श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 1170


ਸਰਿਤਾ ਬਹੁਤ ਬਹਤ ਜਿਹ ਬਨ ਮੈ ॥
सरिता बहुत बहत जिह बन मै ॥

तस्मिन् द्रोणिके बहवः नद्यः प्रवहन्ति स्म ।

ਝਰਨਾ ਚਲਤ ਲਗਤ ਸੁਖ ਮਨ ਮੈ ॥
झरना चलत लगत सुख मन मै ॥

प्रवहन्ति स्म फव्वारा ये मनसि आनन्दं जनयन्ति स्म।

ਸੋਭਾ ਅਧਿਕ ਨ ਬਰਨੀ ਜਾਵੈ ॥
सोभा अधिक न बरनी जावै ॥

तस्य महान् तेजः वर्णयितुं न शक्यते।

ਨਿਰਖੇ ਹੀ ਆਭਾ ਬਨਿ ਆਵੈ ॥੯॥
निरखे ही आभा बनि आवै ॥९॥

तेषां सौन्दर्यं दर्शनेन निर्मितम् आसीत्। ९.

ਤਹ ਹੀ ਜਾਤ ਭਯਾ ਸੋ ਰਾਈ ॥
तह ही जात भया सो राई ॥

राजा तत्र प्राप्तः।

ਜਾ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾ ਨ ਬਰਨੀ ਜਾਈ ॥
जा की प्रभा न बरनी जाई ॥

यस्य (स्थानस्य) सौन्दर्यं वर्णयितुं न शक्यते।

ਮਰਤ ਭਯੋ ਮ੍ਰਿਗਹਿ ਲੈ ਤਹਾ ॥
मरत भयो म्रिगहि लै तहा ॥

तत्र नीत्वा मृगः मृतः,

ਦੇਵ ਦੈਂਤ ਜਾ ਨਿਰਖਤ ਜਹਾ ॥੧੦॥
देव दैंत जा निरखत जहा ॥१०॥

यत्र देवाः दिग्गजाः च पश्यन्ति स्म। १०.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਦੇਵ ਦਾਨਵਨ ਕੀ ਸੁਤਾ ਜਿਹ ਬਨ ਸੇਵਤ ਨਿਤ੍ਯ ॥
देव दानवन की सुता जिह बन सेवत नित्य ॥

देवदानवसुताः तत् बन्न् नित्यं खादन्ति स्म

ਸਦਾ ਬਸਾਯੋ ਰਾਖ ਹੀ ਤਾਹਿ ਚਿਤ ਜ੍ਯੋ ਮਿਤ੍ਰਯ ॥੧੧॥
सदा बसायो राख ही ताहि चित ज्यो मित्रय ॥११॥

ते च तं मित्रवत् हृदये सदा स्थापयन्ति स्म। ११.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਜਛ ਗੰਧ੍ਰਬੀ ਅਤਿ ਉਨਮਦਾ ॥
जछ गंध्रबी अति उनमदा ॥

यक्षगन्धर्बस्त्रीः अतीव प्रसन्नाः भवन्ति

ਸੇਵਤ ਹੈਂ ਤਿਹ ਬਨ ਕੌ ਸਦਾ ॥
सेवत हैं तिह बन कौ सदा ॥

ते अस्य बन्नस्य (तस्मिन् भ्रमन्तः) पालनं कुर्वन्ति स्म ।

ਨਰੀ ਨਾਗਨੀ ਕੌ ਚਿਤ ਲ੍ਯਾਵੈ ॥
नरी नागनी कौ चित ल्यावै ॥

स्त्रीणां सर्पकन्यानां च प्रीतिः आसीत्

ਨਟੀ ਨ੍ਰਿਤਕਾ ਕੌਨ ਗਨਾਵੈ ॥੧੨॥
नटी न्रितका कौन गनावै ॥१२॥

नर्तकाः च गणयितुं न शक्यन्ते। १२.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਤਿਨ ਕੀ ਦੁਤਿ ਤਿਨ ਹੀ ਬਨੀ ਕੋ ਕਬਿ ਸਕਤ ਬਤਾਇ ॥
तिन की दुति तिन ही बनी को कबि सकत बताइ ॥

तस्याः सौन्दर्यं तस्याः सदृशम् आसीत्, यत् कविः वर्णयितुं शक्नोति।

ਲਖੇ ਲਗਨ ਲਾਗੀ ਰਹੈ ਪਲਕ ਨ ਜੋਰੀ ਜਾਇ ॥੧੩॥
लखे लगन लागी रहै पलक न जोरी जाइ ॥१३॥

तान् पश्यन् अवधानं तिष्ठति, पलकानि अपि पिधातुं न शक्यन्ते । १३.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਰਾਜ ਕੁਅਰ ਤਿਨ ਕੌ ਜਬ ਲਹਾ ॥
राज कुअर तिन कौ जब लहा ॥

यदा राज कुंवरः तान् दृष्टवान्

ਮਨ ਮਹਿ ਅਤਿਹਿ ਬਿਸਮ ਹ੍ਵੈ ਰਹਾ ॥
मन महि अतिहि बिसम ह्वै रहा ॥

अतः अहं मनसि अतीव आश्चर्यचकितः अभवम्।

ਚਿਤ ਭਰਿ ਚੌਪ ਡੀਠ ਇਮਿ ਜੋਰੀ ॥
चित भरि चौप डीठ इमि जोरी ॥

अहं तान् बहु उत्साहेन मनसि पश्यन्,

ਜਨੁਕ ਚੰਦ੍ਰ ਕੇ ਸਾਥ ਚਕੋਰੀ ॥੧੪॥
जनुक चंद्र के साथ चकोरी ॥१४॥

यथा चन्द्रेण सह चिकोरी सम्बद्धा भवति। १४.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਯਾ ਰਾਜਾ ਕੋ ਰੂਪ ਲਖਿ ਅਟਕਿ ਰਹੀ ਵੈ ਬਾਲ ॥
या राजा को रूप लखि अटकि रही वै बाल ॥

तस्य नृपस्य रूपं दृष्ट्वा ताः स्तब्धाः |

ਲਲਨਾ ਕੇ ਲੋਇਨ ਨਿਰਖਿ ਸਭ ਹੀ ਭਈ ਗੁਲਾਲ ॥੧੫॥
ललना के लोइन निरखि सभ ही भई गुलाल ॥१५॥

दृष्ट्वा च प्रियायाः नेत्राणि सर्वे रक्ताः अभवन्। १५.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਅਟਕਤ ਭਈ ਲਾਲ ਲਖਿ ਬਾਲਾ ॥
अटकत भई लाल लखि बाला ॥

तत् प्रियं दृष्ट्वा ते सर्वे अटन्ति स्म

ਜੈਸੇ ਮਨਿ ਲਾਲਨ ਕੀ ਮਾਲਾ ॥
जैसे मनि लालन की माला ॥

यथा मणिहीरकमालाः।

ਕਹਿਯੋ ਚਹਤ ਕਛੁ ਤਊ ਲਜਾਵੈ ॥
कहियो चहत कछु तऊ लजावै ॥

(सा) किमपि वक्तुम् इच्छति स्म, परन्तु लज्जालुः आसीत्।

ਚਲਿ ਚਲਿ ਤੀਰ ਕੁਅਰ ਕੇ ਆਵੈ ॥੧੬॥
चलि चलि तीर कुअर के आवै ॥१६॥

अद्यापि ते कुंवरस्य समीपं आगच्छन्ति स्म। 16.

ਕੈ ਕੁਰਬਾਨ ਲਲਾ ਮਨ ਡਾਰੈ ॥
कै कुरबान लला मन डारै ॥

प्रियतः मनः यजतु

ਭੂਖਨ ਚੀਰ ਪਟੰਬਰ ਵਾਰੈ ॥
भूखन चीर पटंबर वारै ॥

मणिकवचक्षौमदुपट्टं च दत्तवान्।

ਫੂਲ ਪਾਨ ਕੋਊ ਲੈ ਆਵੈ ॥
फूल पान कोऊ लै आवै ॥

कश्चित् पुष्पाणि पानानि च आनयति स्म

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਸੌ ਗੀਤਨ ਗਾਵੈ ॥੧੭॥
भाति भाति सौ गीतन गावै ॥१७॥

सा च भिन्नानि गीतानि गायति स्म। १७.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਨਿਰਖਿ ਨ੍ਰਿਪਤ ਕੀ ਅਤਿ ਪ੍ਰਭਾ ਰੀਝ ਰਹੀ ਸਭ ਨਾਰਿ ॥
निरखि न्रिपत की अति प्रभा रीझ रही सभ नारि ॥

राज्ञः महतीं तेजः दृष्ट्वा सर्वाणि स्त्रियः मुग्धाः भवन्ति स्म ।

ਭੂਖਨ ਚੀਰ ਪਟੰਬ੍ਰ ਸਭ ਦੇਇ ਛਿਨਿਕ ਮਹਿ ਵਾਰ ॥੧੮॥
भूखन चीर पटंब्र सभ देइ छिनिक महि वार ॥१८॥

रत्नानि वस्त्राणि च क्षौमदुपट्टानि सर्वाणि भग्नाः । १८.

ਜਨੁ ਕੁਰੰਗਨਿ ਨਾਦ ਧੁਨਿ ਰੀਝਿ ਰਹੀ ਸੁਨਿ ਕਾਨ ॥
जनु कुरंगनि नाद धुनि रीझि रही सुनि कान ॥

मृगः कर्णैः शब्दं शृणोति इव ।

ਤ੍ਯੋਂ ਅਬਲਾ ਬੇਧੀ ਸਕਲ ਬਧੀ ਬਿਰਹ ਕੇ ਬਾਨ ॥੧੯॥
त्यों अबला बेधी सकल बधी बिरह के बान ॥१९॥

तथैव सर्वा स्त्रियो बिर्होन् बाणेन विद्धाः । १९.

ਸਭ ਰੀਝੀ ਲਖਿ ਰਾਇ ਛਬਿ ਦਿਤਿਯਾਦਿਤਿ ਕੁਮਾਰਿ ॥
सभ रीझी लखि राइ छबि दितियादिति कुमारि ॥

राज्ञः सौन्दर्यं दृष्ट्वा सर्वे देवासुरस्त्रीः रुचिं प्राप्नुवन् ।

ਕਿੰਨ੍ਰਨਿ ਜਛ ਭੁਜੰਗਜਾ ਮੋਹਿ ਰਹੀ ਸਭ ਨਾਰਿ ॥੨੦॥
किंन्रनि जछ भुजंगजा मोहि रही सभ नारि ॥२०॥

किन्नरयक्षनागासुताः सर्वाः स्त्रियः मोहिताः अभवन् । २०.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਸਭ ਅਬਲਾ ਇਹ ਭਾਤਿ ਬਿਚਾਰੈ ॥
सभ अबला इह भाति बिचारै ॥

सर्वाणि स्त्रियः एवं चिन्तयन्ति स्म

ਜੋਰ ਡੀਠ ਨ੍ਰਿਪ ਓਰ ਨਿਹਾਰੈ ॥
जोर डीठ न्रिप ओर निहारै ॥

ते च राजानं प्रेक्षमाणाः आसन्।

ਕੈ ਹਮ ਆਜੁ ਇਹੀ ਕਰ ਬਰਿਹੈ ॥
कै हम आजु इही कर बरिहै ॥

किमपि भवतु अद्य वयं तस्य उपयोगं करिष्यामः

ਨਾਤਰ ਇਹੀ ਛੇਤ੍ਰ ਪਰ ਮਰਿਹੈ ॥੨੧॥
नातर इही छेत्र पर मरिहै ॥२१॥

अथवा अस्मिन् स्थाने म्रियन्ते। २१.