श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 1027


ਹੋ ਯਾ ਸੌ ਨੇਹੁ ਬਢਾਇ ਨ ਯਾ ਕੋ ਕੀਜਿਯੈ ॥੬॥
हो या सौ नेहु बढाइ न या को कीजियै ॥६॥

तेन सह प्रेम वर्धयित्वा एतत् मा कुरुत। ६.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਤਬ ਰਾਨੀ ਨ੍ਰਿਪ ਚਲਿ ਆਈ ॥
तब रानी न्रिप चलि आई ॥

अथ राज्ञी राज्ञः समीपम् अगच्छत्

ਸਕਲ ਭੇਦ ਤਿਹ ਦਿਯੋ ਬਤਾਈ ॥
सकल भेद तिह दियो बताई ॥

सर्वं च तस्मै कथितवान्।

ਤੁਹਿ ਦੇਖਤ ਦੇਸੀ ਉਹਿ ਦਈ ॥
तुहि देखत देसी उहि दई ॥

सा तं भवतः पश्यन् इशारं दर्शयति।

ਤੋਰੀ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਹਾ ਇਹ ਭਈ ॥੭॥
तोरी प्रीति कहा इह भई ॥७॥

तया सह भवतः कीदृशः प्रेम अस्ति ? ७.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਤੁਹਿ ਦੇਖਤ ਇਨ ਉਹਿ ਦਈ ਦੇਸੀ ਸੁਨੁ ਮਹਾਰਾਜ ॥
तुहि देखत इन उहि दई देसी सुनु महाराज ॥

हे महाराज ! शृणुत, भवता पश्यन् तस्मै इशाराणि दर्शितानि।

ਤਾ ਤੇ ਤੁਮਰੋ ਯਾ ਭਏ ਹਿਤ ਕੀਨੋ ਕਿਹ ਕਾਜ ॥੮॥
ता ते तुमरो या भए हित कीनो किह काज ॥८॥

अथ तेन किं कृतं प्रेम?८.

ਬੇਸ੍ਵਾ ਤੁਮ ਕੌ ਭਾਵਈ ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਿਯੋ ਤੈ ਮੋਹਿ ॥
बेस्वा तुम कौ भावई त्याग करियो तै मोहि ॥

वेश्या रोचसे त्वं मां त्यक्तवान्।

ਔਰ ਪੁਰਖੁ ਤਾ ਕੌ ਰੁਚੈ ਲਾਜ ਨ ਲਾਗਤ ਤੋਹਿ ॥੯॥
और पुरखु ता कौ रुचै लाज न लागत तोहि ॥९॥

सा अन्ये पुरुषाः रोचन्ते, किं भवतः लज्जा न भवति ? ९.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਜੌ ਇਨ ਕੇ ਰਾਖੇ ਪਤਿ ਪੈਯੈ ॥
जौ इन के राखे पति पैयै ॥

यदि एतां (वेश्याम्) गृहे स्थापयित्वा गौरवं ('पतिः') भवति।

ਤੌ ਬਰਾਗਿਨਿਨ ਕ੍ਯੋ ਗ੍ਰਿਹ ਲ੍ਯੈਯੈ ॥
तौ बरागिनिन क्यो ग्रिह ल्यैयै ॥

अतः (तर्हि) श्रेष्ठाः स्त्रियः ('ब्रागिनिन्') किमर्थं गृहे आनीतव्याः।

ਟਟੂਅਹਿ ਚੜਿ ਜੀਤੇ ਸੰਗ੍ਰਾਮਾ ॥
टटूअहि चड़ि जीते संग्रामा ॥

यदि टट्टू आरुह्य युद्धं जितुम् शक्यते ।

ਕੋ ਖਰਚੈ ਤਾਜੀ ਪੈ ਦਾਮਾ ॥੧੦॥
को खरचै ताजी पै दामा ॥१०॥

अथ अश्वेषु धनव्ययस्य का आवश्यकता। १०.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਇਨ ਬੇਸ੍ਵਨਿ ਕੌ ਲਾਜ ਨਹਿ ਨਹਿ ਜਾਨਤ ਰਸ ਰੀਤਿ ॥
इन बेस्वनि कौ लाज नहि नहि जानत रस रीति ॥

एतेषां वेश्यानां न निवासस्थानं (किमपि प्रकारस्य) न च प्रेमसंस्कारं जानन्ति।

ਰਾਵ ਛੋਰਿ ਰੰਕਹਿ ਭਜਹਿ ਪੈਸਨ ਕੀ ਪਰਤੀਤ ॥੧੧॥
राव छोरि रंकहि भजहि पैसन की परतीत ॥११॥

ते धनार्थं राजान् त्यक्त्वा श्रेणीभिः सह क्रीडितुं शक्नुवन्ति। ११.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अडिगः : १.

ਤੁਮ ਸੇਤੀ ਬਾਹਰ ਕੋ ਨੇਹ ਜਤਾਵਈ ॥
तुम सेती बाहर को नेह जतावई ॥

बाह्यतः भवतः प्रेम दर्शयति,

ਨਿਜੁ ਹਿਤ ਵਾ ਕੇ ਸੰਗ ਟਕਾ ਜੋ ਲ੍ਯਾਵਈ ॥
निजु हित वा के संग टका जो ल्यावई ॥

किन्तु (तस्य) व्याजं यस्य धनं आनयति।

ਔਰ ਸਦਨ ਮੌ ਜਾਤ ਜੁ ਯਾਹਿ ਬਤਾਇਯੈ ॥
और सदन मौ जात जु याहि बताइयै ॥

अन्यस्य गृहं गच्छति इति चेत् ।

ਹੋ ਤਬ ਰਾਜਾ ਜੂ ਇਹ ਕਹ ਲੀਕ ਲਗਾਇਯੈ ॥੧੨॥
हो तब राजा जू इह कह लीक लगाइयै ॥१२॥

अथ हे राजन् ! तस्य सम्बन्धे रेखां कर्षयेत् (सम्बन्धः समाप्तः भवेत् इत्यर्थः) । १२.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਇਤ ਰਾਨੀ ਰਾਜਾ ਭਏ ਐਸ ਕਹਿਯੋ ਸਮੁਝਾਇ ॥
इत रानी राजा भए ऐस कहियो समुझाइ ॥

अत्र राज्ञी एवं वदन् राज्ञः व्याख्यातवान्

ਮਨੁਛ ਪਠੈ ਉਤ ਜਾਰ ਕੋ ਬੇਸ੍ਵਾ ਲਈ ਬੁਲਾਇ ॥੧੩॥
मनुछ पठै उत जार को बेस्वा लई बुलाइ ॥१३॥

स च मित्रं तत्र पुरुषं प्रेषयित्वा वेश्याम् आहूतवान्। १३.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਜਬ ਬੇਸ੍ਵਾ ਤਾ ਕੇ ਘਰ ਗਈ ॥
जब बेस्वा ता के घर गई ॥

यदा वेश्या तस्य (पुरुषस्य) गृहं गतवती

ਰਨਿਯਹਿ ਆਨਿ ਸਖੀ ਸੁਧਿ ਦਈ ॥
रनियहि आनि सखी सुधि दई ॥

अतः सखी आगत्य रानीम् अवदत्।

ਨਿਜੁ ਪਤਿ ਕੌ ਲੈ ਚਰਿਤਿ ਦਿਖਾਇਯੋ ॥
निजु पति कौ लै चरिति दिखाइयो ॥

(राज्ञी) भर्तुः कृते स्वस्य चरित्रं दर्शितवती

ਨ੍ਰਿਪ ਧ੍ਰਿਗ ਚਿਤ ਆਪਨ ਠਹਰਾਯੋ ॥੧੪॥
न्रिप ध्रिग चित आपन ठहरायो ॥१४॥

राजा च तस्य चितं अवज्ञाय। १४.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਮੈ ਜਾ ਕੌ ਧਨੁ ਅਮਿਤ ਦੈ ਕਰੀ ਆਪਨੀ ਯਾਰ ॥
मै जा कौ धनु अमित दै करी आपनी यार ॥

(चिन्तयितुं प्रवृत्तः राजा) यं मया सुहृदं दत्त्वा महतीं धनं दत्तवान् ।

ਤਿਨ ਪੈਸਨ ਹਿਤ ਤ੍ਯਾਗ ਮੁਹਿ ਅਨਤੈ ਕਿਯੋ ਪ੍ਯਾਰ ॥੧੫॥
तिन पैसन हित त्याग मुहि अनतै कियो प्यार ॥१५॥

धनार्थं मां त्यक्त्वा अन्यस्य प्रेम्णा पतितः। १५.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अडिगः : १.

ਬੇਸ੍ਵਾ ਬਾਹਰ ਆਈ ਕੇਲ ਕਮਾਇ ਕੈ ॥
बेस्वा बाहर आई केल कमाइ कै ॥

यदा वेश्या प्रेम्णा (मित्रेण सह) बहिः आगता।

ਰਾਵ ਲਰਿਕਵਾ ਦਏ ਬਹੁਤ ਚਿਮਟਾਇ ਕੈ ॥
राव लरिकवा दए बहुत चिमटाइ कै ॥

अतः राजा बहुबालकान् पृष्ठतः स्थापयति स्म।

ਕੇਲ ਕਰਤ ਮਰਿ ਗਈ ਤਵਨ ਦੁਖ ਪਾਇਯੋ ॥
केल करत मरि गई तवन दुख पाइयो ॥

(सा) तैः सह (बलात्) मैथुनं कुर्वन्ती पीडया मृता।

ਹੋ ਕੈਸੁ ਪੇਸਨੀ ਰਾਨੀ ਚਰਿਤ ਬਨਾਇਯੋ ॥੧੬॥
हो कैसु पेसनी रानी चरित बनाइयो ॥१६॥

राज्ञी कीदृशं चरित्रं कृतवान् (वेश्याम् प्रलोभयितुं)। 16.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਇਕ ਸੌ ਅਠਤਾਲੀਸਵੋ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੧੪੮॥੨੯੭੪॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे इक सौ अठतालीसवो चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥१४८॥२९७४॥अफजूं॥

अत्र श्रीचरितोपख्यानस्य त्रिचरितस्य मन्त्री भूप साम्बदस्य १४८तमस्य चरितस्य समापनम्, सर्वं शुभम्। १४८.२९७४ इति । गच्छति

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਪਰਬਤ ਸਿੰਘ ਪੋਸਤੀ ਰਹੈ ॥
परबत सिंघ पोसती रहै ॥

तत्र परबतसिंह इति ग्रामः निवसति स्म ।

ਪਾਚਿਸਤ੍ਰੀ ਜਾ ਕੇ ਜਗ ਕਹੈ ॥
पाचिसत्री जा के जग कहै ॥

तस्य पञ्च भार्याः इति उच्यते स्म ।

ਪੋਸਤ ਪਿਯਤ ਕਬਹੂੰ ਨ ਅਘਾਵੈ ॥
पोसत पियत कबहूं न अघावै ॥

सः कदापि पोपबीजं पिबन् न तृप्तः अभवत् ।

ਤਾ ਕੌ ਕਵਨ ਮੋਲ ਲੈ ਪ੍ਰਯਾਵੈ ॥੧॥
ता कौ कवन मोल लै प्रयावै ॥१॥

कः फलं गृहीत्वा तत् सिञ्चेत् (डाकम्) ? १.

ਇਕ ਦਿਨ ਟੂਟਿ ਅਮਲ ਤਿਹ ਗਯੋ ॥
इक दिन टूटि अमल तिह गयो ॥

एकस्मिन् दिने तस्य अभ्यासः भग्नः अभवत् ।

ਅਧਿਕ ਦੁਖੀ ਤਬ ਹੀ ਸੋ ਭਯੋ ॥
अधिक दुखी तब ही सो भयो ॥

ततः सः अतीव दुःखी अभवत् ।

ਤਬ ਪਾਚੋ ਇਸਤ੍ਰਿਨ ਸੁਨਿ ਪਯੋ ॥
तब पाचो इसत्रिन सुनि पयो ॥

अथ पञ्च नारीः श्रुत्वा (तस्य कर्म भग्नम् इति)।

ਖੋਜਿ ਰਹੀ ਗ੍ਰਿਹ ਕਛੂ ਨ ਲਹਿਯੋ ॥੨॥
खोजि रही ग्रिह कछू न लहियो ॥२॥

अतः गृहे अन्वेषणं कृत्वा अपि ते किमपि न प्राप्नुवन् । २.

ਤਬ ਪਾਚੋ ਮਿਲਿ ਮਤੋ ਬਿਚਾਰਿਯੋ ॥
तब पाचो मिलि मतो बिचारियो ॥

अथ पञ्च पचन् संकल्पं मिलित्वा |

ਊਪਰ ਖਾਟ ਦੁਖਿਤ ਸੋ ਡਾਰਿਯੋ ॥
ऊपर खाट दुखित सो डारियो ॥

तत् दुःखं च शयने स्थापितवान्।

ਇਨ ਗਾਡਨ ਲੈ ਚਲੈ ਉਚਾਰਿਯੋ ॥
इन गाडन लै चलै उचारियो ॥

(ते) अवदन्, तत् कुत्रचित् निपीडयितुं नेतुम्।

ਨਿਜੁ ਮਨ ਯਹੇ ਤ੍ਰਿਯਾਨ ਬਿਚਾਰਿਯੋ ॥੩॥
निजु मन यहे त्रियान बिचारियो ॥३॥

ताः स्त्रियः मनसि चिन्तयित्वा अवदन्। ३.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अडिगः : १.

ਡੰਡਕਾਰ ਕੇ ਬੀਚ ਜਬੈ ਤ੍ਰਿਯ ਵੈ ਗਈ ॥
डंडकार के बीच जबै त्रिय वै गई ॥

यदा ताः स्त्रियः मरुभूमिं ('दण्डकार') गतवन्तः।

ਮਾਰਗ ਮਹਿ ਗਡਹਾ ਗਹਿਰੋ ਨਿਰਖਤ ਭਈ ॥
मारग महि गडहा गहिरो निरखत भई ॥

अतः ते मार्गे एतत् गहनं गर्तं दृष्टवन्तः।

ਆਵਤ ਲਖੇ ਬਟਊਆ ਧਨ ਲੀਨੇ ਘਨੋ ॥
आवत लखे बटऊआ धन लीने घनो ॥

(तस्मिन् एव काले ते) बहुधनं आनयन्तं मार्गं दृष्टवन्तः।

ਹੋ ਕਹਿਯੋ ਹਮਾਰੋ ਸੌਦੋ ਅਬ ਆਛੇ ਬਨੋ ॥੪॥
हो कहियो हमारो सौदो अब आछे बनो ॥४॥

(ते) चिन्तयन्ति स्म यत् इदानीं अस्माकं सौदाः उत्तमः भविष्यति। ४.

ਸੁਨਹੋ ਬੀਰ ਬਟਾਊ ਬਾਤ ਬਲੋਚ ਸਭ ॥
सुनहो बीर बटाऊ बात बलोच सभ ॥

हे अस्माकं बलूच् भ्रातरः ! अस्मान् शृणुत

ਪਿਯ ਗਾਡਨ ਕੇ ਹੇਤ ਇਹਾ ਆਈ ਹਮ ਸਭ ਅਬ ॥
पिय गाडन के हेत इहा आई हम सभ अब ॥

वयं सर्वे प्रियस्य भर्तुः पोषणार्थम् अत्र आगताः।

ਯਾ ਸੌ ਆਨਿ ਜਨਾਜੋ ਅਬੈ ਸਵਾਰਿਯੈ ॥
या सौ आनि जनाजो अबै सवारियै ॥

अधुना तस्य दाहस्य (अर्थी) सम्यक् पालनं कुरुत।

ਹੋ ਹਮਰੇ ਗੁਨ ਔਗੁਨ ਨ ਹ੍ਰਿਦੈ ਬਿਚਾਰਿਯੈ ॥੫॥
हो हमरे गुन औगुन न ह्रिदै बिचारियै ॥५॥

अस्माकं च गुणानाम् विषये मा चिन्तयतु। ५.

ਉਸਟਨ ਤੇ ਸਭ ਉਤਰਿ ਬਲੋਚ ਤਹਾ ਗਏ ॥
उसटन ते सभ उतरि बलोच तहा गए ॥

उष्ट्राभ्यां अवतरित्वा सर्वे बलोचाः तत्र गतवन्तः।

ਨੀਤ ਖੈਰ ਕੀ ਫਾਤਯਾ ਦੇਤ ਊਹਾ ਭਏ ॥
नीत खैर की फातया देत ऊहा भए ॥

ते तत्र खैरातस्य फत्यां पठितुं आगताः।

ਤਾ ਕੋ ਪਰੇ ਸੁਮਾਰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਕੀ ਜ੍ਯੋਂ ਨਿਰਖ ॥
ता को परे सुमार म्रितक की ज्यों निरख ॥

(ततः) तं मृतवत् शयानं दृष्ट्वा

ਹੋ ਨਿਕਟ ਇਸਥਿਤਹ ਭਏ ਗੜਾ ਕੋ ਗੋਰ ਲਖਿ ॥੬॥
हो निकट इसथितह भए गड़ा को गोर लखि ॥६॥

गर्तं चिता इति भ्रान्त्या तस्य पार्श्वे स्थितवन्तः । ६.

ਲੀਨੀ ਖਾਟ ਉਠਾਇ ਮ੍ਰਿਤਕ ਤਿਹ ਜਾਨਿ ਕੈ ॥
लीनी खाट उठाइ म्रितक तिह जानि कै ॥

मृतः इति मत्वा तस्य शयनं गृहीतवन्तः।

ਸਕਿਯੋ ਨ ਭੇਦ ਅਭੇਦ ਕਛੂ ਪਹਿਚਾਨਿ ਕੈ ॥
सकियो न भेद अभेद कछू पहिचानि कै ॥

तस्य रहस्यं किमपि अवगन्तुं न शक्तवान् ।

ਜਬ ਤਾ ਪੈ ਸਭ ਹੀ ਇਸਥਿਤ ਭੇ ਆਇ ਕੈ ॥
जब ता पै सभ ही इसथित भे आइ कै ॥

यदा ते सर्वे (गर्तं) आगत्य स्थितवन्तः

ਹੋ ਡਾਰਿ ਫਾਸਿਯਨ ਗਡਹੇ ਦਏ ਗਿਰਾਇ ਕੈ ॥੭॥
हो डारि फासियन गडहे दए गिराइ कै ॥७॥

(ततः ताः स्त्रियः) कण्ठे पाशं कृत्वा गर्ते क्षिप्तवन्तः।।7।

ਏਕ ਗਾਵ ਤੇ ਦੌਰਿ ਆਫੂ ਲ੍ਰਯਾਵਤਿ ਭਈ ॥
एक गाव ते दौरि आफू ल्रयावति भई ॥

एकः (स्त्री) धावित्वा ग्रामात् अफीमम् आनयत्।