ਉਹ ਰੂਪ ਅਨੂਪਮ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਨਣ ਯੋਗ ਸੀ ॥੩੩੨॥
ਜਿਥੇ ਰਾਮ ਸਨ, (ਉਹ ਉਥੇ) ਭੱਜ ਕੇ ਪਹੁੰਚੀ (ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ) ਕਿਹਾ
ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਨਿਰਲੱਜ ਇਸਤਰੀ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੀ।
(ਉਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ-) ਹੇ ਪ੍ਰਿਯ! ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਉਤੇ ਮੋਹਿਤ ਹੋ ਗਈ ਹਾਂ।
ਤੁਹਾਡੇ ਦੋਹਾਂ ਨੈਣਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਰੰਗੀ ਗਈ ਹਾਂ ॥੩੩੩॥
ਰਾਮ ਨੇ ਕਿਹਾ-
ਸੁੰਦਰੀ ਛੰਦ
ਉਥੇ ਜਾ, ਜਿਥੇ ਮੇਰਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਬੈਠਾ ਹੈ,
ਉਹ ਤੇਰੇ ਨੈਣਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਵੇਗਾ ਵੇਖ,
ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਪਤਲੇ ਲੱਕ ਵਾਲੀ ਸੀਤਾ ਹੈ,
(ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ) ਤੈਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ॥੩੩੪॥
(ਜਿਸ ਸੀਤਾ ਨੇ) ਮਨ ਵਿੱਚੋਂ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਦੇ ਮੋਹ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ
ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਬਣ-ਬਣ ਵਿੱਚ ਫਿਰ ਰਹੀ ਹੈ,
ਹੇ ਸੁੰਦਰੀ! ਸਣ, ਉਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੱਡ ਸਕਦਾ ਹਾਂ?
ਹੇ ਪਤਲੇ ਲੱਕ ਵਾਲੀਏ! ਤੂੰ ਉਥੇ ਜਾ, ਜਿਥੇ ਮੇਰਾ ਭਰਾ ਬੈਠਾ ਹੈ ॥੩੩੫॥
(ਇਹ) ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਇਸਤਰੀ ਉਥੇ ਚਲੀ ਗਈ,
ਜਿਥੇ ਰਣਧੀਰ ਜਤੀ ਲਛਮਣ ਬੈਠਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।
(ਲਛਮਣ) ਵਲੋਂ ਨਾ ਵਰਣ ਕਾਰਨ, ਉਸ ਵੇਲੇ (ਸ਼ੂਰਪਣਖਾ) ਕ੍ਰੋਧ ਨਾਲ ਭਰ ਗਈ,
(ਅਤੇ ਲਛਮਣ ਕੋਲੋਂ) ਨੱਕ ਕਟਵਾ ਕੇ ਘਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਗਈ ॥੩੩੬॥
ਇਥੇ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਦੀ ਰਾਮ-ਅਵਤਾਰ ਕਥਾ ਵਿਚ ਸ਼ੂਰਪਣਖਾ ਦੇ ਨੱਕ ਕੱਟਣ ਦੇ ਅਧਿਆਏ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ॥੫॥
ਹੁਣ ਖਰ-ਦੂਖਨ ਦੈਂਤ ਦੇ ਯੁੱਧ ਦਾ ਕਥਨ
ਸੁੰਦਰੀ ਛੰਦ
ਸ਼ੂਰਪਣਖਾ ਜਦੋਂ ਰਾਵਣ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਰੋਈ
ਤਦੋਂ ਦਾਨਵ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬਲੀ (ਦੈਂਤ) ਕ੍ਰੋਧ ਨਾਲ ਭਰ ਗਏ।
ਰਾਵਣ ਨੇ ਧੀਰਜ ਵਾਲੇ ਵਜ਼ੀਰ ਬੁਲਾਏ (ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ)
ਖਰ ਅਤੇ ਦੂਖਨ (ਨਾਂ ਦੇ ਦੋਹਾਂ) ਦੈਂਤਾਂ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿਤਾ ॥੩੩੭॥
ਸੁੰਦਰ ਬਾਂਹਾਂ ਉਤੇ ਕਠੋਰ ਸ਼ਸਤ੍ਰ ਸਜਾ ਕੇ ਚਲ ਪਏ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਾਜੇ ਵਜਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਹਾਥੀ ਗਰਜਦੇ ਸਨ।
ਮਾਰੋ-ਮਾਰੋ ਦੀ ਦਸਾਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਵਾਜ਼ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ।
(ਉਹ) ਸਾਵਣ ਦੀਆਂ ਘਟਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਗਰਜਦੇ ਹੋਏ (ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆ ਢੁੱਕੇ ਸਨ) ॥੩੩੮॥
ਵੱਡੇ ਧੀਰਜ ਵਾਲੇ ਯੋਧੇ ਰਣ ਵਿੱਚ ਗੱਜਦੇ ਸਨ
ਅਤੇ ਜੰਗ ਦੀ ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਤਿਆਗਦੇ ਨਹੀਂ ਸਨ।
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੈਣ ਲਹੂ ਦੇ ਸਰੋਵਰਾਂ ਵਾਂਗ ਸ਼ੋਭਦੇ ਸਨ
ਅਤੇ ਭਿਆਨਕ ਚੀਕਾਂ ਮਾਰਨ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ ॥੩੩੯॥
ਤਾਰਕਾ ਛੰਦ
ਰਣ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ (ਰਾਮ ਤੇ ਲੱਛਮਣ) ਵਿਚਰਨਗੇ,
(ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ) ਤੀਰ, ਬਰਛੇ ਤੇ ਧਨੁਸ਼ ਨੱਚਣਗੇ।
(ਸੂਰਮੇ) ਰਾਮ (ਅਵਧਿਸੁ) ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਗੱਜਣਗੇ।
(ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ) ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਸ਼ੋਭਾ ਪਾਉਣਗੇ ॥੩੪੦॥
ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੀਰ ਚਲਾਉਣਗੇ,
ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿਚ ਨਿਡਰ ਹੋ ਕੇ ਫਿਰਨਗੇ,
ਤੀਰ, ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ ਤੇ ਖੜਗ (ਸਨਾਹਰਿ) ਚਲਣਗੇ
ਅਤੇ ਦਿਤੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ (ਦੈਂਤ) ਧਰਤੀ ਉਤੇ ਲੇਟਣਗੇ ॥੩੪੧॥
ਸ਼ੰਕਾ ਤੋਂ ਆਸ਼ੰਕਿਤ ਹੋ ਕੇ ਤੀਰ ਚਲਾਉਣਗੇ
ਅਤੇ ਡਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋ ਕੇ ਭਿਆਨਕ ਦਲ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦੇਣਗੇ,
ਧਰਤੀ ਉਤੇ ਲੋਥ ਤੇ ਲੋਥ ਖਿਲਾਰ ਦੇਣਗੇ
ਅਤੇ ਮੁੱਢ ਸਮੇਤ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਪੁੱਟ ਦੇਣਗੇ ॥੩੪੨॥
ਨਵੇਂ ਨਾਦ ਅਤੇ ਨਫ਼ੀਰੀਆਂ ਵੱਜਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ,