श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 709


ਸਬੈ ਸਿਧ ਹਰਤਾ ॥੩੪੭॥
सबै सिध हरता ॥३४७॥

सदा स्मरन् भगवन्तं परनाशकान् सागरपर्यन्तम् १२०।३४७।

ਅਰੀਲੇ ਅਰਾਰੇ ॥
अरीले अरारे ॥

(देवाः) हठिनः हठिनः च सन्ति।

ਹਠੀਲ ਜੁਝਾਰੇ ॥
हठील जुझारे ॥

ये प्रतिरोधं कुर्वन्ति, ये निष्ठया युध्यन्ति, .

ਕਟੀਲੇ ਕਰੂਰੰ ॥
कटीले करूरं ॥

कटनानि भंगुराः, कठोरप्रकृतयः च भवन्ति ।

ਕਰੈ ਸਤ੍ਰੁ ਚੂਰੰ ॥੩੪੮॥
करै सत्रु चूरं ॥३४८॥

ये तीव्राः क्रूराः शत्रुभङ्गकाः ॥१२१.३४८॥

ਤੇਰਾ ਜੋਰੁ ॥
तेरा जोरु ॥

तव शक्तिः

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਜੋ ਇਨ ਜੀਤਿ ਸਕੌ ਨਹਿ ਭਾਈ ॥
जो इन जीति सकौ नहि भाई ॥

यदि तान् जितुम् न शक्नोमि, अहं

ਤਉ ਮੈ ਜੋਰ ਚਿਤਾਹਿ ਜਰਾਈ ॥
तउ मै जोर चिताहि जराई ॥

अन्त्येष्टौ शुद्धे आत्मानं दहिष्यामि

ਮੈ ਇਨ ਕਹਿ ਮੁਨਿ ਜੀਤਿ ਨ ਸਾਕਾ ॥
मै इन कहि मुनि जीति न साका ॥

हे मुने ! अहं तान् जितुम् न शक्तवान्

ਅਬ ਮੁਰ ਬਲ ਪੌਰਖ ਸਬ ਥਾਕਾ ॥੩੪੯॥
अब मुर बल पौरख सब थाका ॥३४९॥

मम बलं साहसं च दुर्बलम् अभवत्।122.349।

ਐਸ ਭਾਤਿ ਮਨ ਬੀਚ ਬਿਚਾਰਾ ॥
ऐस भाति मन बीच बिचारा ॥

(परसनाथः) मनसि एवं चिन्तितवान्।

ਪ੍ਰਗਟ ਸਭਾ ਸਬ ਸੁਨਤ ਉਚਾਰਾ ॥
प्रगट सभा सब सुनत उचारा ॥

एवं मनसि चिन्तयन् राजा सर्वान् प्राह प्रतीयते ।

ਮੈ ਬਡ ਭੂਪ ਬਡੋ ਬਰਿਆਰੂ ॥
मै बड भूप बडो बरिआरू ॥

अहं महान् राजा अतीव बलवान्।

ਮੈ ਜੀਤ੍ਯੋ ਇਹ ਸਭ ਸੰਸਾਰੂ ॥੩੫੦॥
मै जीत्यो इह सभ संसारू ॥३५०॥

“अहं महाराजः सर्व्वं जगत् जितोऽहम् ॥१२३.३५०॥

ਜਿਨਿ ਮੋ ਕੋ ਇਹ ਬਾਤ ਬਤਾਈ ॥
जिनि मो को इह बात बताई ॥

“येन उक्तं यत् एतौ योद्धौ विवेकं अविवेकं च जितुम्,

ਤਿਨਿ ਮੁਹਿ ਜਾਨੁ ਠਗਉਰੀ ਲਾਈ ॥
तिनि मुहि जानु ठगउरी लाई ॥

तेन मां व्याकुलं कृत्वा मम जीवनं वञ्चनाय प्रेरितवान्

ਏ ਦ੍ਵੈ ਬੀਰ ਬਡੇ ਬਰਿਆਰਾ ॥
ए द्वै बीर बडे बरिआरा ॥

उभौ अपि महाबलौ योद्धौ स्तः

ਇਨ ਜੀਤੇ ਜੀਤੋ ਸੰਸਾਰਾ ॥੩੫੧॥
इन जीते जीतो संसारा ॥३५१॥

जितं सर्वं जगत्, तान् जित्वा।124.351।

ਅਬ ਮੋ ਤੇ ਏਈ ਜਿਨਿ ਜਾਈ ॥
अब मो ते एई जिनि जाई ॥

इदानीं न एतानि एव मम विजयाः।

ਕਹਿ ਮੁਨਿ ਮੋਹਿ ਕਥਾ ਸਮਝਾਈ ॥
कहि मुनि मोहि कथा समझाई ॥

“अधुना ते मम दूरं न गमिष्यन्ति मुने! तान् मे स्पष्टतया वर्णयतु

ਅਬ ਮੈ ਦੇਖਿ ਬਨਾਵੌ ਚਿਖਾ ॥
अब मै देखि बनावौ चिखा ॥

अधुना पश्यतु, अहं अग्निम् करोमि

ਪੈਠੌ ਬੀਚ ਅਗਨਿ ਕੀ ਸਿਖਾ ॥੩੫੨॥
पैठौ बीच अगनि की सिखा ॥३५२॥

“अधुना अहं तव दृष्टौ स्वकीयं अन्त्येष्टिचिताम् उपविशामि, अग्निज्वालानां अन्तः उपविशामि”१२५.३५२ ।

ਚਿਖਾ ਬਨਾਇ ਸਨਾਨਹਿ ਕਰਾ ॥
चिखा बनाइ सनानहि करा ॥

(प्रथमम्) अग्निम् अकरोत्, (ततः) स्नानम् अकरोत्

ਸਭ ਤਨਿ ਬਸਤ੍ਰ ਤਿਲੋਨਾ ਧਰਾ ॥
सभ तनि बसत्र तिलोना धरा ॥

अन्त्येष्टिचिता सज्जीकृत्य सः स्नानं कृत्वा गभीरनारङ्गवर्णस्य वस्त्राणि स्वशरीरे धारयति स्म

ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਲੋਗ ਹਟਕਿ ਕਰਿ ਰਹਾ ॥
बहु बिधि लोग हटकि करि रहा ॥

(सर्व) जनाः अतीव संयमिताः एव आसन्

ਚਟਪਟ ਕਰਿ ਚਰਨਨ ਭੀ ਗਹਾ ॥੩੫੩॥
चटपट करि चरनन भी गहा ॥३५३॥

निषिद्धं बहुजनाः पादयोः अपि पतिताः ॥१२६.३५३॥

ਹੀਰ ਚੀਰ ਦੈ ਬਿਧਵਤ ਦਾਨਾ ॥
हीर चीर दै बिधवत दाना ॥

हीरकाः, कवचं यथाविधि दानं

ਮਧਿ ਕਟਾਸ ਕਰਾ ਅਸਥਾਨਾ ॥
मधि कटास करा असथाना ॥

दानेन विविधाभरणानि वस्त्राणि च दत्त्वा राजा चिताभ्यन्तरे आसनं सज्जीकृतवान्

ਭਾਤਿ ਅਨਕ ਤਨ ਜ੍ਵਾਲ ਜਰਾਈ ॥
भाति अनक तन ज्वाल जराई ॥

नाना प्रकारेण शरीरं दहतु, २.

ਜਰਤ ਨ ਭਈ ਜ੍ਵਾਲ ਸੀਅਰਾਈ ॥੩੫੪॥
जरत न भई ज्वाल सीअराई ॥३५४॥

नानावह्निभिः शरीरं दग्धं ज्वालाः तु दह्यमानं स्थाने शीताः अभवन्।।127.354।।

ਤੋਮਰ ਛੰਦ ॥
तोमर छंद ॥

TOMAR STANZA इति

ਕਰਿ ਕੋਪ ਪਾਰਸ ਰਾਇ ॥
करि कोप पारस राइ ॥

पारसनाथः क्रुद्धः अभवत्

ਕਰਿ ਆਪਿ ਅਗਨਿ ਜਰਾਇ ॥
करि आपि अगनि जराइ ॥

क्रुद्धः सन् पारसनाथः हस्ते अग्निम् अदहत्,

ਸੋ ਭਈ ਸੀਤਲ ਜ੍ਵਾਲ ॥
सो भई सीतल ज्वाल ॥

सः अग्निः शीतः अभवत्

ਅਤਿ ਕਾਲ ਰੂਪ ਕਰਾਲ ॥੩੫੫॥
अति काल रूप कराल ॥३५५॥

या दर्शने घोरं तत्र शीतं जातम् ॥१२८.३५५॥

ਤਤ ਜੋਗ ਅਗਨਿ ਨਿਕਾਰਿ ॥
तत जोग अगनि निकारि ॥

ततः (परासनाथः) योगाग्निं निष्कास्य (दीपं प्रज्वलितवान्)।

ਅਤਿ ਜ੍ਵਲਤ ਰੂਪ ਅਪਾਰਿ ॥
अति ज्वलत रूप अपारि ॥

ततः स योगाग्निः घोरः प्रज्वलितः उद्भूतः

ਤਬ ਕੀਅਸ ਆਪਨ ਦਾਹ ॥
तब कीअस आपन दाह ॥

ततः (सः) स्वस्य (शरीरं) दग्धवान्।

ਪੁਰਿ ਲਖਤ ਸਾਹਨ ਸਾਹਿ ॥੩੫੬॥
पुरि लखत साहन साहि ॥३५६॥

तेन वह्निना हतस्तं दर्शनं कुर्वन्तः पुरजनाः ॥१२९.३५६॥

ਤਬ ਜਰੀ ਅਗਨਿ ਬਿਸੇਖ ॥
तब जरी अगनि बिसेख ॥

अथ (तदा) अग्निविशेषः प्रज्वलितः।

ਤ੍ਰਿਣ ਕਾਸਟ ਘਿਰਤ ਅਸੇਖ ॥
त्रिण कासट घिरत असेख ॥

ततः बहुभिः तृणैः सह घृतेन सह फगोट् (स्पष्टं घृतम्),

ਤਬ ਜਰ੍ਯੋ ਤਾ ਮਹਿ ਰਾਇ ॥
तब जर्यो ता महि राइ ॥

अथ राजा (परासनाथः) तस्मिन् दहति स्म।

ਭਏ ਭਸਮ ਅਦਭੁਤ ਕਾਇ ॥੩੫੭॥
भए भसम अदभुत काइ ॥३५७॥

वह्निज्वाला उत्पन्ना यस्मिन् राजा दग्धस्तस्य भस्मनिवृत्तशरीरम् ॥१३०।३५७॥

ਕਈ ਦ੍ਯੋਸ ਬਰਖ ਪ੍ਰਮਾਨ ॥
कई द्योस बरख प्रमान ॥

चिखा बहुदिनानि वर्षाणि च

ਸਲ ਜਰਾ ਜੋਰ ਮਹਾਨ ॥
सल जरा जोर महान ॥

सः चिता कतिपयवर्षपर्यन्तं प्रज्वलति स्म, यदा राज्ञः शरीरं भस्मरूपेण परिणमति स्म

ਭਈ ਭੂਤ ਭਸਮੀ ਦੇਹ ॥
भई भूत भसमी देह ॥

(गत्वा) शरीरं दग्धम्

ਧਨ ਧਾਮ ਛਾਡ੍ਯੋ ਨੇਹ ॥੩੫੮॥
धन धाम छाड्यो नेह ॥३५८॥

धनस्थानसङ्गं च त्यक्त्वा सः ॥१३१.३५८॥

ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
ੴ सतिगुर प्रसादि ॥

भगवान् एकः एव सः सच्चिदानन्दगुरुप्रसादेन प्राप्तुं शक्यते।

ਰਾਮਕਲੀ ਪਾਤਿਸਾਹੀ ੧੦ ॥
रामकली पातिसाही १० ॥

दशमराजस्य रामकाली

ਰੇ ਮਨ ਐਸੋ ਕਰ ਸੰਨਿਆਸਾ ॥
रे मन ऐसो कर संनिआसा ॥

हे मनः ! तपः एवं अभ्यासः करणीयः : १.

ਬਨ ਸੇ ਸਦਨ ਸਬੈ ਕਰ ਸਮਝਹੁ ਮਨ ਹੀ ਮਾਹਿ ਉਦਾਸਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
बन से सदन सबै कर समझहु मन ही माहि उदासा ॥१॥ रहाउ ॥

गृहं वनम् इति मत्वा स्वस्य अन्तः असक्तः तिष्ठतु.....विरामं कुरुत।

ਜਤ ਕੀ ਜਟਾ ਜੋਗ ਕੋ ਮਜਨੁ ਨੇਮ ਕੇ ਨਖਨ ਬਢਾਓ ॥
जत की जटा जोग को मजनु नेम के नखन बढाओ ॥

संयमं जटां, योगं आचमं नित्यं च नखं मन्यताम्,

ਗਿਆਨ ਗੁਰੂ ਆਤਮ ਉਪਦੇਸਹੁ ਨਾਮ ਬਿਭੂਤ ਲਗਾਓ ॥੧॥
गिआन गुरू आतम उपदेसहु नाम बिभूत लगाओ ॥१॥

ज्ञानं त्वां पाठं गुरुं मत्वा भगवतः नाम भस्म इति प्रयोजयन्तु।1.

ਅਲਪ ਅਹਾਰ ਸੁਲਪ ਸੀ ਨਿੰਦ੍ਰਾ ਦਯਾ ਛਿਮਾ ਤਨ ਪ੍ਰੀਤਿ ॥
अलप अहार सुलप सी निंद्रा दया छिमा तन प्रीति ॥

न्यूनं खादन्तु न्यूनं निद्रां कुर्वन्तु, दयां क्षमां च पोषयन्तु

ਸੀਲ ਸੰਤੋਖ ਸਦਾ ਨਿਰਬਾਹਿਬੋ ਹ੍ਵੈਬੋ ਤ੍ਰਿਗੁਣ ਅਤੀਤਿ ॥੨॥
सील संतोख सदा निरबाहिबो ह्वैबो त्रिगुण अतीति ॥२॥

सौम्यतां सन्तोषं च अभ्यासं कृत्वा त्रिगुणविहीनाः तिष्ठन्तु।2.

ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧ ਹੰਕਾਰ ਲੋਭ ਹਠ ਮੋਹ ਨ ਮਨ ਸਿਉ ਲ੍ਯਾਵੈ ॥
काम क्रोध हंकार लोभ हठ मोह न मन सिउ ल्यावै ॥

कामक्रोधलोभानुरोधमोहात्मनः असक्तं कुरु ।

ਤਬ ਹੀ ਆਤਮ ਤਤ ਕੋ ਦਰਸੇ ਪਰਮ ਪੁਰਖ ਕਹ ਪਾਵੈ ॥੩॥੧॥੧॥
तब ही आतम तत को दरसे परम पुरख कह पावै ॥३॥१॥१॥

ततः परं तत्त्वं कल्पयिष्यसि परं पुरुषं च साक्षात्करोषि।।3.1।।

ਰਾਮਕਲੀ ਪਾਤਿਸਾਹੀ ੧੦ ॥
रामकली पातिसाही १० ॥

दशमराजस्य रामकाली

ਰੇ ਮਨ ਇਹ ਬਿਧਿ ਜੋਗੁ ਕਮਾਓ ॥
रे मन इह बिधि जोगु कमाओ ॥

हे मनः ! योगः एवं अभ्यासः भवतु :

ਸਿੰਙੀ ਸਾਚ ਅਕਪਟ ਕੰਠਲਾ ਧਿਆਨ ਬਿਭੂਤ ਚੜਾਓ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
सिंङी साच अकपट कंठला धिआन बिभूत चड़ाओ ॥१॥ रहाउ ॥

सत्यं शृङ्गं, निष्कपटतां हारं ध्यानं च स्वशरीरे प्रयोक्तव्यं भस्म इति मन्यताम्......विरामं कुरुत।

ਤਾਤੀ ਗਹੁ ਆਤਮ ਬਸਿ ਕਰ ਕੀ ਭਿਛਾ ਨਾਮੁ ਅਧਾਰੰ ॥
ताती गहु आतम बसि कर की भिछा नामु अधारं ॥

आत्मसंयमं वीर्यं नामप्रोपं च भिक्षां कुरु ।

ਬਾਜੇ ਪਰਮ ਤਾਰ ਤਤੁ ਹਰਿ ਕੋ ਉਪਜੈ ਰਾਗ ਰਸਾਰੰ ॥੧॥
बाजे परम तार ततु हरि को उपजै राग रसारं ॥१॥

ततः परं तत्त्वं मुख्यतारवत् वाद्यते रुचिकरं दिव्यसङ्गीतं सृजति।१।

ਉਘਟੈ ਤਾਨ ਤਰੰਗ ਰੰਗਿ ਅਤਿ ਗਿਆਨ ਗੀਤ ਬੰਧਾਨੰ ॥
उघटै तान तरंग रंगि अति गिआन गीत बंधानं ॥

विद्यागीतं प्रकटयन्ती रङ्गसुरतरङ्गो उत्पद्येत।

ਚਕਿ ਚਕਿ ਰਹੇ ਦੇਵ ਦਾਨਵ ਮੁਨਿ ਛਕਿ ਛਕਿ ਬ੍ਯੋਮ ਬਿਵਾਨੰ ॥੨॥
चकि चकि रहे देव दानव मुनि छकि छकि ब्योम बिवानं ॥२॥

देवा राक्षसा मुनयः स्वर्गरथयानं भुक्त्वा विस्मयन्ते स्म।।2।।

ਆਤਮ ਉਪਦੇਸ ਭੇਸੁ ਸੰਜਮ ਕੋ ਜਾਪ ਸੁ ਅਜਪਾ ਜਾਪੈ ॥
आतम उपदेस भेसु संजम को जाप सु अजपा जापै ॥

आत्मसंयमवेषेण आत्मनः उपदेशं दत्त्वा अन्तः ईश्वरस्य नाम पाठयन् ।

ਸਦਾ ਰਹੈ ਕੰਚਨ ਸੀ ਕਾਯਾ ਕਾਲ ਨ ਕਬਹੂੰ ਬ੍ਯਾਪੈ ॥੩॥੨॥੨॥
सदा रहै कंचन सी काया काल न कबहूं ब्यापै ॥३॥२॥२॥

शरीरं हिरण्यमिव सदा तिष्ठति अमरः भविष्यति ।।3.2।।

ਰਾਮਕਲੀ ਪਾਤਿਸਾਹੀ ੧੦ ॥
रामकली पातिसाही १० ॥

दशमराजस्य रामकाली

ਪ੍ਰਾਨੀ ਪਰਮ ਪੁਰਖ ਪਗ ਲਾਗੋ ॥
प्रानी परम पुरख पग लागो ॥

हे मनुष्य ! परमपुरुषस्य पादयोः पतन्ति, २.

ਸੋਵਤ ਕਹਾ ਮੋਹ ਨਿੰਦ੍ਰਾ ਮੈ ਕਬਹੂੰ ਸੁਚਿਤ ਹ੍ਵੈ ਜਾਗੋ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
सोवत कहा मोह निंद्रा मै कबहूं सुचित ह्वै जागो ॥१॥ रहाउ ॥

किमर्थं लौकिकसङ्गेन सुप्तः, कदाचित् जागृतः सजगः च भूयः ?.....विरामः।