श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 860


ਬਹੁਰਿ ਜਾਟ ਇਹ ਭਾਤਿ ਉਚਾਰੋ ॥
बहुरि जाट इह भाति उचारो ॥

परन्तु सा अवदत् यत् सा अवश्यमेव गमिष्यामि, पाशं विना गमिष्यामि च,

ਸੁਨੁ ਅਬਲਾ ਤੈ ਬਚਨ ਹਮਾਰੋ ॥੧੨॥
सुनु अबला तै बचन हमारो ॥१२॥

तया सह स्त्रिया सह धारातटं प्राप्य जटः तां शृणु इति पृष्टवान्(१२) ।

ਸੁਖੀ ਚਲਹੁ ਚੜਿ ਨਾਵ ਪਿਯਾਰੀ ॥
सुखी चलहु चड़ि नाव पियारी ॥

तया सह स्त्रिया सह धारातटं प्राप्य जटः तां शृणु इति पृष्टवान्(१२) ।

ਮਾਨਿ ਲੇਹੁ ਯਹ ਮੋਰ ਉਚਾਰੀ ॥
मानि लेहु यह मोर उचारी ॥

'प्रिया, नौकायानेन पारं गन्तुं प्रार्थयामि।'

ਤ੍ਰਿਯ ਕਹਿਯੋ ਬੈਲ ਪੂਛਿ ਗਹਿ ਜੈਹੌ ॥
त्रिय कहियो बैल पूछि गहि जैहौ ॥

सा महिला अवदत्, अहं वृषभस्य पुच्छेन गमिष्यामि

ਅਬ ਹੀ ਪਾਰਿ ਨਦੀ ਕੇ ਹ੍ਵੈਹੌ ॥੧੩॥
अब ही पारि नदी के ह्वैहौ ॥१३॥

सा स्त्री अवदत्-न, अहं वृषभपुच्छं धारयित्वा पारं करिष्यामि।’(13)

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

सवैय्य

ਭੋਰ ਹੁਤੇ ਗਰਜੈ ਲਰਜੈ ਬਰਜੈ ਸਭ ਲੋਗ ਰਹੈ ਨਹਿ ਠਾਨੀ ॥
भोर हुते गरजै लरजै बरजै सभ लोग रहै नहि ठानी ॥

प्रातःकाले प्रवाहः गर्जति स्म, तत्र जनाः पश्यितुं आगच्छन्ति स्म,

ਸਾਸੁ ਕੇ ਤ੍ਰਾਸ ਨ ਆਵਤ ਸ੍ਵਾਸ ਦੁਆਰਨ ਤੇ ਫਿਰਿ ਜਾਤ ਜਿਠਾਨੀ ॥
सासु के त्रास न आवत स्वास दुआरन ते फिरि जात जिठानी ॥

भयभीताः श्वश्रूः न आगता, भगिन्यः च दहलीजात् पश्चात् गताः ।

ਪਾਸ ਪਰੋਸਿਨ ਬਾਸ ਗਹਿਯੋ ਬਨ ਲੋਗ ਭਏ ਸਭ ਹੀ ਨਕ ਵਾਨੀ ॥
पास परोसिन बास गहियो बन लोग भए सभ ही नक वानी ॥

प्रतिवेशिनः सर्वे भ्रान्ताः सन्तः स्वगृहं प्रति गतवन्तः यत् सा कीदृशी अस्ति?

ਪਾਨੀ ਕੇ ਮਾਗਤ ਪਾਥਰ ਮਾਰਤ ਨਾਰਿ ਕਿਧੌ ਘਰ ਨਾਹਰ ਆਨੀ ॥੧੪॥
पानी के मागत पाथर मारत नारि किधौ घर नाहर आनी ॥१४॥

'यदि कश्चित् जलस्य काचम् याचते स्म तर्हि सा भवतः उपरि शिलापातं करोति स्म।' स्त्रियाः अपेक्षया सा क्रुद्धसिंहनीवत् वर्तते।'(l4)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਬੈਲ ਪੂਛਿ ਗਹਿ ਕੈ ਜਬੈ ਗਈ ਨਦੀ ਕੇ ਧਾਰ ॥
बैल पूछि गहि कै जबै गई नदी के धार ॥

वृषभपुच्छं धारयन्ती जले उत्प्लुत्य सा ।

ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਿ ਯਾ ਕਹ ਪਕਰਿਯੈ ਬੋਲ ਸੁ ਕੂਕਿ ਗਵਾਰ ॥੧੫॥
द्रिड़ करि या कह पकरियै बोल सु कूकि गवार ॥१५॥

सर्वे पुच्छं सुदृढं धारयितुं उद्घोषयन्ति स्म।(15)

ਛੋਰਿ ਪੂਛਿ ਕਰ ਤੇ ਦਈ ਸੁਨੀ ਕੂਕਿ ਜਬ ਕਾਨ ॥
छोरि पूछि कर ते दई सुनी कूकि जब कान ॥

तच्छ्रुत्वा तु सा पुच्छं मुक्तवती ।

ਗਾਰੀ ਭਾਖਤ ਬਹਿ ਗਈ ਜਮ ਪੁਰ ਕਿਯਸਿ ਪਯਾਨ ॥੧੬॥
गारी भाखत बहि गई जम पुर कियसि पयान ॥१६॥

उच्चैः शपथं च मृत्योः दूतक्षेत्रं प्रस्थितम्।(16)।

ਨਾਰਿ ਕਲਹਨੀ ਬੋਰਿ ਕਰਿ ਜਾਟ ਅਯੋ ਗ੍ਰਿਹ ਮਾਹਿ ॥
नारि कलहनी बोरि करि जाट अयो ग्रिह माहि ॥

एवं तां कलहकारिणीं विमुक्त्वा जट् गृहम् आगतः,

ਕਹਾ ਸੁਖੀ ਤੇ ਜਨ ਬਸੈ ਅਸਿਨ ਬ੍ਯਾਹਨ ਜਾਹਿ ॥੧੭॥
कहा सुखी ते जन बसै असिन ब्याहन जाहि ॥१७॥

तादृशेन सह विवाहितः पुरुषः कथं शान्तं जीवति।(17)(1)

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਪੁਰਖ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਚਾਲੀਸਵੋ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੪੦॥੭੬੧॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने पुरख चरित्रे मंत्री भूप संबादे चालीसवो चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥४०॥७६१॥अफजूं॥

चत्वारिंशत्तमः दृष्टान्तः शुभचरितराणां राजमन्त्रीसंभाषणं, आशीर्वादेन सम्पन्नम्।(४०)(५९८)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਸਾਹਜਹਾ ਪੁਰ ਮੈ ਹੁਤੀ ਇਕ ਪਟੂਆ ਕੀ ਨਾਰਿ ॥
साहजहा पुर मै हुती इक पटूआ की नारि ॥

शाहजहानपुर-नगरे क्षौम-बुनकरस्य पत्नी आसीत् ।

ਅਤਿ ਚਰਿਤ੍ਰ ਤਿਨ ਜੋ ਕਰਾ ਸੋ ਤੁਹਿ ਕਹੌ ਸੁਧਾਰਿ ॥੧॥
अति चरित्र तिन जो करा सो तुहि कहौ सुधारि ॥१॥

यत् छन्तर सा दर्शितवती, तत् यथायोग्यं संशोधनं कृत्वा कथयिष्यामि।(1)

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अरिल्

ਪ੍ਰੀਤਿ ਮੰਜਰੀ ਤ੍ਰਿਯ ਕੋ ਨਾਮ ਬਖਾਨਿਯਤ ॥
प्रीति मंजरी त्रिय को नाम बखानियत ॥

प्रीत मञ्जरी नाम आसीत्, .

ਸੈਨਾਪਤਿ ਤਿਹ ਪਤਿ ਕੌ ਨਾਮ ਸੁ ਜਾਨਿਯਤ ॥
सैनापति तिह पति कौ नाम सु जानियत ॥

सः च पुरुषः सेनापट्टी इति प्रसिद्धः आसीत्।

ਬੀਰਭਦ੍ਰ ਨਰ ਇਕ ਸੌ ਹਿਤ ਤਾ ਕੋ ਭਯੋ ॥
बीरभद्र नर इक सौ हित ता को भयो ॥

सा वीर भदर इति एकेन व्यक्तिना प्रेम्णा पतिता आसीत् ।

ਹੋ ਪਠੈ ਸਹਚਰੀ ਬੋਲਿ ਤਾਹਿ ਨਿਜੁ ਘਰ ਲਯੋ ॥੨॥
हो पठै सहचरी बोलि ताहि निजु घर लयो ॥२॥

सा स्वदासीं प्रेषयित्वा स्वगृहमाहूतवती।(2)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਅਧਿਕ ਤਵਨ ਸੌ ਨੇਹ ਲਗਾਯੋ ॥
अधिक तवन सौ नेह लगायो ॥

सः तां बहु प्रेम्णा पश्यति स्म

ਸਮੈ ਪਾਇ ਕਰਿ ਕੇਲ ਮਚਾਯੋ ॥
समै पाइ करि केल मचायो ॥

सा तं तीव्रं प्रेम्णा काले तया सह यौनसम्बन्धं प्रारब्धवती ।

ਤਬ ਲੌ ਆਵਤ ਪਟੂਆ ਭਯੋ ॥
तब लौ आवत पटूआ भयो ॥

सा तं तीव्रं प्रेम्णा काले तया सह यौनसम्बन्धं प्रारब्धवती ।

ਮਿਤ੍ਰਹਿ ਡਾਰਿ ਮਾਟ ਮਹਿ ਦਯੋ ॥੩॥
मित्रहि डारि माट महि दयो ॥३॥

प्रसंगवशं तस्याः पतिः प्रादुर्भूतः, सा मित्रं च विशाले मृत्तिकाकुम्भे निगूहति स्म।(3)

ਦ੍ਵੈ ਤਰਬੂਜਨਿ ਰਖਿ ਘਟ ਮਾਹੀ ॥
द्वै तरबूजनि रखि घट माही ॥

प्रसंगवशं तस्याः पतिः प्रादुर्भूतः, सा मित्रं च विशाले मृत्तिकाकुम्भे निगूहति स्म।(3)

ਇਕ ਕਾਟ੍ਯੋ ਕਾਟ੍ਯੋ ਇਕ ਨਾਹੀ ॥
इक काट्यो काट्यो इक नाही ॥

सा द्वौ खरबूजौ कुम्भे स्थापयति स्म; एकः छिन्नः अपरः समग्रः आसीत्।

ਗੁਦਾ ਭਖ੍ਰਯੋ ਖਪਰ ਸਿਰ ਧਰਿਯੋ ॥
गुदा भख्रयो खपर सिर धरियो ॥

सः (एकस्य) गुदं खादित्वा शिरसि कपालं स्थापयति स्म

ਦੁਤਿਯਾ ਲੈ ਤਿਹ ਊਪਰ ਜਰਿਯੋ ॥੪॥
दुतिया लै तिह ऊपर जरियो ॥४॥

गुदां बहिः निष्कास्य तस्य शिरसि शंखं स्थापयित्वा तस्य उपरि अन्यं समग्रं स्थापितं ।( ४) ।

ਇਹੀ ਬਿਖੈ ਪਟੂਆ ਗ੍ਰਿਹ ਆਯੋ ॥
इही बिखै पटूआ ग्रिह आयो ॥

गुदां बहिः निष्कास्य तस्य शिरसि शंखं स्थापयित्वा तस्य उपरि अन्यं समग्रं स्थापितं ।( ४) ।

ਬੈਠਿ ਖਾਟ ਪਰ ਪ੍ਰਮੁਦ ਬਢਾਯੋ ॥
बैठि खाट पर प्रमुद बढायो ॥

अत्रान्तरे क्षौम-बुनकरः गृहे गच्छति स्म, सः शय्यायाः उपरि उपविश्य प्रेमस्य वर्षणं कृतवान्।

ਕਹਿਯੋ ਭਛ ਕਛੁ ਤਰੁਨਿ ਤਿਹਾਰੇ ॥
कहियो भछ कछु तरुनि तिहारे ॥

अत्रान्तरे क्षौम-बुनकरः गृहे गच्छति स्म, सः शय्यायाः उपरि उपविश्य प्रेमस्य वर्षणं कृतवान्।

ਅਬ ਆਗੇ ਤਿਹ ਧਰਹੁ ਹਮਾਰੇ ॥੫॥
अब आगे तिह धरहु हमारे ॥५॥

अब्रवीत् यत्किञ्चित् तया तस्य भक्षणार्थम् आनयितम्(५)।

ਜਬ ਇਹ ਭਾਤਿ ਤ੍ਰਿਯਾ ਸੁਨ ਪਾਯੋ ॥
जब इह भाति त्रिया सुन पायो ॥

यदा सा स्त्रिया एतत् श्रुत्वा

ਕਾਟਿ ਤਾਹਿ ਤਰਬੂਜ ਖੁਲਾਯੋ ॥
काटि ताहि तरबूज खुलायो ॥

तस्य वचनं श्रुत्वा सा खरबूजं छित्त्वा भक्षणाय दत्तवती ।

ਮਿਤ੍ਰ ਲੇਤ ਤਿਹ ਕੌ ਅਤਿ ਡਰਾ ॥
मित्र लेत तिह कौ अति डरा ॥

मित्रः तस्मात् अतीव भीतः आसीत्

ਹਮਰੋ ਘਾਤ ਤ੍ਰਿਯਾ ਇਨ ਕਰਾ ॥੬॥
हमरो घात त्रिया इन करा ॥६॥

मित्रं भीतः अभवत् यत् सा इदानीं तं हन्तुं शक्नोति इति।(6)

ਕਾਟਿ ਤਾਹਿ ਤਰਬੂਜ ਖੁਲਾਯੋ ॥
काटि ताहि तरबूज खुलायो ॥

(सः) तरबूजं छित्त्वा पतिं भोजयति स्म

ਪੁਨਿ ਪਟੂਆ ਸੌ ਭੋਗ ਕਮਾਯੋ ॥
पुनि पटूआ सौ भोग कमायो ॥

परन्तु सा खरबूजं छित्त्वा तं (पतिं) भोजनं कर्तुं समर्थं कृतवती ततः यौनसम्बन्धं कृतवती।

ਕੇਲ ਕਮਾਇ ਟਾਰਿ ਤਿਹ ਦਯੋ ॥
केल कमाइ टारि तिह दयो ॥

संभोगं कृत्वा तं प्रेषितवान्

ਮਿਤ੍ਰਹਿ ਕਾਢਿ ਖਾਟ ਪਰ ਲਯੋ ॥੭॥
मित्रहि काढि खाट पर लयो ॥७॥

प्रेम्णः अनन्तरं सा तं बहिः प्रेषितवती। ततः सा मित्रं बहिः कृत्वा शय्यायां उपविष्टाः।(7)