नाराज स्तन्जा
हे राजन् ! सर्वचिन्तां त्यक्त्वा गृहं गच्छ, राजा रामः तव गृहम् आगमिष्यति
अत्याचारिणः जित्वा सर्वेभ्यः विजयकर्म बोटयति
अहङ्कारिणां अभिमानं भग्नं करिष्यति
शिरसि राजवितानं कृत्वा सर्वान् धारयिष्यति।३९।
सः वीर्यवान् तिरस्कृत्य तान् दण्डयिष्यति, येषां दण्डः अद्यपर्यन्तं कोऽपि न शक्तवान्
अजेयान् जित्वा सर्वकलङ्कान् अपहृत्य स्वक्षेत्राणि विस्तारयिष्यति
सर्वकलङ्कान् हरेत्, लङ्कां च गर्वेण प्रहरति,
अवश्यं लङ्कां जित्वा रावणं जित्वा अभिमानं भग्नं करिष्यति।।40।
हे राजन ! गृहं गच्छ, रत इव दुःखी मा भव
हे राजन् ! चिन्तां त्यक्त्वा गृहं गत्वा ब्राह्मणान् आहूय यज्ञं आरभत।
इति वचनं श्रुत्वा राजा दशरथः राजधानीम् अगच्छत् |
इति वचः श्रुत्वा राजा स्वराजधानीम् आगत्य वसिष्ठमुनिम् आहूय राजसूययज्ञं कर्तुं निश्चितवान्।।41।।
राजा दशरथः देशानां सेनापतयः आहूतवान् |
आमन्त्रयामास बहुदेशराजान् तथा च तत्र ब्राह्मणान् भिन्नवेषधारिणः।
वजीरान् (दीवानान्) विविधान् सम्मानान् दत्त्वा आहूतवान्।
राजा सर्वान् बहुधा सम्मानयन् राजसूययज्ञः आरब्धः।42।
पादप्रक्षालनार्थं जलं मुद्रां धूपं दीपं दत्त्वा
ब्राह्मणानां पादौ प्रक्षाल्य आसनानि दत्त्वा धूपान् मृत्तिकादीपान् च दहन् राजा ब्राह्मणानां विशेषतया प्रदक्षिणं कृतवान्।
प्रत्येकं (ब्राह्मणे) कोटिरूप्यकाणि दत्तवान्।
सः प्रत्येकं ब्राह्मणाय कोटिकोटिमुद्राः धार्मिकदानरूपेण दत्तवान् एवं च राजसूययज्ञः आरभ्यते।43।
देशानाम् नट-राजाः (अये जो) अनेकानि गीतानि गायन्ति स्म ।
विभिन्नदेशेभ्यः हास्यकलाकाराः, वादकाः च गीतं गातुं आरब्धवन्तः, विविधाः सम्मानाः च प्राप्य ते विशेषरूपेण सुस्थिताः आसन् ।
कस्मात् पक्षात् प्रजाः प्रसन्नाः इति वक्तुं शक्यते ।
जनसुखं अवर्णनीयं, आकाशे एतावन्तः वायुयानानि आसन् यत् ते ज्ञातुं न शक्यन्ते स्म।४४।
(इन्द्रस्य दरबारम्) सर्वे अप्सराः स्वर्गं त्यक्त्वा आगताः।
स्वर्गं त्यक्त्वा अङ्गानि कृत्वा नृत्यन्ति स्म ।
बहवः राजानः प्रसन्नाः (तेषां नृत्यं दृष्ट्वा) तेभ्यः असीमितदानं (पुरस्कारं) (प्राप्तवन्तः)।
बहवः राजानः प्रीत्या दानं दत्त्वा स्वराज्ञीः सुन्दरीः दृष्ट्वा स्वर्गा कन्या लज्जाम् अनुभवति स्म।४५।
नानाविधदानं सम्मानं च दत्त्वा नायकाः आहूताः
विविधानि दानानि सम्मानानि च दत्त्वा राजा अनेकान् महावीरान् आहूय कठोरबलैः सह दशदिशः सर्वेषु प्रेषितवान्
(ते) देशराजान् जित्वा महाराजदशरथस्य चरणयोः स्थापयन्ति स्म।
अनेकदेशराजान् जित्वा दस्रथस्य वशीकृतवन्तः अस्मिन् च किमर्थं सर्वलोकराजान् जित्वा सार्वभौमदसरथस्य पुरतः आनयन्तः।४६।
ROOAAMAL STANZA
(दशरथ) महाराजः सर्वान् नृपान् जित्वा सर्वान् मित्रशत्रून् आहूतवान् |
प्रकारान् जित्वा राजा दस्रथः शत्रून् तथा मित्राणि, वशिष्ठादयः मुनयः, ब्राह्मणाः च आहूय।
क्रुद्धा सेना अनेकानि युद्धानि कृत्वा अनिवासी देशान् गृहीतवती ।
ये तस्य आधिपत्यं न स्वीकृतवन्तः, ते महाक्रोधेन तान् नाशयति स्म, एवं सर्वपृथिव्याः राजानः औधराजस्य वशीकृताः अभवन्।।47।।
विविधानि नैवेद्यानि (राजाभ्यां) दत्त्वा राजा दशरथात् अपि सम्मानं प्राप्य ।
सर्वे नृपाः नानाप्रकारेण सम्मानिताः तेभ्यः कोटिकोटिसुवर्णमुद्रासमं धनं गजं अश्वं च दत्तम्।
हीरककवचं सुवर्णकाष्ठं च को गणयितुं शक्नोति।
हीरकयुक्तानि वस्त्राणि रत्नानि अश्वकाष्ठानि च न परिगणयितुं ब्रह्मा अपि अलङ्कारस्य भव्यतां वक्तुं न शक्नोति।।48।।
ऊनक्षौमवस्त्रं च राजा दशरथेन दत्तम् ।
ऊनीक्षौमवस्त्रं राज्ञा दत्तं सर्वेषां जनानां सौन्दर्यं दृष्ट्वा इन्द्रोऽपि पुरतः कुरूपः इव आसीत्।
सर्वे महाशत्रवः कम्पिताः, श्रुत्वा (दानस्य) सुमेरः पर्वतः कम्पितः च
सर्वे अत्याचारिणः भीताः अभवन्, सुमेरुपर्वतः अपि भयेन कम्पितः यत् राजा तं न छित्त्वा तस्य बिट्स् सहभागिभ्यः वितरति इति।४९।
वेदशब्देन सर्वे ब्राह्मणाः यज्ञं प्रारभत |
सर्वे ब्राह्मणाः वैदिकपाठेन यज्ञस्य आरम्भं कृतवन्तः मन्त्रानुसारं हवनं (अग्निपूजां) कृतवन्तः।