'वरं त्वं स्वस्य सार्वभौमत्वं वहसि, सुखेन स्वगृहे तिष्ठसि।'
'जन्मात् परं विनयं त्यक्त्वा अन्यां स्त्रियं न दृष्टवान् ।'
'येषु विचारेषु भवन्तः मग्नाः स्युः, धैर्यं धारयन्तु, ईश्वरस्य नाम च ध्यायन्तु।'(44)
(रानी) 'अहो मम प्रेम, त्वं सहस्राणि समयानि प्रयतसे, परन्तु! मया सह प्रेमं विना त्वां न मुञ्चति।
'यत्किमपि करोषि, पलायितुं न शक्नोषि, अद्य मया त्वां साधयितव्यम्।'
अद्य यदि त्वां साधयितुं न शक्नोमि तर्हि विषग्रहणेन आत्मनः वधं करिष्यामि ।
'कान्तं च न मिलित्वा रागाग्नौ दहिष्यामि।'(45)
मोहनः उक्तवान्-
चौपाई
एषः अस्माकं कुलस्य प्रथा, .
(उर्वस्सी) 'अस्माकं गृहे एषा परम्परा, मया भवद्भ्यः वक्तव्यम्,
त्वं कस्यचित् गृहं न गमिष्यसि
'कदापि कस्यचित् शरीरस्य गृहं गन्तुं न किन्तु यदि कश्चित् आगतः तर्हि कदापि निराशं न कर्तव्यम्।' (४६) ९.
यदा सा स्त्रिया एतत् श्रुत्वा
इति ज्ञात्वा सा न्यवेदयत् ।
मम मित्रस्य गृहं गमिष्यामि इति
'अहं तस्य गृहं गत्वा प्रेम्णा पूर्णतया प्रसादयिष्यामि।'(47)
सवैय्य
'अहो मित्राणि, अहम् अद्य उत्तमवस्त्राणि धारयन् तत्र गमिष्यामि।'
'मया स्वामिना सह मिलितुं निश्चितं, अधुना गन्तुं मया संकल्पः कृतः।'
'आत्मानं तृप्तुं ! सप्त समुद्रान् अपि लङ्घयितुं शक्नोति।
'अहो मित्राणि सहस्राणि प्रयत्नैः शरीरस्य सम्मुखीभवितुं स्पृहामि।'(47)
चौपाई
(उत्तर उर्बासी) यदा अहं लोके प्रादुर्भूतः, ।
(उर्वस्सी) 'जन्मात्प्रभृति मया बहूनां स्त्रीणां प्रेम न कृतम्।'
यदि भवतः मनसि एषा भावना उत्पन्ना
'यदि त्वं प्रख्या कामयसि तर्हि अहं न निवर्तयिष्यामि।'(49)
(अहं) एतदर्थं भवतः गृहं न आगच्छामि
'नरकगमनभीता अहं तव गृहम् आगन्तुं न शक्नोमि।'
त्वं मम गृहम् आगच्छतु
'भवन्तः मम गृहम् आगत्य तृप्तिपर्यन्तं प्रेम्णः आनन्दं लभन्ते इति श्रेयः।'(50)
वार्तालापं कुर्वन् रात्रौ पतिता
जल्पन् जल्पन् च गोधूलिः समीपं गतः तस्याः यौनकामना प्रज्वलितः ।
(सः) अतीव सुन्दरं वेषं कृतवान्
गृहं प्रेषितवती स्वयं च शोभनवस्त्रशोभितवती।'(51)
ततः मोहनः स्वगृहं गतः
मोहनः स्वगृहं प्रत्यागत्य आकर्षकवस्त्राणि धारयति स्म।
उर्बासी टिक्का दी गुथली इत्यस्य नकली लिंगं कृतवान्।
सा मुद्रापूर्णानि पुटकानि कण्ठे लम्बयति स्म, मोमेन च स्वस्य आसनं, शरीरस्य भागं पादद्वयस्य मध्ये आच्छादयति स्म)।(52)
तस्य उपरि एकः इच्छा प्रयुक्ता आसीत्।
तस्य उपरि विषं प्रयोजयित्वा शिवप्रीतिं कृत्वा सरीसृपैः प्राप्तम् ।
शरीरे सक्त इति
यस्मात् कस्य-एवं कदापि संसर्गं गतः, यमस्य मृत्युदेवस्य आत्मानं हरितुं समर्थं कर्तुं विषं स्यात्।(53)
तावत्पर्यन्तं सा महिला तत्र आगता
ततस्तत्र प्राप्ता कन्दस्य चोदनात्यत्यन्तं प्रलोभिता ।
सा तस्य रहस्यं न अवगच्छति स्म
सा सत्यं न कल्पितवती, उर्वस्सी च पुरुषत्वेन दुर्बोधः आसीत्।(54)
यदा सः बहु लीनः अभवत्
पूर्णसन्तुष्ट्या सा तया सह प्रेम्णा कृतवती ।
ततः सा विषकारणात् मूर्च्छिता अभवत्
यदा विषप्रभावेणातिप्रहृष्टा सा यमपदं प्रति प्रस्थिता ।(५५) ।
यदा उर्बासि तं मारितवान्
उर्वस्सि तां संहारं कृत्वा स्वर्गं प्रति अपि प्रस्थिता ।
यत्र कालः सुसमागमं कृतवान्,
यत्र धरमराजस्य परिषदः सत्रः आसीत्, तत्र सा तत्र आगता।(56)
(आह्वान) तस्मै बहु धनं दत्तवान्
सः तां सम्मानयति स्म यत् त्वया मम महती सेवा कृता।
या स्त्री भर्तारं हतवती, .
'यया पतिं हतं सा त्वया एवम् आयुः समाप्तम्।'(57)
दोहिरा
या पीडा तया पतिं हतं सा तस्याः अपि कृता ।
श्लाघ्यः यमराजः यथा सा तथैव उपचारः कृतः।(58)
१०९ तमः दृष्टान्तः शुभच्रितराणां राजमन्त्रीसंवादः, आशीर्वादेन सम्पन्नः। (१०९)(२०८१) २.
सवैय्य
पश्चिमस्य रूपेश्वरराजः अलकेश्वरस्य राजा इव उत्तमः आसीत् ।
सः तावत् सुन्दरः आसीत् यत्, इन्द्रोऽपि पिशाचशत्रुः न सङ्गतिं कर्तुं शक्नोति स्म।
यदि तस्य उपरि युद्धं कृतं स्यात् तर्हि सः पर्वतवत् युद्धं करिष्यति स्म ।
यदि शूरसमूहः तं मारयितुं आगच्छति स्म तर्हि सः एव शतसैनिकाः इव युध्यति स्म।(1)
चौपाई
तस्य गृहे पुत्रः नासीत् ।
परन्तु तस्य विषयः चिन्तितः भवति स्म यतः सः पुत्रेण धन्यः नासीत् ।
तदा तस्य माता अतीव दुःखिता अभवत्