द्वयम् : १.
(उर्वस्सीं दृष्ट्वा राणी चिन्तितवती)
'इदं प्रतीयते केनचित् साधुः शक्रेश्वरं (यः इदानीं अत्र अस्ति)।
कबित्
'इदं वेषेण सूर्यः अवतरितः इव ।'
'स्वर्गात् कश्चित् स्वर्गं त्यक्त्वा अवतरितः इव दृश्यते, 'भूमौ आचमनार्थं तीर्थयात्रायां।'
'इदं प्रतीयते कामदेवः शिवमृत्युभयेन मानुषरूपं स्वीकृतवान्, 'आत्मानं निगूढं कर्तुं ।
'भवतु, पुन्नु, शशिकामना, क्रुद्धा, मम वञ्चनाय वञ्चनं कृतवान्।'(34)
चौपाई
सा अद्यापि एतत् वक्तुं न शक्नोति स्म
सा अद्यापि एवं चिन्तयति स्म यदा सा (उर्वस्सी) समीपम् आगता,
(तस्य) रूपं दृष्ट्वा सा मुग्धा अभवत्
सा तावत् प्रविष्टा आसीत् यत् तस्याः जागरूकतायाः भावः नष्टः अभवत्।(35)
सोरथः १.
(सः स्वस्य) बहूनां दूतान् अपारं धनं प्रेषितवान्
तत् (तस्य समीपं गत्वा) कथयतु यत् कृपया अस्मिन् गृहे एकं महुरात् (द्विघण्टासमं समयं) तिष्ठतु। ३६.
कबित्
(रानी) 'किं त्वं केसः, शेषनागः वा दानेशः, यः एतादृशं आकर्षकं व्यवहारं स्वीकृतवान्?
'किं त्वं शिवः सुरेशः गणेशः महेशः वा वेदप्रतिपादकः असि, साक्षात् लोके प्रादुर्भूतः?
'किं त्वं कालिन्द्रस्य Es असि, अथवा त्वं स्वयं J ales असि, कथयतु यत् त्वं कस्मात् डोमेनात् आगतः?
'ब्रूहि यदि त्वं मम प्रभुः एस असि, किमर्थं च त्वं स्वसाम्राज्यं त्यक्त्वा भृत्यरूपेण अस्माकं जगति आगतः।'(३७)
(उर्वस्सी) 'न अहं केसः न शेष नागः, दानेशः च अहं च सः जगत् प्रकाशयितुं न आगतः।'
'न अहं शिवः न सुरेशः गणेशः जगतेशः न च वेदप्रतिपादकः।'
'न अहं कलिन्द्रस्य एस् नाहं जलेस् दक्षिणस्य राजपुत्रः।'
'मम नाम मोहनः, अहं च मम श्वशुरगृहं गच्छामि, भवतः योग्यतां ज्ञात्वा अहं भवन्तं द्रष्टुं आगतः।'(38)
स्वयं:
हे सौन्दर्य ! श्रुत्वा तव सौन्दर्यं सहस्रशैलं चरन् अत्र आगतः ।
अद्य यदि भवतः भागीदारः प्राप्यते तर्हि भवतः भयं न भविष्यति।
परन्तु अस्माकं गृहे भवतः भार्यायाः अतिरिक्तं अन्यं न द्रष्टुं प्रथा अस्ति ।
त्वं सुखेन हससि क्रीडसि मां श्वशुरगृहं गन्तुं प्रेषयसि। ३९.
प्रस्थानं श्रुत्वा (सा) मनसि चञ्चलतां प्राप्य मनः न रोचते स्म।
गुलाल इव रक्ता आसीत्, परन्तु तस्याः मुखस्य वर्णः सद्यः क्षीणः अभवत् ।
(सः) हस्तौ उत्थाप्य वक्षःस्थलं प्रहृतवान्। वक्षसि अङ्गुलीषु वलयचिह्नानि एवं दृश्यन्ते स्म
यथा स्त्रियाः हृदयस्य ('हाय') नेत्रद्वयं प्रियदर्शनार्थं उद्घाटितम्। ४०.
द्वयम् : १.
(मम) मनः त्वां मिलितुं स्पृहति, शरीरं तु सामञ्जस्यं कर्तुं न शक्यते।
तस्याः जिह्वा दहतु या विदां करोति। ४१.
डिब्बा : १.
(रानी) 'आगच्छ, कतिचन दिनानि अत्र तिष्ठ, वयं सौहार्दपूर्णं सम्भाषणं कुर्मः।' 'तव श्वशुरगमनस्य विचित्रप्रवृत्तेः किं प्रयोजनम् ?'
'आगच्छ राज्यं गृहीत्वा राज्यं शासनं कुरुत।' अहं भवद्भ्यः सर्वं स्वहस्तेन समर्पयिष्यामि।
'भवतः दर्शनेन मम रागः उत्पन्नः, अहं च अधीरः भूत्वा सर्वा भूखनिद्रा च नष्टा अभवम्।'
'मा तत्र गत्वा मम शय्यायाः तेजः भव, यथा अहो मम प्रेम, अहं त्वयि प्रेम्णा पतितः।'(42)
'एकेन पादे स्थित्वा अहं त्वां सेविष्यामि प्रेम करिष्यामि च, केवलं त्वां च।'
'एतत् शासनं गृहीत्वा मां त्यजतु केवलं अल्पभोजनेन जीवितुं यतः अहं यथा इच्छसि तथा जीविष्यामि।'
'अहो भगवन्, अहं तत्र गत्वा व्यययिष्यामि यदा यदा इच्छसि।
'मम परिस्थितिं न्याय्य मयि दयां कृत्वा सुखदवार्तानां कृते अत्र तिष्ठतु, इन्-इआव्स्-गमनस्य विचारं च परित्यजतु।'(43)
स्वयं:
(उर्वस्सी) 'पत्नीं परित्यज्य यदि त्वया सह प्रेम करोतु तर्हि मम धर्मस्य उल्लङ्घनं भविष्यति।'