मुगलः दूरं न आसीत् तं दृष्ट्वा च
सा शेखं हेस्सीनपुटे फसितवती।(7)
दोहिरा
अत्रान्तरे सिटी कोतवालस्य हवालदाराः पुलिसस्थानकस्य अधिकारी अन्तः प्रविष्टाः ।
सा मुगलं कुक्कुटकक्षं प्रति धावितुं कृतवती।(8)
हवलदाराः समन्ततः गृहं परितः कृत्वा पलायनं न दृष्ट्वा सा गृहं अग्निम् अयच्छत् ।
गृहात् बहिः आगत्य तत्र स्थितः।(9)
सा स्तनं ताडयन् उच्चैः शोचयितुम् आरब्धा, 'मम गृहं प्रज्वलितं, मम गृहं दह्यते' इति।
चत्वारः सर्वे दग्धाः भस्म अपि न कश्चित् ।(१०)(१)
राजा मन्त्री च शुभच्रितरसंवादस्य अष्टमः दृष्टान्तः, आशीर्वादेन समाप्तः। (८)(१५५) ९.
दोहिरा
एकस्य व्यापारिणः पत्नी लाहौर-नगरे निवसति स्म ।
तस्याः स्फुरद्भिः नेत्रैः पुष्पामपि लज्जितम् ॥(१)
चौपाई
तस्य नाम जगज्योतिमतिः आसीत् ।
जग जोत मति नाम्ना प्रसिद्धा जगति सौन्दर्ये तस्याः समः कोऽपि नासीत् ।
(तस्याः तादृशी) प्रभावशालिनी सौन्दर्यम् आसीत्
तस्याः दर्शने लघुता अपि अपमानं अनुभवति स्म।(2)
दोहिरा
तस्याः आलंकारिकसौन्दर्येन प्रभाविता राजा कामव्याप्ता आसीत् ।
सः निश्चयेन तया सह प्रेम्णः प्रस्तावम् अयच्छत् ।(३)
सा राजे अपि प्रेम्णा दासीद्वारा च ।
चितर्कला राजं स्वगृहमाहूत।(4)
रजं दृष्ट्वा चितर्कला स्वयं भूमौ समतलं पतिता
कामदेवः शिवस्य प्रतिद्वन्द्वी प्रेमबाणेन तां विदारितवान् आसीत्।(5)
चौपाई
यदा सा प्रबुद्धा तदा सा अवदत्।
'हे मम राजे मम प्रेम्णः कुरु ।
'भवतः दर्शनेन मां रागस्य ग्रहणे स्थापितं।'
नष्टानि च मे सर्वेन्द्रियाणि।'(६)
दोहिरा
राजा तया सह प्रेम कर्तुं न अस्वीकृतवान् । क्रोधेन धूममाना सा राजानं स्वेन सह (जग जोगमतेः गृहं प्रति) आनयत्।
किन्तु व्यापारिणः समीपं गत्वा तस्मै अवदत् यत् तस्य अभावे कश्चन पुरुषः तस्य गृहं गच्छति इति।(7)
अरिल्
तच्छ्रुत्वा सद्यः गृहमागतोऽतिदुःखितः |
वञ्चनगुह्यं दृष्ट्वा भार्यायाः |
पत्नी चिन्तितवती, तां राजेन सह तां दृष्ट्वा सः (पतिः) हन्ति इति
तं च, ततः परं तां अपि समाप्तं करिष्यति स्म।(8)
दोहिरा
सा चिन्तितवती - 'राजस्य त्राणार्थं मया किमपि कर्तव्यम्' इति । मया सेवा कर्तव्या
भर्तुः मधुरं भोजनं प्रेषय च।'(9)
सा राजं हेस्सीनपुटे वेष्टयित्वा भित्तिसमीपे स्थितवती।
वणिजं पतिं सुप्रीतेन प्रतिगृह्य तस्य कृते विलासपूर्णानि भोजनानि पचति स्म।(10)
अरिल्
सः शाहं उत्तमं भोजनं पोषयति स्म।
सा तं स्वादिष्टानि वियन्डानि सेवयित्वा शुष्कफलमुष्टिं बोरां प्रति क्षिपेतुम् आह।
(तत्) अस्मिन् चटके (एकं) मुष्टिभ्यां नटं स्थापयति।
'यदि ऋजुं पुटं गच्छति तर्हि त्वं विजयसि, अन्यथा त्वं हारसि।'(११)