श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 960


ਆਛੇ ਅਰੁਨ ਬਸਤ੍ਰ ਤਨ ਧਾਰੇ ॥
आछे अरुन बसत्र तन धारे ॥

(सः) सुन्दरं रक्तकवचं धारयति

ਦੁਹੂੰ ਹਾਥ ਨਰਿਏਰ ਉਛਾਰੇ ॥
दुहूं हाथ नरिएर उछारे ॥

मार्गे राजा पुनः आगन्तुं युक्ता आसीत्, सा मृत्युचिताम् स्थापितवती आसीत्,

ਹੁਤੋ ਦਰਬ ਸੋ ਸਕਲ ਲੁਟਾਯੋ ॥
हुतो दरब सो सकल लुटायो ॥

(सः) सर्वं धनं लुण्ठितवान्

ਆਪੁ ਸਤੀ ਕੌ ਭੇਖ ਬਨਾਯੋ ॥੧੪॥
आपु सती कौ भेख बनायो ॥१४॥

सा च सती भूत्वा नव-रक्तवस्त्रं कृत्वा तत्र गता(१४) ।

ਜਿਹ ਮਾਰਗ ਰਾਜ ਹ੍ਵੈ ਆਯੋ ॥
जिह मारग राज ह्वै आयो ॥

यस्मिन् मार्गे राजा आगन्तुम् अभवत्,

ਤਹੀ ਆਨਿ ਤ੍ਰਿਯ ਚਿਤਹਿ ਬਨਾਯੋ ॥
तही आनि त्रिय चितहि बनायो ॥

(राजा मृता सति आत्महत्यां कर्तुं)।

ਤਬ ਲੌ ਰਾਇ ਆਇ ਹੀ ਗਯੋ ॥
तब लौ राइ आइ ही गयो ॥

तावत् राजा तत्र आगतः

ਹੇਰਤ ਤਵਨ ਸਤੀ ਕੌ ਭਯੋ ॥੧੫॥
हेरत तवन सती कौ भयो ॥१५॥

तद्मार्गेण गते राजा सतीं अवलोकयत्।(15)

ਰਾਇ ਬਿਹਸਿ ਤਿਹ ਓਰ ਨਿਹਾਰਿਯੋ ॥
राइ बिहसि तिह ओर निहारियो ॥

राजा स्मितं कृत्वा तं पश्यन् |

ਨਿਕਟ ਬੋਲਿ ਭ੍ਰਿਤ ਬਚਨ ਉਚਾਰਿਯੋ ॥
निकट बोलि भ्रित बचन उचारियो ॥

सेवकं च आहूय उवाच

ਜਾ ਕੋ ਸੋਧ ਲੇਹੁ ਤੁਮ ਜਾਈ ॥
जा को सोध लेहु तुम जाई ॥

यत् त्वं गत्वा ज्ञास्यसि

ਕੌਨ ਸਤੀ ਹ੍ਵੈਬੈ ਕਹ ਆਈ ॥੧੬॥
कौन सती ह्वैबै कह आई ॥१६॥

कः सति इति आगतः। 16.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਸੁਨਤ ਰਾਵ ਕੋ ਦੂਤ ਬਚ ਤਹਾ ਪਹੂਚ੍ਯੋ ਜਾਇ ॥
सुनत राव को दूत बच तहा पहूच्यो जाइ ॥

राजस्य आदेशेन तस्य दूतः तत्स्थानं समीपं गतः ।

ਸਕਲ ਸਤੀ ਕੋ ਭੇਦ ਲੈ ਨ੍ਰਿਪ ਪਤਿ ਕਹਿਯੋ ਸੁਨਾਇ ॥੧੭॥
सकल सती को भेद लै न्रिप पति कहियो सुनाइ ॥१७॥

सतिगुह्यकामवार्ता च आनयत्।(17)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਯੌ ਸੁਨ ਬਚਨ ਰੀਝਿ ਨ੍ਰਿਪ ਰਹਿਯੋ ॥
यौ सुन बचन रीझि न्रिप रहियो ॥

तस्याः (स्त्री) वचनं श्रुत्वा राजा प्रसन्नः अभवत्

ਧੰਨਿ ਧੰਨਿ ਮੁਖ ਤੇ ਤਿਹ ਕਹਿਯੋ ॥
धंनि धंनि मुख ते तिह कहियो ॥

इति श्रुत्वा रजः प्रमुदितः प्रशंसयामास तां प्रचण्डम् ।

ਹਮ ਯਾ ਸੋ ਕਛੁ ਪ੍ਰੀਤਿ ਨ ਜਾਗੀ ॥
हम या सो कछु प्रीति न जागी ॥

मम तस्मिन् प्रेम नास्ति,

ਮੇਰੇ ਹੇਤ ਦੇਨ ਜਿਯ ਲਾਗੀ ॥੧੮॥
मेरे हेत देन जिय लागी ॥१८॥

'अहं तां सर्वथा न प्रेम्णा किन्तु सा मम कृते आत्मत्यागं कर्तुं गच्छति स्म।'(18)

ਧ੍ਰਿਗ ਮੋ ਕੋ ਮੈ ਭੇਦ ਨ ਚੀਨੋ ॥
ध्रिग मो को मै भेद न चीनो ॥

एतत् रहस्यं मया न अवगतम् इति खेदं अनुभवामि

ਅਬ ਲੌ ਬ੍ਯਾਹ ਨ ਯਾ ਸੋ ਕੀਨੋ ॥
अब लौ ब्याह न या सो कीनो ॥

'अहं लज्जा कर्तव्या यत् अहं रहस्यं न अङ्गीकृतवान्।'

ਜਿਨ ਨਾਰਿਨ ਸੌ ਪ੍ਰੀਤਿ ਲਗਾਈ ॥
जिन नारिन सौ प्रीति लगाई ॥

येषां स्त्रियः (अहं) प्रेम्णा कृतवान्, .

ਸੋ ਇਹ ਸਮੈ ਕਾਮ ਨਹਿ ਆਈ ॥੧੯॥
सो इह समै काम नहि आई ॥१९॥

'न मम प्रियस्त्रीभ्यः अपि, सफलतां कामयितुं आगतः।(19)

ਤਾ ਤੇ ਮੈ ਇਹ ਅਬੈ ਬਿਯਾਹੂੰ ॥
ता ते मै इह अबै बियाहूं ॥

अतः अहम् इदानीं तस्य विवाहं करिष्यामि

ਤਨ ਲਗਿ ਯਾ ਸੋ ਨੇਹ ਨਿਬਾਹੂੰ ॥
तन लगि या सो नेह निबाहूं ॥

'अधुना, अहं तां सद्यः विवाहं करिष्यामि, तया सह सम्पूर्णं जीवनं यापयिष्यामि।'

ਬਰਤਿ ਅਗਨਿ ਤੇ ਤਾਹਿ ਉਬਾਰੋ ॥
बरति अगनि ते ताहि उबारो ॥

(अधुना अहं) अग्निना उद्धारयामि।

ਮੋ ਸੋ ਜਰੀ ਨ ਤਨ ਕੋ ਜਾਰੋ ॥੨੦॥
मो सो जरी न तन को जारो ॥२०॥

'अग्नौ दहनात् तां तारयिष्यामि, अपितु मम प्रेमाग्नौ पूर्वमेव दग्धा अस्ति।'(20)

ਚਿਤਾ ਅਗਨਿ ਜੋ ਸਤੀ ਜਗਾਈ ॥
चिता अगनि जो सती जगाई ॥

तया सतिना प्रज्वलितः अग्निः, २.

ਬਿਰਹਾਨਲ ਸੋਈ ਠਹਿਰਾਈ ॥
बिरहानल सोई ठहिराई ॥

सतीना निर्मितं चिता, विरहचिता इति मन्यते स्म।

ਤਾ ਕੇ ਤੀਰ ਭਾਵਰੈ ਦੀਨੀ ॥
ता के तीर भावरै दीनी ॥

सः स्वस्य अभिप्रायं परिवर्तयति स्म

ਰਾਕ ਹੁਤੀ ਰਾਨੀ ਬਿਧਿ ਕੀਨੀ ॥੨੧॥
राक हुती रानी बिधि कीनी ॥२१॥

चतुर्णां कोणानां त्रिवारं प्रदक्षिणं कृत्वा तां स्वराणी इति सम्मानितवान्।(21)

ਏਹੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਕੋ ਪਾਯੋ ॥
एही चरित्र न्रिपति को पायो ॥

एतत् चरित्रं कृत्वा सः राजानं प्राप्तवान् ।

ਸਭ ਰਾਨਿਨ ਚਿਤ ਤੇ ਬਿਸਰਾਯੋ ॥
सभ रानिन चित ते बिसरायो ॥

एतां घटनां दृष्ट्वा अन्यान् सर्वान् राणीन् त्यक्तवान् । तथा

ਅਪਨੀ ਆਗ੍ਯਾ ਕੇ ਬਸਿ ਕੀਨੋ ॥
अपनी आग्या के बसि कीनो ॥

(सः राजानं) स्वाज्ञावशं कृतवान्

ਜਾਨੁਕ ਦਾਸ ਮੋਲ ਕੋ ਲੀਨੋ ॥੨੨॥
जानुक दास मोल को लीनो ॥२२॥

new रानी राजा क्रीतवत्यः नियन्त्रणं कृतवती।(22)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਤਾ ਦਿਨ ਤੈ ਤਾ ਸੋ ਘਨੀ ਪ੍ਰੀਤਿ ਬਢੀ ਸੁਖ ਪਾਇ ॥
ता दिन तै ता सो घनी प्रीति बढी सुख पाइ ॥

तस्मात् दिवसात् आरभ्य तस्याः प्रति राजस्य प्रेम वर्धितः ।

ਸਭ ਰਨਿਯਨ ਕੋ ਰਾਵ ਕੇ ਚਿਤ ਤੇ ਦਿਯੋ ਭੁਲਾਇ ॥੨੩॥
सभ रनियन को राव के चित ते दियो भुलाइ ॥२३॥

रजः स्वहृदयात् अन्येभ्यः सर्वेभ्यः रानीभ्यः प्रेमं निर्मूलयति स्म।(23)(1)

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਇਕ ਸੌ ਦਸ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੧੧੦॥੨੧੦੬॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे इक सौ दस चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥११०॥२१०६॥अफजूं॥

110तमः दृष्टान्तः शुभच्रितरराजस्य मन्त्रिणः च वार्तालापः, आशीर्वादेन सम्पन्नः। (११०)(२१०४) २.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਦੁਰਜਨ ਸਿੰਘ ਰਾਵ ਇਕ ਭਾਰੀ ॥
दुरजन सिंघ राव इक भारी ॥

दुर्जनसिंहः नाम महान् राजा आसीत् ।

ਦਿਸਾ ਚਾਰਿ ਜਿਹ ਕਰਤ ਜੁਹਾਰੀ ॥
दिसा चारि जिह करत जुहारी ॥

दुर्जनसिंहः महान् राजा आसीत्; सः चतुर्दिक्षु पूज्यः आसीत्।

ਤਾ ਕੋ ਰੂਪ ਹੇਰਿ ਬਲਿ ਜਾਵਹਿ ॥
ता को रूप हेरि बलि जावहि ॥

तस्य रूपं दृष्ट्वा (सर्वः) पूर्वं भयभीतः भवति स्म

ਪ੍ਰਜਾ ਅਧਿਕ ਮਨ ਮੈ ਸੁਖੁ ਪਾਵਹਿ ॥੧॥
प्रजा अधिक मन मै सुखु पावहि ॥१॥

सर्वशरीरप्रशंसितं सुन्दरं तस्य विषयः अतीव आनन्ददायकः आसीत्।(1)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਤਾਹਿ ਦੇਸ ਆਵਤ ਜੁ ਜਨ ਤਾ ਕੋ ਰੂਪ ਨਿਹਾਰਿ ॥
ताहि देस आवत जु जन ता को रूप निहारि ॥

यः-कदापि स्वदेशमागतः, तस्य उदारतां पश्यन्,

ਹ੍ਵੈ ਚੇਰੇ ਤਿਹ ਪੁਰ ਬਸੈ ਸਭ ਧਨ ਧਾਮ ਬਿਸਾਰਿ ॥੨॥
ह्वै चेरे तिह पुर बसै सभ धन धाम बिसारि ॥२॥

स्वगृहं धनं च सर्वं विस्मृत्य स्वस्य (राजस्य) नीचत्वेन तिष्ठति स्म।(2)