श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 742


ਪ੍ਰਥਮ ਪਛਣੀ ਸਬਦ ਕਹਿ ਰਿਪੁ ਅਰਿ ਪਦ ਕੌ ਦੇਹੁ ॥
प्रथम पछणी सबद कहि रिपु अरि पद कौ देहु ॥

प्रथमं 'पछानी' (बाणधारी सेना) इति शब्दं वदन् (ततः) 'रिपु अरि' शब्दस्य उच्चारणं कुर्वन्तु।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਚੀਨ ਚਤੁਰ ਚਿਤਿ ਲੇਹੁ ॥੫੩੮॥
नाम तुपक के होत है चीन चतुर चिति लेहु ॥५३८॥

प्रथमं “पखिनी” इति शब्दं वदन् ततः “रिपु अरि” इति योजयित्वा हे ज्ञानिनः ! तुपकनामानि निर्मीयन्ते।५३८।

ਪ੍ਰਥਮ ਪਤ੍ਰਣੀ ਸਬਦ ਕਹਿ ਰਿਪੁ ਅਰਿ ਅੰਤਿ ਬਖਾਨ ॥
प्रथम पत्रणी सबद कहि रिपु अरि अंति बखान ॥

प्रथमं पत्नीशब्दं वदन् (ततः) अन्ते 'रिपु अरि' इति शब्दं योजयन्तु।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਲੀਜੀਅਹੁ ਸੁਘਰ ਪਛਾਨ ॥੫੩੯॥
नाम तुपक के होत है लीजीअहु सुघर पछान ॥५३९॥

प्रथमं “पत्राणि” इति शब्दं वदन् ततः “रिपु अरि” इति योजयित्वा अन्ते तुपकस्य नामानि निर्मीयन्ते।५३९।

ਪਰਿਣੀ ਆਦਿ ਉਚਾਰਿ ਕੈ ਰਿਪੁ ਅਰਿ ਬਹੁਰਿ ਬਖਾਨ ॥
परिणी आदि उचारि कै रिपु अरि बहुरि बखान ॥

प्रथमं परिणीशब्दस्य उच्चारणं कुर्वन्तु, ततः 'रिपु अरि' इति शब्दं वदन्तु।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਚੀਨਹੁ ਚਤੁਰ ਪ੍ਰਮਾਨ ॥੫੪੦॥
नाम तुपक के होत है चीनहु चतुर प्रमान ॥५४०॥

प्रथमं “परिणी” इति शब्दं वदन् ततः “रिपु अरि” इति उच्चारयन् हे पण्डिताः ! तुपकस्य नामानि परिचिनोतु।५४०।

ਪੰਖਣਿ ਆਦਿ ਉਚਾਰਿ ਕੈ ਰਿਪੁ ਅਰਿ ਬਹੁਰਿ ਉਚਾਰਿ ॥
पंखणि आदि उचारि कै रिपु अरि बहुरि उचारि ॥

प्रथमं 'खांखानी' इति शब्दं वदन्तु ततः 'रिपु अरि' इति शब्दस्य उच्चारणं कुर्वन्तु।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਲੀਜਹੁ ਸੁਕਬਿ ਸੁ ਧਾਰ ॥੫੪੧॥
नाम तुपक के होत है लीजहु सुकबि सु धार ॥५४१॥

प्रथमं पाखिणीशब्दं वदन् ततः “रिपु अरि” इति उच्चारयित्वा तुपकनामानि निर्मीयन्ते।५४१।

ਪਤ੍ਰਣਿ ਆਦਿ ਬਖਾਨਿ ਕੈ ਰਿਪੁ ਅਰਿ ਅੰਤਿ ਉਚਾਰਿ ॥
पत्रणि आदि बखानि कै रिपु अरि अंति उचारि ॥

प्रथमं 'पत्राणि' इति शब्दस्य उच्चारणेन (ततः) अन्ते 'रिपु अरि' इति योजयितव्यम्।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਲੀਜਹੁ ਚਤੁਰ ਬਿਚਾਰ ॥੫੪੨॥
नाम तुपक के होत है लीजहु चतुर बिचार ॥५४२॥

प्रथमं पट्राणिशब्दं वदन् अन्ते “रिपु अरि” इति उच्चारयित्वा तुपकनामानि निर्मीयन्ते।५४२।

ਨਭਚਰਿ ਆਦਿ ਬਖਾਨਿ ਕੈ ਰਿਪੁ ਅਰਿ ਅੰਤਿ ਉਚਾਰਿ ॥
नभचरि आदि बखानि कै रिपु अरि अंति उचारि ॥

प्रथमं 'नभचारी' (आकाशे उड्डीयमानैः बाणैः उत्थापितं सेना) श्लोकं पठन्तु (ततः) अन्ते 'रिपु अरि' इति शब्दं पठन्तु।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਲੀਜਹੁ ਸੁਕਬਿ ਸੁ ਧਾਰਿ ॥੫੪੩॥
नाम तुपक के होत है लीजहु सुकबि सु धारि ॥५४३॥

प्रथमं “नबचारी” इति शब्दं वदन् अन्ते “रिपु अरि” इति उक्त्वा हे कवयः तुपकस्य नामानि निर्मीयन्ते, येषु भवन्तः सुधारं कुर्वन्तु।५४३।

ਰਥਨੀ ਆਦਿ ਉਚਾਰਿ ਕੈ ਰਿਪੁ ਅਰਿ ਅੰਤਿ ਉਚਾਰਿ ॥
रथनी आदि उचारि कै रिपु अरि अंति उचारि ॥

प्रथमं 'रथनि' (रथसेना) इति वदन्तु (ततः) अन्ते 'रिपु अरि' इति योजयन्तु।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਲੀਜਹੁ ਚਤੁਰ ਬਿਚਾਰ ॥੫੪੪॥
नाम तुपक के होत है लीजहु चतुर बिचार ॥५४४॥

प्रथमं “रथनी” इति शब्दं वदन् अन्ते “रिपु कला” इति उच्चारयित्वा तुपकस्य नामानि निर्मीयन्ते।५४४।

ਸਕਟਨਿ ਆਦਿ ਉਚਾਰੀਐ ਰਿਪੁ ਅਰਿ ਪਦ ਕੇ ਦੀਨ ॥
सकटनि आदि उचारीऐ रिपु अरि पद के दीन ॥

प्रथमं 'सक्तनि' (रथसेना) इति शब्दं वदन् (ततः) 'रिपु अरि' इति शब्दं योजयतु।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਲੀਜਹੁ ਸਮਝ ਪ੍ਰਬੀਨ ॥੫੪੫॥
नाम तुपक के होत है लीजहु समझ प्रबीन ॥५४५॥

आदौ शाक्तानिशब्दं वदन् ततः “रिपु अरि” योजयित्वा तुपकस्य नामानि भवन्ति कुशलाः।५४५।

ਰਥਣੀ ਆਦਿ ਬਖਾਨਿ ਕੈ ਰਿਪੁ ਅਰਿ ਅੰਤਿ ਉਚਾਰਿ ॥
रथणी आदि बखानि कै रिपु अरि अंति उचारि ॥

प्रथमं (शब्दं) 'रथनी' (रथसेना) इति वदन्, (ततः) अन्ते 'रिपु अरि' इति शब्दं योजयतु।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਲੀਜਹੁ ਸੁਕਬਿ ਸੁ ਧਾਰ ॥੫੪੬॥
नाम तुपक के होत है लीजहु सुकबि सु धार ॥५४६॥

प्रथमं रथनीशब्दं वदन् अन्ते “रिपु अरि” इति उच्चारयित्वा तुपकनामानि निर्मीयन्ते।५४६।

ਆਦਿ ਸਬਦ ਕਹਿ ਸ੍ਰਯੰਦਨੀ ਰਿਪੁ ਅਰਿ ਅੰਤਿ ਉਚਾਰ ॥
आदि सबद कहि स्रयंदनी रिपु अरि अंति उचार ॥

प्रथमं 'स्यन्दनी' इति शब्दं वदन्तु ततः अन्ते 'रिपु अरि' इति शब्दं वदन्तु।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਲੀਜਹੁ ਸੁਕਬਿ ਸੁ ਧਾਰ ॥੫੪੭॥
नाम तुपक के होत है लीजहु सुकबि सु धार ॥५४७॥

प्रथमं “सायन्दनी” इति शब्दं वदन् अन्ते “रिपु अरि” इति योजयित्वा तुपकस्य नामानि निर्मीयन्ते।५४७।

ਪਟਨੀ ਆਦਿ ਬਖਾਨਿ ਕੈ ਰਿਪੁ ਅਰਿ ਅੰਤ ਉਚਾਰ ॥
पटनी आदि बखानि कै रिपु अरि अंत उचार ॥

प्रथमं 'पत्नी' (पतिशास्त्रेण सज्जा सेना) इति वदन्, (ततः) अन्ते 'रिपु अरि' इति योजयतु।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਲੀਜਹੁ ਚਤੁਰ ਬਿਚਾਰ ॥੫੪੮॥
नाम तुपक के होत है लीजहु चतुर बिचार ॥५४८॥

प्रथमं “पत्नी” इति शब्दं वदन् अन्ते “रिपु कला” इति उच्चारयित्वा हे ज्ञानिनः! तुपकस्य नामानि निर्मीयन्ते।५४८।

ਆਦਿ ਬਸਤ੍ਰਣੀ ਸਬਦ ਕਹਿ ਰਿਪੁ ਅਰਿ ਅੰਤਿ ਬਖਾਨ ॥
आदि बसत्रणी सबद कहि रिपु अरि अंति बखान ॥

प्रथमं 'बस्त्रानी' (तंबूषु निवसति सेना) इति शब्दं वदन्तु अन्ते 'रिपु अरि' इति शब्दं वदन्तु।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਹੋਤ ਹੈ ਚੀਨ ਲੇਹੁ ਮਤਿਵਾਨ ॥੫੪੯॥
नाम तुपक के होत है चीन लेहु मतिवान ॥५४९॥

प्रथमं “वास्त्राणि” इति शब्दं वदन् अन्ते “रिपु अरि” इति उच्चारयित्वा तुपकस्य नामानि निर्मीयन्ते।५४९।