श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 735


ਨਾਮ ਪਾਸਿ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਲੀਜਹੁ ਚੀਨ ਪ੍ਰਬੀਨ ॥੩੮੩॥
नाम पासि के होत है लीजहु चीन प्रबीन ॥३८३॥

“जलाजत्रान” शब्द उच्चारते हुए, ततः “इश्रास्त्र” कहते हुए पाश नाम निर्मित होते हैं, जो हे कुशल जन! भवन्तः ज्ञातुं शक्नुवन्ति।383.

ਹਰਧ੍ਰਦ ਜਲਧ੍ਰਦ ਬਾਰਿਧ੍ਰਦ ਨਿਧਿ ਪਤਿ ਅਸਤ੍ਰ ਬਖਾਨ ॥
हरध्रद जलध्रद बारिध्रद निधि पति असत्र बखान ॥

प्रथमं 'हर्ध्रद्', 'जल्ध्रद्', 'बरिध्रद्' इति वदन्तु तथा (ततः) 'निधिपति' 'अस्त्र' इति शब्दान् योजयन्तु।

ਨਾਮ ਪਾਸਿ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਲੀਜਹੁ ਚਤੁਰ ਪਛਾਨ ॥੩੮੪॥
नाम पासि के होत है लीजहु चतुर पछान ॥३८४॥

पाशनामानि “हर्द्ध्रद्, जल्ध्रद्, वरिध्रद्, विधिपतिः, अस्त्रं च” इति उच्चारनेन निर्मीयन्ते, यत् हे पण्डिताः भवन्तः परिचिनुयुः।३८४।

ਨੀਰਧਿ ਆਦਿ ਉਚਾਰਿ ਕੈ ਈਸਰਾਸਤ੍ਰ ਕਹਿ ਅੰਤਿ ॥
नीरधि आदि उचारि कै ईसरासत्र कहि अंति ॥

प्रथमं 'निर्धि' इति वदतु, (पश्चात्) अन्ते 'इस्रस्त्र' इति वदतु।

ਸਕਲ ਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਪਾਸਿ ਕੇ ਨਿਕਸਤ ਚਲੈ ਬਿਅੰਤ ॥੩੮੫॥
सकल नाम स्री पासि के निकसत चलै बिअंत ॥३८५॥

अन्ते प्रथमं “नीरद” नड इश्रास्त्र” इति वदन् पाशस्य अनेकानि नामानि निरन्तरं विकसितानि सन्ति।३८५।

ਅੰਬੁਦਜਾ ਧਰ ਨਿਧਿ ਉਚਰਿ ਈਸਰਾਸਤ੍ਰ ਕਹਿ ਅੰਤਿ ॥
अंबुदजा धर निधि उचरि ईसरासत्र कहि अंति ॥

प्रथमं 'अम्बुज धार निधि' इति वदतु, (ततः) अन्ते 'इस्रस्त्र' इति वदतु।

ਨਾਮ ਪਾਸਿ ਕੇ ਸਕਲ ਹੀ ਚੀਨਹੁ ਚਤੁਰ ਬਿਅੰਤ ॥੩੮੬॥
नाम पासि के सकल ही चीनहु चतुर बिअंत ॥३८६॥

“अम्बुजधार निद्धि” ततः “इश्रास्त्र” इति वदन् पाश नामकं सर्वान् र्रक्नुवन् पण्डितैः।३८६।

ਧਾਰਾਧਰਜ ਉਚਾਰਿ ਕੈ ਨਿਧਿ ਪਤਿ ਏਸ ਬਖਾਨਿ ॥
धाराधरज उचारि कै निधि पति एस बखानि ॥

(प्रथम) 'धाराधार्जा' शब्दोच्चारणं कृत्वा ततः 'निधिपति' 'अ' च पठन्तु।

ਸਸਤ੍ਰ ਉਚਰਿ ਸਭ ਪਾਸਿ ਕੇ ਲੀਜਹੁ ਨਾਮ ਪਛਾਨ ॥੩੮੭॥
ससत्र उचरि सभ पासि के लीजहु नाम पछान ॥३८७॥

“धाराधराज” ततः “निद्धिपति ईश” “शास्त्रर” इति उक्त्वा पाशनामानि ज्ञायन्ते।३८७।

ਧਾਰਾਧਰ ਧ੍ਰਦ ਈਸ ਕਹਿ ਅਸਤ੍ਰ ਬਹੁਰਿ ਪਦ ਦੀਨ ॥
धाराधर ध्रद ईस कहि असत्र बहुरि पद दीन ॥

(प्रथम) 'धारधर धरद है' कहते हुए, ततो 'अस्त्र' शब्द बोले।

ਨਾਮ ਪਾਸਿ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਚਤੁਰ ਲੀਜੀਅਹੁ ਚੀਨ ॥੩੮੮॥
नाम पासि के होत है चतुर लीजीअहु चीन ॥३८८॥

“धाराध्राज” इति उक्त्वा ततः “अस्त्र” इति शब्दं योजयित्वा पाशनामानि निर्मीयन्ते, ये ज्ञानीभिः ज्ञातुं शक्यन्ते।३८८।

ਪੈ ਪਦ ਪ੍ਰਿਥਮ ਉਚਾਰਿ ਕੈ ਨਿਧਿ ਕਹਿ ਈਸ ਬਖਾਨਿ ॥
पै पद प्रिथम उचारि कै निधि कहि ईस बखानि ॥

प्रथमं पा' पद् उच्चारयित्वा, (ततः) 'निधि' 'अस्ति' इति शब्दान् योजयतु।

ਅਸਤ੍ਰ ਉਚਰਿ ਕਰਿ ਪਾਸਿ ਕੇ ਲੀਜਹੁ ਨਾਮ ਪਛਾਨ ॥੩੮੯॥
असत्र उचरि करि पासि के लीजहु नाम पछान ॥३८९॥

“पया” शब्दं मुख्यतया ततः “निद्धि ईश” इति वदन् तदनन्तरं “अस्त्र” इति शब्दं उच्चारयित्वा पाशस्य नामानि परिचिनुत।३८९।

ਸਕਲ ਦੁਘਦ ਕੇ ਨਾਮ ਲੈ ਨਿਧਿ ਕਹਿ ਈਸ ਬਖਾਨ ॥
सकल दुघद के नाम लै निधि कहि ईस बखान ॥

क्षीरनामानि सर्वाणि गृहीत्वा (ततः) 'निध', 'अस्ति' इति ।

ਅਸਤ੍ਰ ਉਚਰਿ ਕਰਿ ਪਾਸਿ ਕੇ ਚੀਨੀਅਹੁ ਨਾਮ ਸੁਜਾਨ ॥੩੯੦॥
असत्र उचरि करि पासि के चीनीअहु नाम सुजान ॥३९०॥

“दुगाध” इति नामकरणं कृत्वा ततः “निद्धि ईश” इति योजयित्वा तदनन्तरं “अस्त्र” इति शब्दस्य उच्चारणं कृत्वा हे प्रतिभाशालिनः जनाः पाशस्य नामानि परिचिनुवन्तु।३९०।

ਨਾਮ ਸੁ ਬੀਰਨ ਕੇ ਸਭੈ ਮੁਖ ਤੇ ਪ੍ਰਿਥਮ ਉਚਾਰਿ ॥
नाम सु बीरन के सभै मुख ते प्रिथम उचारि ॥

प्रथमं सर्वेषां बीरानां (नायकानां) नामानि पठन्तु।

ਗ੍ਰਸਿਤਨਿ ਕਹਿ ਸਭ ਪਾਸਿ ਕੇ ਲੀਜਹੁ ਨਾਮ ਸੁ ਧਾਰਿ ॥੩੯੧॥
ग्रसितनि कहि सभ पासि के लीजहु नाम सु धारि ॥३९१॥

आदौ नायकानां सर्वाणि नामानि उच्चारयित्वा ततः “ग्रस्तान्” इति शब्दं डुलयन् पाशस्य सर्वाणि नामानि सम्यक् ज्ञायन्ते।३९१।

ਸਕਲ ਬਾਰਿ ਕੇ ਨਾਮ ਲੈ ਨਿਧਿ ਪਤਿ ਈਸ ਬਖਾਨਿ ॥
सकल बारि के नाम लै निधि पति ईस बखानि ॥

(प्रथमम्) जलस्य सर्वाणि नामानि गृहीत्वा, (ततः) अन्ते 'निधि पतिः इति

ਅਸਤ੍ਰ ਉਚਰਿ ਕਰਿ ਪਾਸਿ ਕੇ ਲੀਜਹੁ ਨਾਮ ਸੁਜਾਨ ॥੩੯੨॥
असत्र उचरि करि पासि के लीजहु नाम सुजान ॥३९२॥

“जल” इति सर्वाणि नामानि वदन्, ततः “निद्धिपति ईश” इति योजयित्वा तदनन्तरं “अस्त्र” इति शब्दमुच्चारयित्वा, हे ज्ञानिनः! पाशस्य सर्वाणि नामानि विद्धि।३९२।

ਸਕਲ ਨਾਮ ਲੈ ਧੂਰਿ ਕੇ ਧਰ ਨਿਧਿ ਈਸ ਬਖਾਨਿ ॥
सकल नाम लै धूरि के धर निधि ईस बखानि ॥

(प्रथमम्) 'धुरी' इत्यस्य सर्वाणि नामानि गृहीत्वा (ततः) 'धार निधि' 'अस्ति' इति पठन्तु।

ਅਸਤ੍ਰ ਉਚਰਿ ਕਰਿ ਪਾਸਿ ਕੇ ਚੀਨੀਅਹੁ ਨਾਮ ਸੁਜਾਨ ॥੩੯੩॥
असत्र उचरि करि पासि के चीनीअहु नाम सुजान ॥३९३॥

“धूल” के सभी नाम कहकर फिर “धर निद्धि ईश” “अस्त्र” शब्दों को जोड़कर, हे पण्डित! पाशस्य नामानि परिचिनोतु।393.

ਬਾਰਿਦ ਅਰਿ ਪਦ ਪ੍ਰਿਥਮ ਕਹਿ ਈਸਰਾਸਤ੍ਰ ਕਹਿ ਅੰਤ ॥
बारिद अरि पद प्रिथम कहि ईसरासत्र कहि अंत ॥

प्रथमं 'बरिद अरि' इति वदतु (ततः) अन्ते 'निधि' 'इस्रस्त्र' इति वदतु।

ਨਿਧਿ ਕਹਿ ਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਪਾਸਿ ਕੇ ਚੀਨਹੁ ਚਤੁਰ ਅਨੰਤ ॥੩੯੪॥
निधि कहि नाम स्री पासि के चीनहु चतुर अनंत ॥३९४॥

आदौ “वरिद् अरि” इति शब्दमुच्चारयन्, ततः अन्ते “इश्रास्त्रम्” इति योजयित्वा पश्चात् “निद्धि” इति वदन् हे ज्ञानिनः! पाशस्य नामानि परिचिनोतु।394.

ਤ੍ਰਾਤ੍ਰਾਤਕ ਪਦ ਪ੍ਰਿਥਮ ਕਹਿ ਨਿਧਿ ਏਸਾਸਤ੍ਰ ਬਖਾਨ ॥
त्रात्रातक पद प्रिथम कहि निधि एसासत्र बखान ॥

प्रथमं 'त्रत्रान्तक' (त्रत्रि अन्तक) इति शब्दं वदन्तु ततः 'एसस्त्र' इति शब्दं योजयन्तु ।

ਨਾਮ ਪਾਸਿ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਚਤੁਰ ਲੀਜੀਅਹੁ ਜਾਨ ॥੩੯੫॥
नाम पासि के होत है चतुर लीजीअहु जान ॥३९५॥

आदौ “त्रेतन्तक” शब्दमुच्चारं कृत्वा ततः “निद्धि इश्रास्त्र” इति वदन् पाशनामानि निर्मीयन्ते, ये हे ज्ञानिनः! भवन्तः ज्ञातुं शक्नुवन्ति।395.

ਝਖੀ ਤ੍ਰਾਣਿ ਪਦ ਪ੍ਰਿਥਮੈ ਕਹਿ ਈਸਰਾਸਤ੍ਰ ਕਹਿ ਅੰਤਿ ॥
झखी त्राणि पद प्रिथमै कहि ईसरासत्र कहि अंति ॥

प्रथमं 'झाखी त्रणी' पाठ (ततः) 'इसरस्त्र' पाठ।

ਨਾਮ ਸਕਲ ਸ੍ਰੀ ਪਾਸਿ ਕੇ ਨਿਕਸਤ ਚਲਤ ਬਿਅੰਤ ॥੩੯੬॥
नाम सकल स्री पासि के निकसत चलत बिअंत ॥३९६॥

मुख्यतया अन्ते “झखित्रान्” “इश्रास्त्र” इति शब्दं उच्चारयन् पाशस्य सर्वाणि नामानि निरन्तरं विकसितानि सन्ति।३९६।

ਮਤਸ ਤ੍ਰਾਣਿ ਪ੍ਰਿਥਮੈ ਉਚਰਿ ਈਸਰਾਸਤ੍ਰ ਕੈ ਦੀਨ ॥
मतस त्राणि प्रिथमै उचरि ईसरासत्र कै दीन ॥

प्रथमं 'मातस् त्राणी' इति वदतु, (ततः) 'इस्रस्त्र' इति वदतु।

ਨਾਮ ਪਾਸਿ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਚਤੁਰ ਲੀਜੀਅਹੁ ਚੀਨ ॥੩੯੭॥
नाम पासि के होत है चतुर लीजीअहु चीन ॥३९७॥

“मत्स्यत्रन्” इति मुख्यतया वदन् ततः “इश्रास्त्रं” योजयित्वा पाशनामानि निर्मीयन्ते, ये हे ज्ञानिनः! भवन्तः ज्ञातुं शक्नुवन्ति।397.

ਮੈਨ ਕੇਤੁ ਕਹਿ ਤ੍ਰਾਣਿ ਕਹਿ ਈਸਰਾਸਤ੍ਰ ਕੈ ਦੀਨ ॥
मैन केतु कहि त्राणि कहि ईसरासत्र कै दीन ॥

'मन केतुः' इति वदन्तु ततः 'त्राणि' 'इस्रस्त्र' इति वदन्तु।

ਨਾਮ ਪਾਸਿ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਚਤੁਰ ਲੀਜੀਅਹੁ ਚੀਨ ॥੩੯੮॥
नाम पासि के होत है चतुर लीजीअहु चीन ॥३९८॥

“मैंकेतुः” “त्रां” इति उक्त्वा ततः “इश्रास्त्र” इति योजयित्वा पाशनामानि निर्मीयन्ते, ये हे ज्ञानिनः! भवन्तः ज्ञातुं शक्नुवन्ति।398.

ਸਕਲ ਨਾਮ ਲੈ ਨੀਰ ਕੇ ਜਾ ਕਹਿ ਤ੍ਰਾਣਿ ਬਖਾਨ ॥
सकल नाम लै नीर के जा कहि त्राणि बखान ॥

निर (जलस्य) (प्रथम) सर्वाणि नामानि गृहीत्वा ततः 'जा' 'त्राणि' इति शब्दान् योजयन्तु।

ਈਸਰਾਸਤ੍ਰ ਕਹਿ ਪਾਸਿ ਕੇ ਚੀਨਹੁ ਨਾਮ ਅਪ੍ਰਮਾਨ ॥੩੯੯॥
ईसरासत्र कहि पासि के चीनहु नाम अप्रमान ॥३९९॥

“जल” इत्यस्य सर्वाणि नामानि उक्त्वा ततः “जा, त्राणः ततः इश्रास्त्रम्” इति वचनं उच्चारयित्वा पाशनामानि ज्ञायन्ते।३९९।

ਬਾਰਿਜ ਤ੍ਰਾਣਿ ਬਖਾਨਿ ਕੈ ਈਸਰਾਸਤ੍ਰ ਕੈ ਦੀਨ ॥
बारिज त्राणि बखानि कै ईसरासत्र कै दीन ॥

(प्रथम) 'बरिज त्रणी' कहें (ततः) 'इसरस्त्र' शब्द बोले।

ਨਾਮ ਪਾਸਿ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਚਤੁਰ ਲੀਜੀਅਹੁ ਚੀਨ ॥੪੦੦॥
नाम पासि के होत है चतुर लीजीअहु चीन ॥४००॥

“वारिज्त्रान्” इति वदन् ततः “इश्रास्त्र” इति योजयित्वा हे ज्ञानिनः ! पाशनामानि निर्मीयन्ते।४००।

ਜਲਜ ਤ੍ਰਾਣਿ ਪਦ ਪ੍ਰਿਥਮ ਕਹਿ ਈਸਰਾਸਤ੍ਰ ਪੁਨਿ ਭਾਖੁ ॥
जलज त्राणि पद प्रिथम कहि ईसरासत्र पुनि भाखु ॥

प्रथमं 'जलज त्रणी' इति शब्दं वदन्, ततः 'इसरस्त्र' इति वदतु।

ਨਾਮ ਪਾਸਿ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਚਤੁਰ ਚੀਨ ਚਿਤ ਰਾਖੁ ॥੪੦੧॥
नाम पासि के होत है चतुर चीन चित राखु ॥४०१॥

पाशनामानि मुख्यतया “जलजत्रन्” इति शब्दस्य उच्चारणं कृत्वा ततः “इश्रास्त्रं” इति वदन् निर्मीयन्ते, ये ज्ञानिनः मनसि अवगच्छन्ति।401.

ਨੀਰਜ ਤ੍ਰਾਣਿ ਬਖਾਨਿ ਕੈ ਈਸਰਾਸਤ੍ਰ ਕਹਿ ਅੰਤਿ ॥
नीरज त्राणि बखानि कै ईसरासत्र कहि अंति ॥

'नीरज त्रणी' (ततः) कत्वा अन्ते 'इस्रास्त्र' इति वदन्तु।

ਸਕਲ ਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਪਾਸਿ ਕੇ ਨਿਕਸਤ ਚਲਤ ਅਨੰਤ ॥੪੦੨॥
सकल नाम स्री पासि के निकसत चलत अनंत ॥४०२॥

आदौ “नीरजत्रान्” अन्ते इश्रास्त्रम्” इति वदन् पाशस्य सर्वाणि नामानि निरन्तरं विकसितानि भवन्ति।402.

ਕਮਲ ਤ੍ਰਾਣਿ ਪਦ ਪ੍ਰਿਥਮ ਕਹਿ ਈਸਰਾਸਤ੍ਰ ਕੈ ਦੀਨ ॥
कमल त्राणि पद प्रिथम कहि ईसरासत्र कै दीन ॥

प्रथमं 'कमल त्राणी' पदं वदन् 'इस्रस्त्र' इति योजयतु।

ਨਾਮ ਪਾਸਿ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਚਤੁਰ ਲੀਜੀਅਹੁ ਚੀਨ ॥੪੦੩॥
नाम पासि के होत है चतुर लीजीअहु चीन ॥४०३॥

हे ज्ञानिनः ! आदौ “कमल्त्रान्” इति उच्चारयित्वा ततः “इश्रास्त्र” इति योजयित्वा पाशनामानि निर्मीयन्ते ।४०३.

ਰਿਪੁ ਪਦ ਪ੍ਰਿਥਮ ਉਚਾਰਿ ਕੈ ਅੰਤਕ ਬਹੁਰਿ ਬਖਾਨ ॥
रिपु पद प्रिथम उचारि कै अंतक बहुरि बखान ॥

(प्रथमम्) 'रिपु' पदं पठन्तु ततः 'अन्तक' (शब्दम्) पठन्तु।

ਨਾਮ ਪਾਸਿ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਲੀਜੀਅਹੁ ਸਮਝ ਸੁਜਾਨ ॥੪੦੪॥
नाम पासि के होत है लीजीअहु समझ सुजान ॥४०४॥

पाशनामानि प्रथमं “रिपु” इति शब्दस्य उच्चारणेन निर्मिताः भवन्ति हे ज्ञानिनः! ततः “अन्तक” इति योजयित्वा ।४०४.

ਸਤ੍ਰੁ ਆਦਿ ਸਬਦੁ ਉਚਰਿ ਕੈ ਅੰਤਕ ਪੁਨਿ ਪਦ ਦੇਹੁ ॥
सत्रु आदि सबदु उचरि कै अंतक पुनि पद देहु ॥

प्रथमं 'सत्रु' इति शब्दस्य उच्चारणं कृत्वा ततः 'अन्तक' इति शब्दं योजयतु ।

ਨਾਮ ਸਕਲ ਸ੍ਰੀ ਪਾਸਿ ਕੇ ਚੀਨ ਚਤੁਰ ਚਿਤਿ ਲੇਹੁ ॥੪੦੫॥
नाम सकल स्री पासि के चीन चतुर चिति लेहु ॥४०५॥

“शत्रु” शब्दं मुख्यतया वदन् ततः “अन्तक” शब्दं योजयित्वा हे पण्डिताः ! पाशनामानि निर्मीयन्ते।405.

ਆਦਿ ਖਲ ਸਬਦ ਉਚਰਿ ਕੈ ਅੰਤ੍ਯਾਤਕ ਕੈ ਦੀਨ ॥
आदि खल सबद उचरि कै अंत्यातक कै दीन ॥

प्रथमं 'खाल' शब्दस्य उच्चारणं कृत्वा अन्ते 'अन्तक' (पदम्) योजयन्तु।

ਨਾਮ ਪਾਸ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਚਤੁਰ ਲੀਜੀਅਹੁ ਚੀਨ ॥੪੦੬॥
नाम पास के होत है चतुर लीजीअहु चीन ॥४०६॥

“खाल” इति शब्दं वदन्, ततः अन्ते “यान्तक’ इति योजयित्वा, हे ज्ञानिनः! पाशनामानि निर्मीयन्ते, यत् भवन्तः ज्ञातुं शक्नुवन्ति।406.

ਦੁਸਟ ਆਦਿ ਸਬਦ ਉਚਰਿ ਕੈ ਅੰਤ੍ਯਾਤਕ ਕਹਿ ਭਾਖੁ ॥
दुसट आदि सबद उचरि कै अंत्यातक कहि भाखु ॥

आदौ धूलिशब्दं वदन् अन्ते 'अन्तक' इति वदन्तु।