श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 65


ਭਾਤਿ ਅਨੇਕਨ ਕੇ ਕਰੇ ਪੁਰਿ ਅਨੰਦ ਸੁਖ ਆਨਿ ॥੨੪॥
भाति अनेकन के करे पुरि अनंद सुख आनि ॥२४॥

आनन्दपुरं प्राप्य नानाप्रकारेण च आनन्दितः।२४।

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਨਦੌਨ ਜੁਧ ਬਰਨਨੰ ਨਾਮ ਨੌਮੋ ਧਿਆਇ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੯॥੩੪੪॥
इति स्री बचित्र नाटक ग्रंथे नदौन जुध बरननं नाम नौमो धिआइ समापतम सतु सुभम सतु ॥९॥३४४॥

बचित्तर नाटकस्य नवमस्य अध्यायस्य समाप्तिः यस्य शीर्षकं नादौनयुद्धस्य वर्णनम्।९.३४४।

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਬਹੁਤ ਬਰਖ ਇਹ ਭਾਤਿ ਬਿਤਾਏ ॥
बहुत बरख इह भाति बिताए ॥

एवं (सुखेन) बहूनि वर्षाणि व्यतीतानि।

ਚੁਨਿ ਚੁਨਿ ਚੋਰ ਸਬੈ ਗਹਿ ਘਾਏ ॥
चुनि चुनि चोर सबै गहि घाए ॥

एवं बहवः वर्षाणि व्यतीतानि, सर्वे दुष्टाः (चोराः) दृष्टाः, गृहीताः, हताः च अभवन् ।

ਕੇਤਕਿ ਭਾਜਿ ਸਹਿਰ ਤੇ ਗਏ ॥
केतकि भाजि सहिर ते गए ॥

आनन्दपुरनगरात् बहवः पलायिताः।

ਭੂਖਿ ਮਰਤ ਫਿਰਿ ਆਵਤ ਭਏ ॥੧॥
भूखि मरत फिरि आवत भए ॥१॥

केचन नगरात् पलायिताः, परन्तु सारेवस्य कारणेन पुनः आगताः।1.

ਤਬ ਲੌ ਖਾਨ ਦਿਲਾਵਰ ਆਏ ॥
तब लौ खान दिलावर आए ॥

ततः (लाहौरस्य सुबेदारः) दलावरखानः (अल्फखानस्य) समीपम् आगतः।

ਪੂਤ ਆਪਨ ਹਮ ਓਰਿ ਪਠਾਏ ॥
पूत आपन हम ओरि पठाए ॥

तदा दिलवारखानः (लाहौरस्य राज्यपालः) मम विरुद्धं स्वपुत्रं प्रेषितवान्।

ਦ੍ਵੈਕ ਘਰੀ ਬੀਤੀ ਨਿਸਿ ਜਬੈ ॥
द्वैक घरी बीती निसि जबै ॥

यदा द्वौ घण्टाः रात्रौ व्यतीताः

ਚੜਤ ਕਰੀ ਖਾਨਨ ਮਿਲਿ ਤਬੈ ॥੨॥
चड़त करी खानन मिलि तबै ॥२॥

रात्रौ कतिपयेषु घण्टेषु अनन्तरं खानः समागत्य आक्रमणार्थं अग्रे गतवन्तः।2

ਜਬ ਦਲ ਪਾਰ ਨਦੀ ਕੇ ਆਯੋ ॥
जब दल पार नदी के आयो ॥

यदा शत्रुः नदीं पारम् आगतः

ਆਨਿ ਆਲਮੈ ਹਮੈ ਜਗਾਯੋ ॥
आनि आलमै हमै जगायो ॥

यदा तेषां बलानि नदीं लङ्घयन्ति स्म तदा आलमः (सिंहः) आगत्य मां जागृतवान् ।

ਸੋਰੁ ਪਰਾ ਸਭ ਹੀ ਨਰ ਜਾਗੇ ॥
सोरु परा सभ ही नर जागे ॥

सर्वे सैनिकाः यदा कोलाहलः जातः तदा जागरिताः

ਗਹਿ ਗਹਿ ਸਸਤ੍ਰ ਬੀਰ ਰਿਸ ਪਾਗੇ ॥੩॥
गहि गहि ससत्र बीर रिस पागे ॥३॥

तत्र महती विस्मयः अभवत्, सर्वे जनाः उत्तिष्ठन्ति स्म। शौर्येण च उत्साहेन च बाहून् आदाय।।3.

ਛੂਟਨ ਲਗੀ ਤੁਫੰਗੈ ਤਬਹੀ ॥
छूटन लगी तुफंगै तबही ॥

ततः बन्दूकाः प्रहारं कर्तुं आरब्धवन्तः

ਗਹਿ ਗਹਿ ਸਸਤ੍ਰ ਰਿਸਾਨੇ ਸਬਹੀ ॥
गहि गहि ससत्र रिसाने सबही ॥

बन्दुकात् शूटिंग्-वॉली-विसर्जनं तत्क्षणमेव आरब्धम् । सर्वे बाहून् हस्ते धारयन्तः क्रुद्धाः आसन् ।

ਕ੍ਰੂਰ ਭਾਤਿ ਤਿਨ ਕਰੀ ਪੁਕਾਰਾ ॥
क्रूर भाति तिन करी पुकारा ॥

ते (पाठनाः) घोरं कोलाहलं कृतवन्तः।

ਸੋਰੁ ਸੁਨਾ ਸਰਤਾ ਕੈ ਪਾਰਾ ॥੪॥
सोरु सुना सरता कै पारा ॥४॥

ते विविधानि घोरानि उद्घोषाणि उत्थापितवन्तः। नद्यः परे पार्श्वे कोलाहलः श्रूयते स्म।4.

ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥
भुजंग प्रयात छंद ॥

भुजंग प्रयात स्तन्जा

ਬਜੀ ਭੈਰ ਭੁੰਕਾਰ ਧੁੰਕੈ ਨਗਾਰੇ ॥
बजी भैर भुंकार धुंकै नगारे ॥

घण्टाः उच्चैः ध्वनितवन्तः, घण्टाः च ध्वनितवन्तः।

ਮਹਾ ਬੀਰ ਬਾਨੈਤ ਬੰਕੇ ਬਕਾਰੇ ॥
महा बीर बानैत बंके बकारे ॥

बगलाः वादयन्ति स्म, तुरहीः प्रतिध्वनन्ति स्म, महावीराः उच्चैः उद्घोषयन्तः मैदानं प्रविष्टवन्तः।

ਭਏ ਬਾਹੁ ਆਘਾਤ ਨਚੇ ਮਰਾਲੰ ॥
भए बाहु आघात नचे मरालं ॥

(प्रसृताः) बाहूः (अन्योन्यं) प्रहारं कृत्वा अश्वाः नृत्यं कर्तुं प्रवृत्ताः।

ਕ੍ਰਿਪਾ ਸਿੰਧੁ ਕਾਲੀ ਗਰਜੀ ਕਰਾਲੰ ॥੫॥
क्रिपा सिंधु काली गरजी करालं ॥५॥

उभयतः बाहुः बलात् कूजति स्म, अश्वाः च नृत्यन्ति स्म, यथा घोरा देवी काली युद्धक्षेत्रे गर्जति स्म।५।

ਨਦੀਯੰ ਲਖ੍ਯੋ ਕਾਲਰਾਤ੍ਰ ਸਮਾਨੰ ॥
नदीयं लख्यो कालरात्र समानं ॥

(ते पठनाः) नदीं कल-रात्रिं मन्यन्ते स्म,

ਕਰੇ ਸੂਰਮਾ ਸੀਤਿ ਪਿੰਗੰ ਪ੍ਰਮਾਨੰ ॥
करे सूरमा सीति पिंगं प्रमानं ॥

नदी मृत्युरात्रौ इव आविर्भूतवती तीव्रशीतलता सैनिकान् संकीर्णं कृतवान्।

ਇਤੇ ਬੀਰ ਗਜੇ ਭਏ ਨਾਦ ਭਾਰੇ ॥
इते बीर गजे भए नाद भारे ॥

इतः योधाः गर्जन्ति स्म घोराः शब्दाः श्रूयते स्म ।

ਭਜੇ ਖਾਨ ਖੂਨੀ ਬਿਨਾ ਸਸਤ੍ਰ ਝਾਰੇ ॥੬॥
भजे खान खूनी बिना ससत्र झारे ॥६॥

नायकाः अस्य (मम) पक्षस्य निर्माणं कुर्वन्ति गर्जिताः रक्ताः खानः च स्वशस्त्रस्य उपयोगं विना पलायिताः।6.

ਨਰਾਜ ਛੰਦ ॥
नराज छंद ॥

नाराज स्तन्जा

ਨਿਲਜ ਖਾਨ ਭਜਿਯੋ ॥
निलज खान भजियो ॥

निर्लाज खान पलायित।

ਕਿਨੀ ਨ ਸਸਤ੍ਰ ਸਜਿਯੋ ॥
किनी न ससत्र सजियो ॥

निर्लज्जाः खानाः पलायिताः, तेषु कश्चन अपि बाहून् न धारयति स्म।

ਸੁ ਤਿਆਗ ਖੇਤ ਕੋ ਚਲੇ ॥
सु तिआग खेत को चले ॥

रनुभूमिं त्यक्त्वा प्रस्थिताः |

ਸੁ ਬੀਰ ਬੀਰਹਾ ਭਲੇ ॥੭॥
सु बीर बीरहा भले ॥७॥

शूरवीरां कृत्वा अपि युद्धक्षेत्रं त्यक्तवन्तः।7.

ਚਲੇ ਤੁਰੇ ਤੁਰਾਇ ਕੈ ॥
चले तुरे तुराइ कै ॥

(ते) अश्वान् अपहृतवन्तः।

ਸਕੈ ਨ ਸਸਤ੍ਰ ਉਠਾਇ ਕੈ ॥
सकै न ससत्र उठाइ कै ॥

ते द्रुतगतिना अश्वैः प्रस्थिताः, शस्त्राणि प्रयोक्तुं न शक्तवन्तः ।

ਨ ਲੈ ਹਥਿਆਰ ਗਜਹੀ ॥
न लै हथिआर गजही ॥

न च (ते) शस्त्राणि वहन्ति।

ਨਿਹਾਰਿ ਨਾਰਿ ਲਜਹੀ ॥੮॥
निहारि नारि लजही ॥८॥

शूरवीरा इव उच्चैः न उद्घोषयन्ति स्म, स्त्रियः दृष्ट्वा लज्जां अनुभवन्ति स्म।8.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहरा

ਬਰਵਾ ਗਾਉ ਉਜਾਰ ਕੈ ਕਰੇ ਮੁਕਾਮ ਭਲਾਨ ॥
बरवा गाउ उजार कै करे मुकाम भलान ॥

मार्गे ते ग्रामं बरवां लुण्ठयित्वा भल्लों स्थगितवन्तः।

ਪ੍ਰਭ ਬਲ ਹਮੈ ਨ ਛੁਇ ਸਕੈ ਭਾਜਤ ਭਏ ਨਿਦਾਨ ॥੯॥
प्रभ बल हमै न छुइ सकै भाजत भए निदान ॥९॥

न स्पृशितुं शक्नुवन्तः भगवतः प्रसादात्, अन्ते पलायिताः च।9.

ਤਵ ਬਲਿ ਈਹਾ ਨ ਪਰ ਸਕੈ ਬਰਵਾ ਹਨਾ ਰਿਸਾਇ ॥
तव बलि ईहा न पर सकै बरवा हना रिसाइ ॥

तव अनुग्रहात् भगवन्! न हर्महेरे कर्तुं न शक्तवन्तः, परन्तु महता क्रोधेन पूर्णाः, ते ग्रामं बरवां नाशयन्ति स्म।

ਸਾਲਿਨ ਰਸ ਜਿਮ ਬਾਨੀਯ ਰੋਰਨ ਖਾਤ ਬਨਾਇ ॥੧੦॥
सालिन रस जिम बानीय रोरन खात बनाइ ॥१०॥

यथा विश्यः (बनिया) मांसस्वादयितुम् इच्छन् अपि वस्तुतः तस्य रसं प्राप्तुं न शक्नोति, अपितु शुष्कगोधूमस्य लवणयुक्तं सूपं सज्जीकृत्य खादति १०.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਖਾਨਜਾਦੇ ਕੋ ਆਗਮਨ ਤ੍ਰਾਸਿਤ ਉਠ ਜੈਬੋ ਬਰਨਨੰ ਨਾਮ ਦਸਮੋ ਧਯਾਇ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੧੦॥੩੫੪॥
इति स्री बचित्र नाटक ग्रंथे खानजादे को आगमन त्रासित उठ जैबो बरननं नाम दसमो धयाइ समापतम सतु सुभम सतु ॥१०॥३५४॥

BACHITTAR NATAK इत्यस्य दशमस्य अध्यायस्य समाप्तिः यस्य शीर्षकं खन्जादा-अभियानस्य वर्णनं तथा च भयात् तस्य पलायनस्य .१०.३५४.

ਹੁਸੈਨੀ ਜੁਧ ਕਥਨੰ ॥
हुसैनी जुध कथनं ॥

हुसैनी इत्यनेन सह युद्धस्य वर्णनम् : १.

ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥
भुजंग प्रयात छंद ॥

भुजंग प्रयात स्तन्जा

ਗਯੋ ਖਾਨਜਾਦਾ ਪਿਤਾ ਪਾਸ ਭਜੰ ॥
गयो खानजादा पिता पास भजं ॥

खन्जादः पलाय्य पितुः समीपं गतः।

ਸਕੈ ਜ੍ਵਾਬੁ ਦੈ ਨ ਹਨੇ ਸੂਰ ਲਜੰ ॥
सकै ज्वाबु दै न हने सूर लजं ॥

खन्जादः पितुः समीपं पलायितवान्, तस्य आचरणात् लज्जितः सन् सः वक्तुं न शक्तवान् ।

ਤਹਾ ਠੋਕਿ ਬਾਹਾ ਹੁਸੈਨੀ ਗਰਜਿਯੰ ॥
तहा ठोकि बाहा हुसैनी गरजियं ॥

(ततः) हुसैनी तत्र बाहून् ताडयन् गर्जति स्म