श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 1334


ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अडिगः : १.

ਏਕ ਨਾਰ ਤਿਹ ਪਤਿ ਕੋ ਰੂਪ ਨਿਹਾਰਿ ਬਰ ॥
एक नार तिह पति को रूप निहारि बर ॥

भर्तारं दृष्ट्वा तु नारी तस्याभिनन्दिता ।

ਰਹੀ ਮੁਬਤਲਾ ਹ੍ਵੈ ਇਮਿ ਚਰਿਤ ਬਿਚਾਰਿ ਕਰਿ ॥
रही मुबतला ह्वै इमि चरित बिचारि करि ॥

(तत् चिन्तयन्) विचारशीलं चरित्रं कर्तव्यम्।

ਇਹ ਨਿਰਖੇ ਬਿਨੁ ਚੈਨ ਨ ਮੋ ਕੌ ਪਲ ਪਰੈ ॥
इह निरखे बिनु चैन न मो कौ पल परै ॥

यतः एतत् (Peer) न दृष्ट्वा अहं क्षणमपि चञ्चलः न अनुभवामि

ਹੋ ਜੌ ਨਿਰਖਤ ਹੌ ਤਾਹਿ ਤੁ ਰਾਰਹਿ ਤ੍ਰਿਯ ਕਰੈ ॥੩॥
हो जौ निरखत हौ ताहि तु रारहि त्रिय करै ॥३॥

यदि च पश्यति तर्हि तस्य भार्या कलहं करोति। ३.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਤਿਸੀ ਤ੍ਰਿਯਾ ਕੇ ਧਾਮ ਸਿਧਾਈ ॥
तिसी त्रिया के धाम सिधाई ॥

(अन्ततः चिन्तयित्वा सा) तस्याः गृहं गता

ਬਹੁਤਕ ਭੇਟ ਅਸਰਫੀ ਲ੍ਯਾਈ ॥
बहुतक भेट असरफी ल्याई ॥

आदानं च कर्तुं बहुभिः गणमान्यैः सह आनयत्।

ਜੇਵਰ ਦੀਨੇ ਜਰੇ ਜਰਾਇਨ ॥
जेवर दीने जरे जराइन ॥

ददौ (तस्याः) सुवर्णाभरणानि

ਜਿਨ ਕੋ ਸਕਤ ਅੰਤ ਕੋਈ ਪਾਇਨ ॥੪॥
जिन को सकत अंत कोई पाइन ॥४॥

तेषां अन्त्यं कः कर्तुं शक्नोति स्म। ४.

ਸੁ ਸਭ ਦਈ ਤਿਹ ਸਾਥਿ ਕਹਾ ਇਮਿ ॥
सु सभ दई तिह साथि कहा इमि ॥

तस्मै सर्वं दत्त्वा एवम् उक्तवान्

ਸਾਥ ਖਾਦਿਮਾ ਬਾਨੋ ਕੇ ਤਿਮਿ ॥
साथ खादिमा बानो के तिमि ॥

खदामा बानो इत्यस्मै, २.

ਏਕਹਿ ਆਸ ਹ੍ਯਾਂ ਮੈ ਆਈ ॥
एकहि आस ह्यां मै आई ॥

अहं आशां कृत्वा अत्र आगतः।

ਸੁ ਮੈ ਕਹਤ ਹੌ ਤੁਮੈ ਸੁਨਾਈ ॥੫॥
सु मै कहत हौ तुमै सुनाई ॥५॥

इदानीं तान् भवन्तं वदन्ति इति शृणोमि। ५.

ਗ੍ਰਿਹ ਅਪਨੇ ਹੀ ਮਦਰੋ ਚ੍ਵਾਇ ॥
ग्रिह अपने ही मदरो च्वाइ ॥

(I) गृहे निर्मितं मद्यम्

ਖਾਨਾ ਅਨਿਕ ਭਾਤਿ ਕੇ ਲ੍ਯਾਇ ॥
खाना अनिक भाति के ल्याइ ॥

अनेकविधं च भोजनम् आनयतु।

ਨਿਜੁ ਹਾਥਨ ਲੈ ਦੁਹੂੰ ਪਯਾਊ ॥
निजु हाथन लै दुहूं पयाऊ ॥

अहं स्वहस्तेन उभौ (भवन्तं) पोषयिष्यामि

ਭੇਟ ਚੜਾਇ ਘਰਹਿ ਉਠਿ ਜਾਊ ॥੬॥
भेट चड़ाइ घरहि उठि जाऊ ॥६॥

अहं च अर्पणं कृत्वा गृहं गमिष्यामि। ६.

ਸੋਈ ਮਦ ਲੈ ਤਹਾ ਸਿਧਾਈ ॥
सोई मद लै तहा सिधाई ॥

सप्तवारं नानाप्रकारेण या मद्यं निष्कृष्य ।

ਸਾਤ ਬਾਰ ਬਹੁ ਭਾਤਿ ਚੁਆਈ ॥
सात बार बहु भाति चुआई ॥

सा तथैव सह तत्र गता।

ਨਿਜੁ ਹਾਥਨ ਲੈ ਦੁਹੂੰ ਪਿਯਾਯੋ ॥
निजु हाथन लै दुहूं पियायो ॥

हस्तेन उभयम् अपि सिञ्चितवान्

ਅਧਿਕ ਮਤ ਕਰਿ ਸੇਜ ਸੁਆਯੋ ॥੭॥
अधिक मत करि सेज सुआयो ॥७॥

अतीव मत्तः च भूत्वा सगे सुप्तवान्। ७.

ਸੋਈ ਲਖੀ ਪੀਰ ਤ੍ਰਿਯ ਜਬ ਹੀ ॥
सोई लखी पीर त्रिय जब ही ॥

यदा सः पीरस्य पत्नीं सुप्तां दृष्टवान्

ਨੈਨ ਸੈਨ ਦੈ ਤਿਹ ਪ੍ਰਤਿ ਤਬ ਹੀ ॥
नैन सैन दै तिह प्रति तब ही ॥

तथा तं (पीर) प्रति नेत्रं निदर्शितवान्।

ਤਾ ਕੇ ਧਰਿ ਛਤਿਯਾ ਪਰੁ ਚੂਤ੍ਰਨ ॥
ता के धरि छतिया परु चूत्रन ॥

(समवयस्कः) स्त्रियाः स्तने स्वस्य नितम्बं स्थापयित्वा

ਕਾਮ ਭੋਗ ਕੀਨਾ ਤਿਹ ਪਤਿ ਤਨ ॥੮॥
काम भोग कीना तिह पति तन ॥८॥

भर्त्रा सह क्रीडति स्म। ८.

ਸੋਵਤ ਰਹੀ ਚੜੇ ਮਦ ਨਾਰੀ ॥
सोवत रही चड़े मद नारी ॥

(पीरस्य) पत्नी (मद्यस्य) मद्यपानेन अचेतनं शयितवान्।

ਭੇਦ ਅਭੇਦ ਕੀ ਗਤਿ ਨ ਬਿਚਾਰੀ ॥
भेद अभेद की गति न बिचारी ॥

विरहवेगं च विचारयितुं न शक्तवान्।

ਚੀਠੀ ਏਕ ਲਿਖੀ ਨਿਜ ਅੰਗਾ ॥
चीठी एक लिखी निज अंगा ॥

सा (स्त्री) स्वहस्तेन पत्रं लिखितवती

ਬਾਧਿ ਗਈ ਤਾ ਕੇ ਸਿਰ ਸੰਗਾ ॥੯॥
बाधि गई ता के सिर संगा ॥९॥

पीरपत्न्याः शिरसि च बद्ध्वा प्रस्थितवान्। ९.

ਜੋ ਤ੍ਰਿਯ ਖ੍ਯਾਲ ਤ੍ਰਿਯਨ ਕੇ ਪਰਿ ਹੈ ॥
जो त्रिय ख्याल त्रियन के परि है ॥

(अक्षरेण लिखिता) या स्त्री (अन्य) स्त्रीणां चिन्तयति,

ਤਾ ਕੀ ਬਿਧਿ ਐਸੀ ਗਤਿ ਕਰਿ ਹੈ ॥
ता की बिधि ऐसी गति करि है ॥

अतः विधिकर्ता तान् समानस्थितौ करोति।

ਤਾ ਤੇ ਤੁਮ ਤ੍ਰਿਯ ਐਸ ਨ ਕੀਜੈ ॥
ता ते तुम त्रिय ऐस न कीजै ॥

अतः हे नारी ! एवं मा कुरु

ਬੁਰੋ ਸੁਭਾਇ ਸਕਲ ਤਜਿ ਦੀਜੈ ॥੧੦॥
बुरो सुभाइ सकल तजि दीजै ॥१०॥

भवतः सर्वं दुष्टस्वभावं च त्यजतु। १०.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਕੇਸ ਪਾਸ ਤੇ ਛੋਰਿ ਕੈ ਬਾਚਤ ਪਤਿਯਾ ਅੰਗ ॥
केस पास ते छोरि कै बाचत पतिया अंग ॥

(सा स्त्री) केशकुण्डलात् उद्घाट्य पत्रं पठतु।

ਤਾ ਦਿਨ ਤੇ ਤ੍ਰਿਯ ਤਜਿ ਦਿਯਾ ਬਾਦ ਤ੍ਰਿਯਨ ਕੇ ਸੰਗ ॥੧੧॥
ता दिन ते त्रिय तजि दिया बाद त्रियन के संग ॥११॥

ततस्ततः परस्त्रीभिः सह कलहं त्यक्तवती सा । ११.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਤੀਨ ਸੌ ਇਕਆਸੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੩੮੧॥੬੮੫੮॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे तीन सौ इकआसी चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥३८१॥६८५८॥अफजूं॥

अत्र श्रीचरितोपख्यानस्य त्रिचरितस्य मन्त्री भूपसंवादस्य ३८१ अध्यायः समाप्तः, सर्वं शुभम्।३८१।६८५८। गच्छति

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਬਿਸਨ ਧੁਜਾ ਇਕ ਭੂਪ ਸੁਲਛਨ ॥
बिसन धुजा इक भूप सुलछन ॥

बिशन धुजा नाम सुन्दरः राजा आसीत्,

ਬਿਸਨਪੁਰੀ ਜਾ ਕੀ ਦਿਸਿ ਦਛਿਨ ॥
बिसनपुरी जा की दिसि दछिन ॥

यस्य बिशनपुरी (नगरं) दक्षिणदिशि आसीत् ।

ਸ੍ਰੀ ਮਨਿ ਨੀਲ ਮਤੀ ਤਿਹ ਰਾਨੀ ॥
स्री मनि नील मती तिह रानी ॥

नील मणिमती तस्य राज्ञी आसीत्,

ਸੁੰਦਰਿ ਸਕਲ ਭਵਨ ਮੌ ਜਾਨੀ ॥੧॥
सुंदरि सकल भवन मौ जानी ॥१॥

यः सर्वेषु जनासु सुन्दरः इति मन्यते स्म। १.

ਅਛਲੀ ਰਾਇ ਏਕ ਤਹ ਛਤ੍ਰੀ ॥
अछली राइ एक तह छत्री ॥

अचली रायः नाम छात्री आसीत्,

ਸੂਰਬੀਰ ਬਲਵਾਨ ਨਿਛਤ੍ਰੀ ॥
सूरबीर बलवान निछत्री ॥

यः अतीव वीरः बलवान् 'निच्छत्री' (कवचः छत्ररहितः वा)।

ਬਦਨ ਪ੍ਰਭਾ ਤਿਹ ਜਾਤ ਨ ਭਾਖੀ ॥
बदन प्रभा तिह जात न भाखी ॥

तस्याः मुखस्य सौन्दर्यं वक्तुं न शक्यते ।

ਜਨੁ ਮੁਖ ਚੀਰ ਚਾਦ ਕੀ ਰਾਖੀ ॥੨॥
जनु मुख चीर चाद की राखी ॥२॥

(एवं दृश्यते स्म) चन्द्रं (कला) विभज्य मुखे स्थापितं इव। २.

ਤ੍ਰਿਯ ਕੀ ਪ੍ਰੀਤਿ ਤਵਨ ਸੌ ਲਾਗੀ ॥
त्रिय की प्रीति तवन सौ लागी ॥

राणस्य प्रेम्णः तस्य उपरि पतितः, .