श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 392


ਤ੍ਯਾਗਿ ਗਏ ਨ ਲਈ ਇਨ ਕੀ ਸੁਧਿ ਹੋਤ ਕਛੂ ਮਨਿ ਮੋਹ ਤੁਹਾਰੇ ॥
त्यागि गए न लई इन की सुधि होत कछू मनि मोह तुहारे ॥

एतेषां ब्रजवासिनां सह भवता किमपि संवादः न कृतः

ਆਪ ਰਚੇ ਪੁਰ ਬਾਸਿਨ ਸੋ ਇਨ ਕੇ ਸਭ ਪ੍ਰੇਮ ਬਿਦਾ ਕਰਿ ਡਾਰੇ ॥
आप रचे पुर बासिन सो इन के सभ प्रेम बिदा करि डारे ॥

किं तव मनसि न आसक्तिः उत्पद्यते ? त्वं स्वयं नगरवासिभिः सह लीनः आसीत्, एतेषां जनानां सर्वान् प्रेम्णः परित्यक्तः आसीः

ਤਾ ਤੇ ਨ ਮਾਨ ਕਰੋ ਫਿਰਿ ਆਵਹੁ ਜੀਤਤ ਭੇ ਤੁਮ ਹੂੰ ਹਮ ਹਾਰੇ ॥
ता ते न मान करो फिरि आवहु जीतत भे तुम हूं हम हारे ॥

हे कृष्ण ! इदानीं मा तिष्ठतु

ਤਾ ਤੇ ਤਜੋ ਮਥੁਰਾ ਫਿਰਿ ਆਵਹੁ ਹੇ ਸਭ ਗਊਅਨ ਕੇ ਰਖਵਾਰੇ ॥੯੫੨॥
ता ते तजो मथुरा फिरि आवहु हे सभ गऊअन के रखवारे ॥९५२॥

त्वया जिता वयं च पराजिताः इति वक्तुं सम्यक् गोपात्रे कृष्ण! अधुना मथुरां त्यक्त्वा पुनः अत्र आगच्छतु ९५२.

ਸ੍ਯਾਮ ਚਿਤਾਰ ਕੈ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਮਨ ਮੈ ਸਭ ਗ੍ਵਾਰਨੀਯਾ ਦੁਖ ਪਾਵੈ ॥
स्याम चितार कै स्याम कहै मन मै सभ ग्वारनीया दुख पावै ॥

कृष्णं स्मरन् कविः कथयति यत् सर्वे गोपीः दुःखिताः सन्ति

ਏਕ ਪਰੈ ਮੁਰਝਾਇ ਧਰਾ ਇਕ ਬਿਯੋਗ ਭਰੀ ਗੁਨ ਬਿਯੋਗ ਹੀ ਗਾਵੈ ॥
एक परै मुरझाइ धरा इक बियोग भरी गुन बियोग ही गावै ॥

अचेतनत्वे कश्चित् वियोगं पतति

ਕੋਊ ਕਹੈ ਜਦੁਰਾ ਮੁਖ ਤੇ ਸੁਨਿ ਸ੍ਰਉਨਨ ਬਾਤ ਤਹਾ ਏਊ ਧਾਵੈ ॥
कोऊ कहै जदुरा मुख ते सुनि स्रउनन बात तहा एऊ धावै ॥

कश्चित् मुखात् श्रीकृष्ण इति वदति (अन्यगोपी) कर्णेन एतत् श्रुत्वा पलायते।

ਜਉ ਪਿਖਵੈ ਨ ਤਹਾ ਤਿਨ ਕੋ ਸੁ ਕਹੈ ਹਮ ਕੋ ਹਰਿ ਹਾਥਿ ਨ ਆਵੈ ॥੯੫੩॥
जउ पिखवै न तहा तिन को सु कहै हम को हरि हाथि न आवै ॥९५३॥

कश्चित् इतस्ततः धावति कृष्णनाम क्रन्दन् कर्णैः तस्य चलपादस्य शब्दं शृणोति यदा च तं न पश्यति तदा सा चिन्तावस्थायां वदति यत् सा कृष्णं न प्राप्नोति।।953।

ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਚਿਤ ਭਈ ਹਰਿ ਕੇ ਨਹੀ ਆਵਨ ਕੀ ਸੁਧਿ ਪਾਈ ॥
ग्वारनि ब्याकुल चित भई हरि के नही आवन की सुधि पाई ॥

गोपीः महती चिन्तिताः कृष्णागमनस्य न च तेषाम् आभासः

ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਹੋਇ ਗਈ ਚਿਤ ਮੈ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨ ਸੁਤਾ ਮਨ ਮੈ ਮੁਰਝਾਈ ॥
ब्याकुल होइ गई चित मै ब्रिखभान सुता मन मै मुरझाई ॥

राधा महादुःखिता भूत्वा निर्प्राणः अभवत्

ਜੋ ਬਿਰਥਾ ਮਨ ਬੀਚ ਹੁਤੀ ਸੋਊ ਊਧਵ ਕੇ ਤਿਹ ਪਾਸ ਸੁਨਾਈ ॥
जो बिरथा मन बीच हुती सोऊ ऊधव के तिह पास सुनाई ॥

किं मनसः दुर्दशा आसीत् इति सः उधव पासं अवदत्।

ਸ੍ਯਾਮ ਨ ਆਵਤ ਹੈ ਤਿਹ ਤੇ ਅਤਿ ਹੀ ਦੁਖ ਭਯੋ ਬਰਨਿਯੋ ਨਹੀ ਜਾਈ ॥੯੫੪॥
स्याम न आवत है तिह ते अति ही दुख भयो बरनियो नही जाई ॥९५४॥

यत्किमपि तस्याः मनसि पीडा आसीत्, सा तत् उधवं प्रति उक्तवती यत् कृष्णः न आगच्छति, दुःखं च अनिर्वचनीयम् इति।९५४।

ਊਧਵ ਉਤਰ ਦੇਤ ਭਯੋ ਅਤਿ ਬਿਯੋਗ ਮਨੇ ਅਪਨੇ ਸੋਊ ਕੈ ਹੈ ॥
ऊधव उतर देत भयो अति बियोग मने अपने सोऊ कै है ॥

उधवोऽपि अत्यन्तं व्याकुलः, गोपीनां मध्ये एवम् उक्तवान् इति

ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਕੇ ਮਨ ਮਧਿ ਬਿਖੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਜੋਊ ਬਾਤ ਰੁਚੈ ਹੈ ॥
ग्वारनि के मन मधि बिखै कबि स्याम कहै जोऊ बात रुचै है ॥

निर्भयः कृष्णः कतिपयेषु दिनेषु तान् मिलति स्म

ਥੋਰੇ ਹੀ ਦ੍ਰਯੋਸਨ ਮੈ ਮਿਲਿ ਹੈ ਜਿਹ ਕੇ ਉਰ ਮੈ ਨ ਕਛੂ ਭ੍ਰਮ ਭੈ ਹੈ ॥
थोरे ही द्रयोसन मै मिलि है जिह के उर मै न कछू भ्रम भै है ॥

योगी इव भूत्वा तं ध्यायताम्

ਜੋਗਿਨ ਹੋਇ ਜਪੋ ਹਰਿ ਕੋ ਮੁਖ ਮਾਗਹੁਗੀ ਤੁਮ ਸੋ ਬਰੁ ਦੈ ਹੈ ॥੯੫੫॥
जोगिन होइ जपो हरि को मुख मागहुगी तुम सो बरु दै है ॥९५५॥

प्रदास्यति वरं यं याचिष्यसि ॥९५५॥

ਉਨ ਦੈ ਇਮ ਊਧਵ ਗ੍ਯਾਨ ਚਲਿਯੋ ਚਲਿ ਕੈ ਜਸੁਧਾ ਪਤਿ ਪੈ ਸੋਊ ਆਯੋ ॥
उन दै इम ऊधव ग्यान चलियो चलि कै जसुधा पति पै सोऊ आयो ॥

गोपीभिः सह प्रज्ञावचनं कृत्वा उधवः नन्दं मिलितुं आगतः

ਆਵਤ ਹੀ ਜਸੁਧਾ ਜਸੁਧਾ ਪਤਿ ਪਾਇਨ ਊਪਰ ਸੀਸ ਝੁਕਾਯੋ ॥
आवत ही जसुधा जसुधा पति पाइन ऊपर सीस झुकायो ॥

यशोदानन्दौ तस्य पादौ शिरसा नमस्कृतौ |

ਸ੍ਯਾਮ ਹੀ ਸ੍ਯਾਮ ਸਦਾ ਕਹੀਯੋ ਕਹਿ ਕੈ ਇਹ ਮੋ ਪਹਿ ਕਾਨ੍ਰਹ ਪਠਾਯੋ ॥
स्याम ही स्याम सदा कहीयो कहि कै इह मो पहि कान्रह पठायो ॥

उधवः तान् अवदत्, कृष्णेन मां भवद्भ्यः भगवतः नामस्मरणविषये उपदिशितुं प्रेषितः

ਯੌ ਕਹਿ ਕੈ ਰਥ ਪੈ ਚੜ ਕੈ ਰਥ ਕੋ ਮਥੁਰਾ ਹੀ ਕੀ ਓਰਿ ਚਲਾਯੋ ॥੯੫੬॥
यौ कहि कै रथ पै चड़ कै रथ को मथुरा ही की ओरि चलायो ॥९५६॥

इत्युक्त्वा उधवः रथमारुह्य मतुरां प्रति प्रस्थितः।९५६।

ਊਧਵ ਬਾਚ ਕਾਨ੍ਰਹ ਜੂ ਸੋ ॥
ऊधव बाच कान्रह जू सो ॥

उधवस्य कृष्णमुद्दिश्य वाक्यम्-

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਆਇ ਤਬੈ ਮਥੁਰਾ ਪੁਰ ਮੈ ਬਲਿਰਾਮ ਅਉ ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਪਾਇ ਪਰਿਯੋ ॥
आइ तबै मथुरा पुर मै बलिराम अउ स्याम के पाइ परियो ॥

(उधव) ततः मथुरापुरमागत्य बलरामकृष्णचरणयोः पतितः।

ਕਹਿਯੋ ਜੋ ਤੁਮ ਮੋ ਕਹਿ ਕੈ ਪਠਿਯੋ ਤਿਨ ਸੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਹੀ ਸੋ ਉਚਰਿਯੋ ॥
कहियो जो तुम मो कहि कै पठियो तिन सो इह भाति ही सो उचरियो ॥

मथुराम् आगत्य उधवः कृष्णबलरामयोः चरणौ प्रणम्य उक्तवान् हे कृष्ण! यत् त्वया मां वक्तुं पृष्टं तत् मया तदनुसारं कृतम्