श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 1281


ਭਛ ਭੋਜ ਪਕਵਾਨ ਪਕਾਯੋ ॥
भछ भोज पकवान पकायो ॥

अनेकानि च व्यञ्जनानि भोजनानि च सज्जीकृतवन्तः।

ਮਦਰਾ ਅਧਿਕ ਤਹਾ ਲੈ ਧਰਾ ॥
मदरा अधिक तहा लै धरा ॥

तत्र संग्रहणार्थं बहु मद्यं

ਸਾਤ ਬਾਰ ਜੁ ਚੁਆਇਨਿ ਕਰਾ ॥੧੦॥
सात बार जु चुआइनि करा ॥१०॥

यत् सप्तवारं (भट्टीतः) निष्कासितम्। १०.

ਭਲੀ ਭਾਤਿ ਸਭ ਅੰਨ ਬਨਾਏ ॥
भली भाति सभ अंन बनाए ॥

सः भोजनं सम्यक् सज्जीकृतवान्

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਬਿਖੁ ਸਾਥ ਮਿਲਾਏ ॥
भाति भाति बिखु साथ मिलाए ॥

तेषु च बहुविधाः कामनाः योजिताः।

ਗਰਧਭਾਨ ਬਹੁ ਦਈ ਅਫੀਮੈ ॥
गरधभान बहु दई अफीमै ॥

गदः बहु अफीमं पोषयन्ति स्म

ਬਾਧੇ ਆਨਿ ਅਸੁਰ ਕੀ ਸੀਮੈ ॥੧੧॥
बाधे आनि असुर की सीमै ॥११॥

नीत्वा च दानवस्य सीमां बद्ध्वा बद्धवान् | ११.

ਆਧੀ ਰਾਤਿ ਦੈਤ ਤਹ ਆਯੋ ॥
आधी राति दैत तह आयो ॥

अर्धरात्रे सः विशालकायः तत्र आगतः

ਗਰਧਭਾਨ ਮਹਿਖਾਨ ਚਬਾਯੋ ॥
गरधभान महिखान चबायो ॥

गर्दभेषु च कूपं चर्वितवान्।

ਭਛ ਭੋਜ ਬਹੁਤੇ ਤਬ ਖਾਏ ॥
भछ भोज बहुते तब खाए ॥

(सः) ततः बहु भोजनं खादितवान्

ਭਰਿ ਭਰਿ ਪ੍ਯਾਲੇ ਮਦਹਿ ਚੜਾਏ ॥੧੨॥
भरि भरि प्याले मदहि चड़ाए ॥१२॥

मद्यपूर्णानि च चषकाणि पिबन्। १२.

ਮਦ ਕੀ ਪੀਏ ਬਿਸੁਧ ਹ੍ਵੈ ਰਹਾ ॥
मद की पीए बिसुध ह्वै रहा ॥

मद्यपानं कृत्वा मूर्च्छितः

ਆਨਿ ਅਫੀਮ ਗਰੌ ਤਿਹ ਗਹਾ ॥
आनि अफीम गरौ तिह गहा ॥

अफीमः च तं मौनम् अकरोत्।

ਸੋਇ ਰਹਾ ਸੁਧਿ ਕਛੂ ਨ ਪਾਈ ॥
सोइ रहा सुधि कछू न पाई ॥

(सः) निद्रां गतः, कश्चित् चेतनः नासीत्।

ਨਾਰਿ ਪਛਾਨ ਘਾਤ ਕਹ ਧਾਈ ॥੧੩॥
नारि पछान घात कह धाई ॥१३॥

अतः यदृच्छया (सा) स्त्रियं मारयितुं आगता। १३.

ਅਠ ਹਜ਼ਾਰ ਮਨ ਸਿਕਾ ਲਯੋ ॥
अठ हज़ार मन सिका लयो ॥

अष्टौ मानसहस्राणि मुद्रां गृहीतवान्

ਤਾ ਪਰ ਅਵਟਿ ਢਾਰਿ ਕਰਿ ਦਯੋ ॥
ता पर अवटि ढारि करि दयो ॥

तस्य उपरि च तत् गुञ्जयित्वा स्थापयतु।

ਭਸਮੀ ਭੂਤ ਦੈਤ ਵਹੁ ਕਿਯੋ ॥
भसमी भूत दैत वहु कियो ॥

सः दिग्गजः भस्मरूपेण दग्धः अभवत्

ਬਿਰਹਵਤੀ ਪੁਰ ਕੌ ਸੁਖ ਦਿਯੋ ॥੧੪॥
बिरहवती पुर कौ सुख दियो ॥१४॥

बिर्ह्वतीं नाम पुरीं च सुखं दत्तवान्। १४.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਇਹ ਛਲ ਅਬਲਾ ਅਸੁਰ ਹਨਿ ਨ੍ਰਿਪਹਿ ਬਰਿਯੋ ਸੁਖ ਪਾਇ ॥
इह छल अबला असुर हनि न्रिपहि बरियो सुख पाइ ॥

अनेन युक्त्या सा महिला (वेश्या) विशालतां हत्वा राज्ञः विवाहं कृत्वा सुखं प्राप्नोत् ।

ਸਕਲ ਪ੍ਰਜਾ ਸੁਖ ਸੌ ਬਸੀ ਹ੍ਰਿਦੈ ਹਰਖ ਉਪਜਾਇ ॥੧੫॥
सकल प्रजा सुख सौ बसी ह्रिदै हरख उपजाइ ॥१५॥

सर्वे जनाः हृदये प्रसन्नाः भूत्वा सुखेन जीवितुं आरब्धवन्तः । १५.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਤੀਨ ਸੌ ਤੀਸ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੩੩੦॥੬੧੯੩॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे तीन सौ तीस चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥३३०॥६१९३॥अफजूं॥

अत्र श्रीचरितोपख्यानस्य त्रिचरित्रस्य मन्त्री भूप साम्बदस्य ३३०तमं चरित्रं समाप्तं सर्वं शुभम्।३३०।६१९३। गच्छति

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਵਲੰਦੇਜ ਕੋ ਏਕ ਨ੍ਰਿਪਾਲਾ ॥
वलंदेज को एक न्रिपाला ॥

वलाण्डेजस्य (देशस्य) राजा आसीत् ।

ਵਲੰਦੇਜ ਦੇਈ ਘਰ ਬਾਲਾ ॥
वलंदेज देई घर बाला ॥

तस्य गृहे वलण्डेज देइ नामिका महिला आसीत् ।

ਤਾ ਪੁਰ ਕੁਪ੍ਰਯੋ ਫਿਰੰਗ ਰਾਇ ਮਨ ॥
ता पुर कुप्रयो फिरंग राइ मन ॥

फिरङ्ग रायः तस्मिन् क्रुद्धः आसीत् ।

ਸੈਨ ਚੜਾ ਲੈ ਕਰਿ ਸੰਗ ਅਨਗਨ ॥੧॥
सैन चड़ा लै करि संग अनगन ॥१॥

असंख्यं सैन्यं गृहीत्वा आरुह्य च । १.

ਨਾਮੁ ਫਿਰੰਗੀ ਰਾਇ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਤਿਹ ॥
नामु फिरंगी राइ न्रिपति तिह ॥

तस्य राज्ञः नाम फिरङ्गिरायः आसीत्

ਅੰਗਰੇਜਨ ਪਰ ਚੜਤ ਕਰੀ ਜਿਹ ॥
अंगरेजन पर चड़त करी जिह ॥

केन आङ्ग्लानां उपरि आक्रमणं कृतम्।

ਅਨਗਨ ਲਏ ਚਮੂੰ ਚਤੁਰੰਗਾ ॥
अनगन लए चमूं चतुरंगा ॥

सः स्वसैन्येन सह असंख्यचतुरङ्गणीं गृहीतवान्।

ਜਨੁ ਕਰਿ ਉਮਡਿ ਚਲਿਯੋ ਜਲ ਗੰਗਾ ॥੨॥
जनु करि उमडि चलियो जल गंगा ॥२॥

(एवं दृश्यते स्म) गङ्गायाः जलं प्रवहति इव । २.

ਵਲੰਦੇਜ ਦੇਈ ਕੇ ਨਾਥਹਿ ॥
वलंदेज देई के नाथहि ॥

वलाण्डेज देई के पति

ਪ੍ਰਾਨ ਤਜੇ ਡਰ ਹੀ ਕੇ ਸਾਥਹਿ ॥
प्रान तजे डर ही के साथहि ॥

सः भयात् स्वप्राणान् त्यक्तवान् ।

ਰਾਨੀ ਭੇਦ ਨ ਕਾਹੂ ਦਯੋ ॥
रानी भेद न काहू दयो ॥

रानी इदं रहस्यं कस्मैचित् न अवदत्

ਤ੍ਰਾਸ ਤ੍ਰਸਤ ਰਾਜਾ ਮਰਿ ਗਯੋ ॥੩॥
त्रास त्रसत राजा मरि गयो ॥३॥

भयात् राजा मृतः इति। ३.

ਮ੍ਰਿਤਕ ਨਾਥ ਤਿਹ ਸਮੈ ਨਿਹਾਰਾ ॥
म्रितक नाथ तिह समै निहारा ॥

(सा) तदा मृतं पतिं दृष्टवती

ਔਰ ਸੰਗ ਬਹੁ ਸੈਨ ਬਿਚਾਰਾ ॥
और संग बहु सैन बिचारा ॥

सेनाया सह च चर्चां कृतवान्।

ਇਹੈ ਘਾਤ ਜਿਯ ਮਾਹਿ ਬਿਚਾਰੀ ॥
इहै घात जिय माहि बिचारी ॥

सः मनसि एतत् दर्शनं कृतवान्

ਕਾਸਟ ਪੁਤ੍ਰਿਕਾ ਲਛ ਸਵਾਰੀ ॥੪॥
कासट पुत्रिका लछ सवारी ॥४॥

एकलक्षं च काष्ठमूर्तयः कृतवान्। ४.

ਲਛ ਹੀ ਹਾਥ ਬੰਦੂਕ ਸਵਾਰੀ ॥
लछ ही हाथ बंदूक सवारी ॥

लक्षशः बन्दुकाः (तेषां) हस्तेषु स्थापिताः आसन्

ਦਾਰੂ ਗੋਲਿਨ ਭਰੀ ਸੁਧਾਰੀ ॥
दारू गोलिन भरी सुधारी ॥

ये मद्यगोल्यः पूर्णाः आसन्।

ਡਿਵਢਾ ਚੁਨਤ ਭਈ ਤੁਪਖਾਨਾ ॥
डिवढा चुनत भई तुपखाना ॥

Dewdy इत्यस्य उपरि तोपखाना

ਤੀਰ ਬੰਦੂਕ ਕਮਾਨ ਅਰੁ ਬਾਨਾ ॥੫॥
तीर बंदूक कमान अरु बाना ॥५॥

बाणबन्दूकधनुः बाणादिकं च।

ਜਬ ਅਰਿ ਸੈਨ ਨਿਕਟ ਤਿਹ ਆਈ ॥
जब अरि सैन निकट तिह आई ॥

यदा शत्रुसेना समीपम् आगता

ਸਭਹਿਨ ਗਈ ਪਲੀਤਾ ਲਾਈ ॥
सभहिन गई पलीता लाई ॥

अतः सः सर्वान् कूपान् (अग्नि) स्थापयति स्म।

ਬੀਸ ਹਜਾਰ ਤੁਪਕ ਇਕ ਬਾਰ ॥
बीस हजार तुपक इक बार ॥

विंशतिसहस्राणि बन्दूकानि एकदा एव प्रक्षिप्ताः ।

ਛੁਟਗੀ ਕਛੁ ਨ ਰਹੀ ਸੰਭਾਰਾ ॥੬॥
छुटगी कछु न रही संभारा ॥६॥

(कस्यचित्) कृते कोऽपि परिचर्या अवशिष्टा नासीत्। ६.

ਜਿਮਿ ਮਖੀਰ ਕੀ ਉਡਤ ਸੁ ਮਾਖੀ ॥
जिमि मखीर की उडत सु माखी ॥

यथा मधुपर्कात् भृङ्गाः उड्डीयन्ते,

ਤਿਮਿ ਹੀ ਚਲੀ ਬੰਦੂਕੈ ਬਾਖੀ ॥
तिमि ही चली बंदूकै बाखी ॥

तथा शेषाः बन्दूकाः अपि प्रस्थिताः ।

ਜਾ ਕੇ ਲਗੇ ਅੰਗ ਮੌ ਬਾਨਾ ॥
जा के लगे अंग मौ बाना ॥

येषां शरीराणि बाणैः विदारितानि, .

ਤਤਛਿਨ ਤਿਨ ਭਟ ਤਜੇ ਪਰਾਨਾ ॥੭॥
ततछिन तिन भट तजे पराना ॥७॥

अतः ते वीराः सद्यः एव मृताः।7.

ਤਰਫਰਾਹਿ ਗੌਰਿਨ ਕੇ ਮਾਰੇ ॥
तरफराहि गौरिन के मारे ॥

सः गोलिकावेदनाया: पीडितः भवितुम् आरब्धवान् ।

ਪਛੁ ਸੁਤ ਓਰਨ ਜਨੁਕ ਬਿਦਾਰੇ ॥
पछु सुत ओरन जनुक बिदारे ॥

(इदं प्रतीयते स्म) यथा शिशवः पक्षिणः अश्मपातेन मृताः।

ਰਥੀ ਸੁ ਨਾਗਪਤੀ ਅਰੁ ਬਾਜਾ ॥
रथी सु नागपती अरु बाजा ॥

सूताः गजस्वामिनः

ਜਮ ਪੁਰ ਗਏ ਸਹਿਤ ਨਿਜੁ ਰਾਜਾ ॥੮॥
जम पुर गए सहित निजु राजा ॥८॥

स राज्ञा सह जमपुरीं जगाम ॥८॥

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਇਹ ਚਰਿਤ੍ਰ ਤਨ ਚੰਚਲਾ ਕੂਟੋ ਕਟਕ ਹਜਾਰ ॥
इह चरित्र तन चंचला कूटो कटक हजार ॥

अनेन चरित्रेण सा सहस्राणि सैनिकान् ताडयति स्म

ਅਰਿ ਮਾਰੇ ਰਾਜਾ ਸਹਿਤ ਗਏ ਗ੍ਰਿਹਨ ਕੌ ਹਾਰਿ ॥੯॥
अरि मारे राजा सहित गए ग्रिहन कौ हारि ॥९॥

हत्वा च शत्रून् राज्ञा सह ते (जीविताः) पराजिताः गृहं प्रत्यागताः। ९.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਤੀਨ ਸੌ ਇਕਤੀਸ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੩੩੧॥੬੨੦੨॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे तीन सौ इकतीस चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥३३१॥६२०२॥अफजूं॥

अत्र श्रीचरितोपख्यानस्य त्रिचरितस्य मन्त्री भूप साम्बदस्य ३३१तमस्य चरितस्य समापनम्, सर्वं शुभम्।३३१।६२०२। गच्छति

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਸਹਿਰ ਭੇਹਰੇ ਏਕ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਬਰ ॥
सहिर भेहरे एक न्रिपति बर ॥

भेहेरे नगरस्य उत्तमः राजा आसीत् ।

ਕਾਮ ਸੈਨ ਤਿਹ ਨਾਮ ਕਹਤ ਨਰ ॥
काम सैन तिह नाम कहत नर ॥

जनाः तं काम सेन् इति वदन्ति स्म ।

ਕਾਮਾਵਤੀ ਤਵਨ ਕੀ ਨਾਰੀ ॥
कामावती तवन की नारी ॥

तस्य पत्नी कामवती आसीत्

ਰੂਪਵਾਨ ਦੁਤਿਵਾਨ ਉਜਿਯਾਰੀ ॥੧॥
रूपवान दुतिवान उजियारी ॥१॥

यः अतीव सुन्दरः, सुन्दरः, उज्ज्वलः च आसीत्। १.

ਤਾ ਕੇ ਬਹੁਤ ਰਹੈ ਗ੍ਰਿਹ ਬਾਜਿਨ ॥
ता के बहुत रहै ग्रिह बाजिन ॥

तस्य गृहे बहवः अश्वाः आसन् ।

ਜਯੋ ਕਰਤ ਤਾਜੀ ਅਰੁ ਤਾਜਿਨ ॥
जयो करत ताजी अरु ताजिन ॥

यः पूर्वं अश्वान् घोषान् च उत्पादयति स्म।

ਤਹ ਭਵ ਏਕ ਬਛੇਰਾ ਲਯੋ ॥
तह भव एक बछेरा लयो ॥

तत्र पुत्रः जातः ।

ਭੂਤ ਭਵਿਖ੍ਯ ਨ ਵੈਸੇ ਭਯੋ ॥੨॥
भूत भविख्य न वैसे भयो ॥२॥

(न सुन्दरं बछडं) तस्य सदृशं भूते न जातः भविष्ये न भविष्यति। २.

ਤਹ ਇਕ ਹੋਤ ਸਾਹ ਬਡਭਾਗੀ ॥
तह इक होत साह बडभागी ॥

पूर्वं सुखी शाहः आसीत् ।

ਰੂਪ ਕੁਅਰ ਨਾਮਾ ਅਨੁਰਾਗੀ ॥
रूप कुअर नामा अनुरागी ॥

तस्य मित्रस्य नाम रूपकुमारः (Queer) आसीत् ।

ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਲਾ ਤਿਹ ਸੁਤਾ ਭਨਿਜੈ ॥
प्रीति कला तिह सुता भनिजै ॥

तस्य पुत्र्याः नाम प्रीतकला आसीत् ।