ ਚੂਹੇ ਰੰਗੇ ਘੋੜੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ,
ਹਸੈ ਪਉਨ ਕੇ ਗਉਨ ਕੋ ਚਾਰ ਦੇਸੰ ॥
ਜੋ ਚੌਹਾਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਪੌਣ ਦੀ ਚਾਲ ਦਾ ਵੀ ਹਾਸਾ ਉਡਾਉਂਦੇ ਹਨ,
ਧਰੇ ਬਾਣ ਪਾਣੰ ਕਿਧੋ ਕਾਲ ਰੂਪੰ ॥
ਜਿਸ ਨੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਤੀਰ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਕਾਲ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਹੈ,
ਤਿਸੈ ਰਾਮ ਜਾਨੋ ਸਹੀ ਦਈਤ ਭੂਪੰ ॥੪੦੨॥
ਹੇ ਰਾਮ! ਉਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਕਰਕੇ ਦੈਂਤਾਂ ਦਾ ਰਾਜਾ (ਰਾਵਣ) ਸਮਝੋ ॥੪੦੨॥
ਫਿਰੈ ਮੋਰ ਪੁਛੰ ਢੁਰੈ ਚਉਰ ਚਾਰੰ ॥
ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਮੋਰ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਚੌਰ ਝੁਲਦਾ ਹੈ,
ਰੜੈ ਕਿਤ ਬੰਦੀ ਅਨੰਤੰ ਅਪਾਰੰ ॥
ਜਿਸ ਦੇ ਅੱਗੇ ਪਿੱਛੇ ਬੇਅੰਤ ਬੰਦੀ-ਜਨ ਯਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ,
ਰਥੰ ਸੁਵਰਣ ਕੀ ਕਿੰਕਣੀ ਚਾਰ ਸੋਹੈ ॥
ਜਿਸ ਦੇ ਰਥ ਨੂੰ ਸੋਨੇ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਘੁੰਘਰੂ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ,
ਲਖੇ ਦੇਵ ਕੰਨਿਆ ਮਹਾ ਤੇਜ ਮੋਹੈ ॥੪੦੩॥
ਜਿਸ ਦੇ ਮਹਾਂ ਤੇਜ਼ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਦੇਵ-ਕੰਨਿਆਵਾਂ ਮੋਹਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ॥੪੦੩॥
ਛਕੈ ਮਧ ਜਾ ਕੀ ਧੁਜਾ ਸਾਰਦੂਲੰ ॥
ਜਿਸ ਦੇ ਝੰਡੇ ਵਿੱਚ ਬੱਬਰ ਸ਼ੇਰ (ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ) ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸ਼ੋਭ ਰਿਹਾ ਹੈ,
ਇਹੈ ਦਈਤ ਰਾਜੰ ਦੁਰੰ ਦ੍ਰੋਹ ਮੂਲੰ ॥
ਇਹੋ ਹੀ ਬੁਰਿਆਈ ਅਤੇ ਦਗ਼ੇ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਅਤੇ ਦੈਂਤਾਂ ਦਾ ਰਾਜਾ ਰਾਵਣ ਹੈ।
ਲਸੈ ਕ੍ਰੀਟ ਸੀਸੰ ਕਸੈ ਚੰਦ੍ਰ ਭਾ ਕੋ ॥
ਜਿਸ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਪਰ ਮੁਕਟ ਚਮਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਚਮਕ ਨੂੰ ਫਿੱਕਾ ਕਰਦਾ ਹੈ,
ਰਮਾ ਨਾਥ ਚੀਨੋ ਦਸੰ ਗ੍ਰੀਵ ਤਾ ਕੋ ॥੪੦੪॥
ਹੇ ਰਮਾ-ਨਾਥ! ਉਸ ਨੂੰ ਦਸਾਂ ਸਿਰਾਂ ਵਾਲਾ (ਰਾਵਣ) ਪਛਾਣ ਲਵੋ ॥੪੦੪॥
ਦੁਹੂੰ ਓਰ ਬਜੇ ਬਜੰਤ੍ਰੰ ਅਪਾਰੰ ॥
ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਅਪਾਰਾਂ ਵਾਜੇ ਵੱਜਣ ਲੱਗ ਪਏ,
ਮਚੇ ਸੂਰਬੀਰੰ ਮਹਾ ਸਸਤ੍ਰ ਧਾਰੰ ॥
ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਸਤ੍ਰਧਾਰੀ ਸੂਰਵੀਰ ਮਸਤ ਹੋ ਗਏ।
ਕਰੈ ਅਤ੍ਰ ਪਾਤੰ ਨਿਪਾਤੰਤ ਸੂਰੰ ॥
(ਉਹ) ਅਸਤ੍ਰ ਨੂੰ ਚਲਾ ਕੇ ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਉਠੇ ਮਧ ਜੁਧੰ ਕਮਧੰ ਕਰੂਰੰ ॥੪੦੫॥
ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਭਿਆਨਕ ਧੜ ਉਠ ਰਹੇ ਹਨ ॥੪੦੫॥
ਗਿਰੈ ਰੁੰਡ ਮੁੰਡੰ ਭਸੁੰਡੰ ਅਪਾਰੰ ॥
ਅਪਾਰਾਂ ਹੀ ਧੜ, ਸਿਰ ਅਤੇ ਸੁੰਡ ਡਿੱਗੇ ਪਏ ਹਨ।
ਰੁਲੇ ਅੰਗ ਭੰਗੰ ਸਮੰਤੰ ਲੁਝਾਰੰ ॥
ਅਨੇਕਾਂ ਹੀ ਜੁਝਾਰੂ ਯੋਧਿਆਂ ਦੇ ਕਟੇ ਹੋਏ ਅੰਗ ਰੁਲ ਰਹੇ ਹਨ।
ਪਰੀ ਕੂਹ ਜੂਹੰ ਉਠੇ ਗਦ ਸਦੰ ॥
ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਕੂਕਾਂ ਪੈ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਭਿਆਨਕ ਨਾਦ ਉਠਦਾ ਹੈ।
ਜਕੇ ਸੂਰਬੀਰੰ ਛਕੇ ਜਾਣ ਮਦੰ ॥੪੦੬॥
ਸੂਰਬੀਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੂਬ ਜੁੱਟੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਾਣੋ ਸ਼ਰਾਬ ਨਾਲ ਮਸਤ ਹੋਣ ॥੪੦੬॥
ਗਿਰੇ ਝੂਮ ਭੂਮੰ ਅਘੂਮੇਤਿ ਘਾਯੰ ॥
ਸੂਰਵੀਰ ਘਾਉ ਖਾਣ ਉਪਰੰਤ ਘੁਮੇਰੀ ਖਾ ਕੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਡਿੱਗ ਰਹੇ ਹਨ।
ਉਠੇ ਗਦ ਸਦੰ ਚੜੇ ਚਉਪ ਚਾਯੰ ॥
ਭਿਆਨਕ ਸ਼ਬਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ ਚਿੱਤ ਵਿੱਚ ਚਾਉ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹੈ।
ਜੁਝੈ ਬੀਰ ਏਕੰ ਅਨੇਕੰ ਪ੍ਰਕਾਰੰ ॥
(ਕਈ) ਇਕ ਸੂਰਮੇ ਅਨੇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਲੜ-ਲੜ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਕਟੇ ਅੰਗ ਜੰਗੰ ਰਟੈਂ ਮਾਰ ਮਾਰੰ ॥੪੦੭॥
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਅੰਗ ਕੱਟੇ ਗਏ ਹਨ, (ਤਾਂ ਵੀ ਮੂੰਹੋਂ) ਮਾਰੋ-ਮਾਰੋ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ॥੪੦੭॥
ਛੁਟੈ ਬਾਣ ਪਾਣੰ ਉਠੈਂ ਗਦ ਸਦੰ ॥
(ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ) ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤੀਰ ਛੁੱਟਦੇ ਹਨ, (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ) ਭਿਆਨਕ ਸ਼ਬਦ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ।
ਰੁਲੇ ਝੂਮ ਭੂਮੰ ਸੁ ਬੀਰੰ ਬਿਹਦੰ ॥
ਉਸ ਨਾਲ ਬੇਹੱਦ ਸੂਰਮੇ ਘੁਮੇਰੀ ਖਾ ਕੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਰੁਲਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਨਚੇ ਜੰਗ ਰੰਗੰ ਤਤਥਈ ਤਤਥਿਯੰ ॥
ਯੁੱਧ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਮਸਤ ਹੋਏ ਧਮਾਰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਛੁਟੈ ਬਾਨ ਰਾਜੀ ਫਿਰੈ ਛੂਛ ਹਥਿਯੰ ॥੪੦੮॥
ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਘੋੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਰੱਸੀਆਂ (ਲਗਾਮਾਂ) ਛੁੱਟ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਖਾਲੀ ਫਿਰ ਰਹੇ ਹਨ ॥੪੦੮॥
ਗਿਰੇ ਅੰਕੁਸੰ ਬਾਰਣੰ ਬੀਰ ਖੇਤੰ ॥
ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅੰਕੁਸ਼, ਹਾਥੀ ਅਤੇ ਸੂਰਵੀਰ ਡਿੱਗੇ ਪਏ ਹਨ।
ਨਚੇ ਕੰਧ ਹੀਣੰ ਕਬੰਧੰ ਅਚੇਤੰ ॥
ਸਿਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਧੜ ਬੇਸੁਧ ਹੋ ਕੇ ਨੱਚ ਰਹੇ ਹਨ।
ਭਰੈਂ ਖੇਚਰੀ ਪਤ੍ਰ ਚਉਸਠ ਚਾਰੀ ॥
ਅਠਾਹਠ (ਚੌਂਸਠ ਅਤੇ ਚਾਰ) ਜੋਗਣਾਂ ਲਹੂ ਦੇ) ਖੱਪਰ ਭਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਚਲੇ ਸਰਬ ਆਨੰਦਿ ਹੁਐ ਮਾਸਹਾਰੀ ॥੪੦੯॥
ਸਾਰੇ ਮਾਸ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਆਨੰਦਿਤ ਹੋ ਕੇ ਚਲੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ॥੪੦੯॥
ਗਿਰੇ ਬੰਕੁੜੇ ਬੀਰ ਬਾਜੀ ਸੁਦੇਸੰ ॥
ਬਾਂਕੇ ਸੂਰਮੇ ਘੋੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਿੱਠਾਂ ਉੱਤੇ ਡਿੱਗੇ ਪਏ ਹਨ।
ਪਰੇ ਪੀਲਵਾਨੰ ਛੁਟੇ ਚਾਰ ਕੇਸੰ ॥
(ਕਦੀ) ਹਾਥੀਆਂ ਵਾਲੇ (ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ) ਡਿੱਗੇ ਪਏ ਹਨ, (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ) ਸੁੰਦਰ ਕੇਸ ਖੁਲ੍ਹ ਗਏ ਹਨ।
ਕਰੈ ਪੈਜ ਵਾਰੰ ਪ੍ਰਚਾਰੰਤ ਬੀਰੰ ॥
ਕਈ (ਯੁੱਧ ਦੀ) ਮਰਿਯਾਦਾ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੂਰਮੇ ਲਲਕਾਰਦੇ ਹੋਏ ਪਏ ਹਨ।
ਉਠੈ ਸ੍ਰੋਣਧਾਰੰ ਅਪਾਰੰ ਹਮੀਰੰ ॥੪੧੦॥
(ਸੂਰਵੀਰਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ) ਲਹੂ ਦੀਆਂ ਅਪਾਰ ਤਤੀਰੀਆਂ ਗੁਲਾਲ ਦੀਆਂ ਪਿਚਕਾਰੀਆਂ (ਵੰਗ ਨਿਕਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ) ॥੪੧੦॥
ਛੁਟੈਂ ਚਾਰਿ ਚਿਤ੍ਰੰ ਬਚਿਤ੍ਰੰਤ ਬਾਣੰ ॥
ਸੁੰਦਰ ਚਿਤਰੇ ਹੋਏ ਅਦਭੁੱਤ ਧਨੁਸ਼ ਬਾਣ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚੋ ਛੁੱਟ ਗਏ ਹਨ
ਚਲੇ ਬੈਠ ਕੈ ਸੂਰਬੀਰੰ ਬਿਮਾਣੰ ॥
ਅਤੇ ਸੂਰਵੀਰ ਬਿਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਸੁਅਰਗ ਨੂੰ ਚਲੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।