ऋषयः अधिकांशः विधिपूर्वकं यज्ञं कुर्वन्ति स्म ।
यदा बहवः ऋषयः सन्यासीः च यथावत् हवनं कुर्वन्ति स्म तदा यज्ञकुण्डात् उद्भूताः उद्भूताः यज्ञपुरुषाः।।50।।
(याग पुरुषः) हस्ते खीरघटं निष्कास्य राजा आगन्तुम्।
तेषां हस्ते क्षीरकुम्भः आसीत्, यत् ते नृपते ददौ । तत् प्राप्य कियङ्गः दशरथः एतावत् प्रसन्नः अभवत्, यथा दारिद्रः दानं प्राप्य प्रसन्नः भवति।
दशरथः हस्ते (खीरं) गृहीत्वा चतुर्धा विभजत्।
स्वहस्तेन चतुर्धा विभज्य राज्ञीभ्यां एकैकं भागं तृतीयाय च ददौ ।५१।
(तत्) खीरं पिबन् त्रिस्त्रीः गर्भवती अभवन् ।
तत् क्षीरं पिबन् राज्ञी गर्भवती भूत्वा द्वादशमासान् यावत् एवम् एव स्थितवन्तः।
त्रयोदशमासः (यदाऽरुह्य साधुऋणार्थम्
त्रयोदशमासादौ रामः सन्तरक्षणाय अवतारं रावणशत्रुः।।52।।
अथ भरतश्च लचमनः शत्रुघ्नः च त्रयः कुमाराः (अन्याः) अभवन्।
ततः भरत्, लक्ष्मणः, शत्रुघ्नः इति त्रयः राजपुत्राः जाताः, दशरथस्य प्रासादद्वारे विविधाः वाद्ययन्त्राणि च वाद्यन्ते स्म
ब्राह्मणान् आहूय सः (तेषां) पादयोः पतित्वा बहुभिक्षां दत्तवान्।
ब्राह्मणानां चरणौ प्रणम्य असंख्यदानं दत्तवान् सर्वे जनाः इदानीं शत्रवः नष्टाः भविष्यन्ति नद साधवः शान्तिं आरामं च प्राप्नुयुः इति अनुभूतवन्तः।५३।
रक्तजालवेषधारिणः अश्वाः
हीरकरत्नहारं धारयन्तः ऋषयः राजवैभवं विस्तारयन्ति, राजा च द्विजजनानाम् (द्विजानां) कृते सुवर्णरजतयोः दस्तावेजान् प्रस्तुतं करोति।
महन्ताः देशेषु विदेशेषु च स्थाने स्थाने नृत्यं कुर्वन्ति स्म ।
नानास्थानप्रमुखाः स्वस्य आनन्दं प्रदर्शयन्ति, सर्वे जनाः वसन्तऋतौ विनोदिनः इव नृत्यन्ति।५४।
अश्वाः गजाः च घोंघजालविभूषिताः |
गजजालं गजाश्वयोः अलङ्कृतं दृश्यते nd तादृशाः गजाः अश्वाः च राजाभिः कौशल्यस्य पतिं दस्रथं प्रति प्रस्तुताः सन्ति।
ये दरिद्राः महादरिद्राः आसन् ते नृपसदृशाः अभवन् ।
अयोध्यायां मेषजन्मनि उत्सवः अभवत् यत् दानभारयुक्ताः याचकाः राजसदृशाः अभवन्।55।
धोनसे, मृदङ्गा, टूर, तरङ्ग, बीन इत्यादयः अनेकघण्टाभिः वाद्यन्ते स्म ।
वेणुगीतध्वनिना सह ढोलस्य, क्लारिओनेटस्य च धुनिः श्रूयते ।
झंझा, बार, तरंग, तुरी, भेरी, सूत्री नगरा।
घण्टा-वालरस-केतली-ध्वनिः श्रूयते एते च शब्दाः एतावन्तः आक्षेपाः यत् देवानां वायुयानानि प्रभाविताः भूमौ अवतरन्ति।५६।
विभिन्नेषु देशेषु विदेशेषु च वार्तालापः अभवत् ।
अत्र तत्र सर्वत्र च स्तुतिगीतानि गायन्ति ब्राह्मणैः वेदविमर्शः आरब्धः।
(जनाः) राजभवने धूपदीपे प्रेमतैलं पातयन्ति स्म।
धूप-मृत्तिकादीपानां कारणात् राज्ञः प्रासादः एतावत् प्रभावशालिनी जातः यत् इन्द्रः सुरैः सह देवैः सह आनन्देन इतस्ततः गच्छन्ति।।57।
अद्य अस्माकं सर्वं कार्यं कृतम् (देवाः परस्परं) एतादृशं वचनं वदन्ति स्म।
सर्वे जनाः वदन्ति यत् तस्मिन् दिने तेषां सर्वा इच्छा पूर्णा अभवत्। जयनादैः पूरिता पृथिवी वाद्यं च व्योमनि वाद्यमानानि ।
गृहे गृहे ध्वजाः लम्बिताः, सर्वेषु मार्गेषु बन्धवरः अलङ्कृतः आसीत् ।
सर्वेषु स्थानेषु लघुध्वजाः सन्ति, सर्वेषु मार्गेषु अभिवादनानि सन्ति, सर्वेषु दुकानेषु, बाजारेषु च चन्दनेन प्लास्टरं कृतम् अस्ति।५८।
अश्वाः सुवर्णाभरणभूषिताः, दीनानां च दानं कुर्वन्ति स्म ।
दरिद्रजनानाम् अश्वाः सुवर्णेन अलङ्कृताः, ऐरावत (इन्द्रस्य गजः) इत्यादयः बहवः मत्ताः गजाः दानरूपेण दीयन्ते ।
दद्यते स्म सुरथाः घोंघामालाशोभिताः |
घण्टायुक्ताश्वाः उपहाररूपेण दीयन्ते इति भासते यत् गायकपुरे विवेकः स्वयमेव आगच्छति।५९।
अश्वाः मालाः च तावत् दत्ताः यत् अन्तः न लभ्यते स्म ।
असंख्याश्वगजाः एकतः राज्ञा दानरूपेण दत्ताः, अपरतः रामः दिने दिने वर्धमानः अभवत् ।
शास्त्रं च शास्त्रविधानं च तेभ्यः सर्वैः ।
तस्मै बाहुधर्मग्रन्थानां सर्वाणि आवश्यकानि प्रज्ञानि उपदिष्टानि, रामः च अष्टदिनान्तरे (अर्थात् अत्यल्पकालेन) सर्वं ज्ञातवान्।६०.
धनुर्बाणहस्तेन (भ्रातरः चत्वारः) सुरजुनद्याः तीरे चरन्ति स्म।
ते सर्युनद्याः तीरे भ्रमितुं प्रवृत्ताः, चत्वारः अपि भ्रातरः पीतपत्राणि भृङ्गाणि च सङ्गृहीतवन्तः ।
सर्वे भ्रातरः राजावेषाः बालकैः सह यात्रां कुर्वन्ति स्म ।
सर्वान् राजपुत्रान् एकत्र गच्छन्तं दृष्ट्वा एह सर्युः तरङ्गाः बहूनि वर्णवस्त्राणि प्रदर्शयन्ति स्म।६१।
इह तथा परे (वने) विश्वामित्रे च भवति स्म
एतत् सर्वं अस्मिन् पार्श्वे प्रचलति स्म, परे पार्श्वे विश्वामित्रः स्वस्य अङ्गपूजनार्थं यज्ञम् आरब्धवान्।