तेभ्यः एतावत् दानं दत्तं यत् तेषां पुत्राः पौत्राः च कदापि न याचन्ते स्म
एवं यज्ञं समाप्य सर्वे स्वगृहमागताः ॥२३५४॥
दोहरा
यदा महाराजः स्वगृहमागतः ।
यदा एते कुशलाः राजानः स्वगृहमागताः तदा ते सर्वान् यज्ञाय आमन्त्रितान् विदां कृतवन्तः।२३५५।
स्वय्या
श्रीकृष्णः तत्रैव चिरं भार्या सह स्थितवान् |
तस्य सुवर्णमयं शरीरं दृष्ट्वा प्रेमदेवः लज्जितः अभवत्
सर्वाङ्गमणिभूषिता द्रोपतिः प्रणतशिरसा (तत्र) आगता।
अङ्गभूषणं धारयन् द्रौपदी अपि आगत्य तत्रैव स्थिता कृष्णरुक्मणिभ्यां विवाहविषये पृष्टवती।।२३५६।।
दोहरा
यदा द्रौपदी प्रीतिवर्धनं कृत्वा तान् एवं पृष्टवान् |
यदा द्रौपदी इदं सर्वं स्नेहेन पृष्टवान् तदा सर्वे स्वकथां कथयन्ति स्म।२३५७।
स्वय्या
युधिष्ठरस्य यज्ञं दृष्ट्वा कौरवाः हृदये क्रोधं अनुभवन्ति स्म ।
युधिष्ठरस्य यज्ञं दृष्ट्वा कौरवाः मनसि क्रुद्धाः अभवन्, “पाण्डवैः यज्ञस्य प्रदर्शनात् तेषां यशः जगति प्रसृता
एतादृशी सफलता अस्माकं जगति न अभवत्। (कविः) श्यामं पठति (कथ्य)।
अस्माकं समीपे भीष्मकरणादयः महावीराः सन्ति, तदापि वयं तादृशं यज्ञं कर्तुं न शक्तवन्तः, जगति च प्रसिद्धाः भवितुम् न शक्तवन्तः” २३५८ ।
बचित्तर नाटके कृष्णावतार (दशम स्कन्ध पुराण आधारित) राजसुई यज्ञ वर्णन समाप्त।
युधिष्ठरद्वारा न्यायालय-भवनस्य निर्माणस्य वर्णनम्
स्वय्या
तत्र मै नाम राक्षसः आसीत्
सः तत्र गत्वा तादृशं न्यायालयभवनं निर्मितवान्, यत् दृष्ट्वा देवनिवासः लज्जाम् अनुभवति स्म
चतुर्भिः भ्रातृभिः सह कृष्णेन सह युधिष्ठरः ।
श्यामः कविः कथयति यत् सा सौन्दर्यं अवर्णनीयम् आसीत्।2359
न्यायालय-निर्माणे कुत्रचित् छतौ जलस्य फव्वाराः आसन्, कुत्रचित् जलं प्रवहति स्म
क्वचित् मल्लयुद्धं कुर्वन्ति स्म, क्वचित् मत्तगजाः परस्परं संग्रामं कुर्वन्ति स्म, क्वचित् स्त्रीनर्तकाः नृत्यन्ति स्म
क्वचित् अश्वाः संघातं कुर्वन्ति स्म, कुत्रचित् दृढाः, आकारयुक्ताः च योद्धाः भव्यरूपेण दृश्यन्ते स्म
कृष्णस्तत्र चन्द्रमिव ताराणाम् ॥२३६०॥
क्वचित् पाषाणानां तेजः क्वचित् रत्नानां च
रत्नलाभं दृष्ट्वा देवालयाः तत्र शिरसा प्रणम्य
तस्य न्यायालयभवनस्य भव्यतां दृष्ट्वा ब्रह्मा प्रसन्नः भवति स्म, शिवः अपि मनसि मोहितः आसीत्
यत्र पृथिवी आसीत् तत्र जलस्य वञ्चना आसीत् क्वचित् जलम् आसीत् तत् निश्चयं कर्तुं न शक्यते स्म।२३६१।
दुर्योधनं सम्बोधितं युधिष्ठरस्य भाषणम्-
स्वय्या
अस्य न्यायालयभवनस्य निर्माणानन्तरं युधिष्ठरः दुर्योधनं आमन्त्रितवान्
तत्र गौरवेण भीष्मेण करणेन च सह ।
स च जलं दृष्टवान् यत्र पृथिवी यत्र जलं तत्र तत् पृथिवी इति मन्यते स्म
एवं रहस्यमवज्ञाय जले पतितः ॥२३६२॥
सः टङ्क्यां पतित्वा सर्ववस्त्रैः सिक्तः अभवत्
जले मग्नः सन् बहिः आगतः तदा सः मनसि अत्यन्तं क्रुद्धः अभवत्
श्रीकृष्णः भीमं नेत्रेण भारं (पूर्वोद्धृतस्य वरीस्य) हर्तुं संकेतं कृतवान्।
ततः कृष्णः भीमं नेत्रेण संकेतं कृतवान् सद्यः “अन्धपुत्रा अपि अन्धाः” इति ।२३६३ ।
इत्युक्त्वा भीमः हसन् राजा (दुर्योधनः) मनसि अत्यन्तं क्रुद्धः अभवत्
“हसन्ति पाण्डुपुत्राः, अहं भीमं हन्ति इदानीं एव”।
भीष्मश्च द्रोणाचार्यश्च हृदये क्रुद्धौ, (किन्तु) श्रीकृष्णः तान् अवदत् यत् भीमः मूर्खः अभवत्।
भीष्मकरणं च क्रुद्धौ भीमः भीमः स्वगृहं पलाय्य न प्रत्यागतवान्।२३६४।
बचित्तरनाटकस्य कृष्णावतारे “दुर्योधनः न्यायालयभवनं दृष्ट्वा स्वगृहं प्रत्यागतवान्” इति अध्यायस्य समाप्तिः।