श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 792


ਕੋਵੰਡਜਨੀ ਆਦਿ ਉਚਰੀਐ ॥
कोवंडजनी आदि उचरीऐ ॥

प्रथम उच्चारण 'कोवन्दजनी' (धनुष-बाण-तार सेना) (शब्द)।

ਮਥਨੀ ਅੰਤਿ ਸਬਦ ਤਿਹ ਧਰੀਐ ॥
मथनी अंति सबद तिह धरीऐ ॥

तस्य अन्ते 'मथनी' इति शब्दं योजयन्तु।

ਸਭ ਸ੍ਰੀ ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਜਾਨਹੁ ॥
सभ स्री नाम तुपक के जानहु ॥

सर्वेषां बिन्दुनाम (तत्) विचार्यताम्।

ਜਹਾ ਰੁਚੈ ਤੇ ਤਹੀ ਬਖਾਨਹੁ ॥੧੧੩੯॥
जहा रुचै ते तही बखानहु ॥११३९॥

कोवन्दजनीशब्दं वदन् अन्ते मथनीशब्दं वदन्तु तुपकस्य सर्वाणि नामानि विद्धि।११३९।

ਇਖੁਆਸਜਨੀ ਆਦਿ ਭਣੀਜੈ ॥
इखुआसजनी आदि भणीजै ॥

प्रथमं 'इखुआस्जनी' (धनुषः सेना) (शब्दाः) पठन्तु।

ਮਥਣੀ ਅੰਤਿ ਸਬਦ ਤਿਹ ਦੀਜੈ ॥
मथणी अंति सबद तिह दीजै ॥

(ततः) तस्य अन्ते 'मथनी' इति शब्दं योजयतु।

ਸਕਲ ਤੁਪਕ ਕੇ ਨਾਮ ਲਹਿਜੈ ॥
सकल तुपक के नाम लहिजै ॥

सर्वेषां बिन्दुनाम (तत्) विचार्यताम्।

ਜਵਨ ਠਵਰ ਚਹੀਐ ਤਹ ਦਿਜੈ ॥੧੧੪੦॥
जवन ठवर चहीऐ तह दिजै ॥११४०॥

प्रथमं “इक्षु-आसजनी” इति शब्दं वदन् अन्ते “मथनी” इति शब्दं योजयित्वा तुपकस्य सर्वाणि नामानि यथा इष्टप्रयोगाय ज्ञातव्यानि।११४०।

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अरिल्

ਕਾਰਮੁਕਜਨੀ ਪਦ ਕੋ ਪ੍ਰਿਥਮ ਉਚਾਰੀਐ ॥
कारमुकजनी पद को प्रिथम उचारीऐ ॥

प्रथमं 'कर्ममुक्जनी' (धनुषबाणसेना) श्लोकं जपन्तु।

ਅਰਿਣੀ ਤਾ ਕੇ ਅੰਤਿ ਸਬਦ ਕੋ ਡਾਰੀਐ ॥
अरिणी ता के अंति सबद को डारीऐ ॥

तस्य अन्ते 'अरिणी' इति शब्दं योजयतु।

ਸਕਲ ਤੁਪਕ ਕੇ ਨਾਮ ਸੁਘਰ ਲਹਿ ਲੀਜੀਐ ॥
सकल तुपक के नाम सुघर लहि लीजीऐ ॥

(इदं) सर्वं बुद्धिमान् ! तुपकस्य नाम इति ज्ञातव्यम्।

ਹੋ ਕਬਿਤ ਕਾਬਿ ਮੈ ਚਹੋ ਤਹਾ ਤੇ ਦੀਜੀਐ ॥੧੧੪੧॥
हो कबित काबि मै चहो तहा ते दीजीऐ ॥११४१॥

प्रथमं “कारमुक्जनी” इति शब्दं वदन् अन्ते “अरिणी” इति शब्दं योजयित्वा तुपकस्य सर्वाणि नामानि ज्ञातव्यानि।११४१।

ਰਿਪੁ ਤਾਪਣੀ ਸਬਦਹਿ ਆਦਿ ਉਚਾਰੀਐ ॥
रिपु तापणी सबदहि आदि उचारीऐ ॥

प्रथमं 'रिपु तपनि' शब्दस्य उच्चारणं कुर्वन्तु।

ਅਰਿਣੀ ਤਾ ਕੇ ਅੰਤਿ ਸੁ ਪਦ ਕੋ ਡਾਰੀਐ ॥
अरिणी ता के अंति सु पद को डारीऐ ॥

(ततः) तस्य अन्ते 'अरिनि' इति शब्दं योजयन्तु।

ਸਕਲ ਤੁਪਕ ਕੇ ਨਾਮ ਸੁਬੁਧਿ ਪਛਾਨੀਐ ॥
सकल तुपक के नाम सुबुधि पछानीऐ ॥

(तस्मै) सर्वे ज्ञानिनः! बिन्दुस्य नाम परिचिनोतु।

ਹੋ ਜਹਾ ਚਹੋ ਤਹ ਦੇਹੁ ਨ ਸੰਕਾ ਮਾਨੀਐ ॥੧੧੪੨॥
हो जहा चहो तह देहु न संका मानीऐ ॥११४२॥

प्रथमं “ऋपुतापिनि” इति शब्दं वदन् अन्ते “अरिणी” इति शब्दं योजयन्तु तथा च हे ज्ञानिनः! प्रयोक्तुं तुपकस्य नामानि ज्ञात्वा, अविचलतया।1142.

ਆਦਿ ਚਾਪਣੀ ਮੁਖ ਤੇ ਸਬਦ ਬਖਾਨੀਐ ॥
आदि चापणी मुख ते सबद बखानीऐ ॥

प्रथमं मुखेन 'चपानि' इति शब्दस्य उच्चारणं कुर्वन्तु।

ਮਥਣੀ ਤਾ ਕੇ ਅੰਤਿ ਸਬਦ ਕੋ ਠਾਨੀਐ ॥
मथणी ता के अंति सबद को ठानीऐ ॥

तस्य अन्ते 'मथनी' इति शब्दं योजयतु।

ਸਕਲ ਤੁਪਕ ਕੇ ਨਾਮ ਸੁਬੁਧਿ ਲਹਿ ਲੀਜੀਐ ॥
सकल तुपक के नाम सुबुधि लहि लीजीऐ ॥

(तस्मै) सर्वे ज्ञानिनः! तुपकस्य नाम अवगच्छ।

ਹੋ ਜਹ ਚਾਹੋ ਤਿਹ ਠਵਰ ਉਚਾਰਨ ਕੀਜੀਐ ॥੧੧੪੩॥
हो जह चाहो तिह ठवर उचारन कीजीऐ ॥११४३॥

तव मुखात् “चापनि” इति शब्दं उच्चारय, “मथनी” इति शब्दं त् अन्ते योजयित्वा तुपकस्य नामानि ज्ञातव्यम्।1143।

ਪਨਚ ਧਰਨਨੀ ਆਦਿ ਉਚਾਰਨ ਕੀਜੀਐ ॥
पनच धरननी आदि उचारन कीजीऐ ॥

प्रथमं 'पञ्च धरणी' इति शब्दानाम् उच्चारणं कुर्वन्तु।

ਮਥਣੀ ਤਾ ਕੇ ਅੰਤਿ ਸਬਦ ਕੋ ਦੀਜੀਐ ॥
मथणी ता के अंति सबद को दीजीऐ ॥

तस्य अन्ते 'मथनी' इति शब्दस्य प्रयोगः ।

ਸਕਲ ਤੁਪਕ ਕੇ ਨਾਮ ਸੁਬੁਧਿ ਪਛਾਨੀਐ ॥
सकल तुपक के नाम सुबुधि पछानीऐ ॥

(तस्मै) सर्वे ज्ञानिनः! बिन्दुस्य नाम अवगच्छ।

ਹੋ ਯਾ ਕੇ ਭੀਤਰ ਭੇਦ ਨੈਕੁ ਨਹੀ ਮਾਨੀਐ ॥੧੧੪੪॥
हो या के भीतर भेद नैकु नही मानीऐ ॥११४४॥

प्रथमं “पनाच-धारणानि” इति शब्दं वदन् अन्ते “मथनी” इति शब्दं योजयित्वा तुपकस्य सर्वाणि नामानि परिचिनोतु।1144।

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਆਦਿ ਸੁਹ੍ਰਿਦਣੀ ਸਬਦ ਬਖਾਨੋ ॥
आदि सुह्रिदणी सबद बखानो ॥

प्रथमं 'सुहृदानी' (सेना) शब्दं पठन्तु।

ਮਥਣੀ ਸਬਦ ਅੰਤਿ ਤਿਹ ਠਾਨੋ ॥
मथणी सबद अंति तिह ठानो ॥

तस्य अन्ते 'मथनी' इति शब्दं योजयतु।

ਸਭ ਸ੍ਰੀ ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਲਹੀਐ ॥
सभ स्री नाम तुपक के लहीऐ ॥

सर्वेषां बिन्दुनाम (तत्) विचार्यताम्।

ਜਿਹ ਠਾ ਰੁਚੈ ਤਹੀ ਤੇ ਕਹੀਐ ॥੧੧੪੫॥
जिह ठा रुचै तही ते कहीऐ ॥११४५॥

प्रथमं “सुहिरदयनी” इति शब्दं वदन् अन्ते “मथनी” इति शब्दं योजयित्वा तुपकस्य सर्वाणि नामानि स्वप्रवृत्त्यानुसारेण प्रयोगाय ज्ञातव्यानि।११४५।

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अरिल्

ਬਲਭਣੀ ਸਬਦਾਦਿ ਬਖਾਨਨ ਕੀਜੀਐ ॥
बलभणी सबदादि बखानन कीजीऐ ॥

प्रथमं 'बलभनी' (सेना) शब्दस्य उल्लेखं कुरुत।

ਅਰਿਣੀ ਤਾ ਕੇ ਅੰਤਿ ਸਬਦ ਕੋ ਦੀਜੀਐ ॥
अरिणी ता के अंति सबद को दीजीऐ ॥

(ततः) तस्य अन्ते 'अरिनि' इति शब्दं योजयन्तु।

ਸਕਲ ਤੁਪਕ ਕੇ ਨਾਮ ਚਤੁਰ ਚਿਤਿ ਜਾਨੀਐ ॥
सकल तुपक के नाम चतुर चिति जानीऐ ॥

(इदं) सर्वं बुद्धिमान् ! बिन्दुस्य नाम अवगच्छ।

ਹੋ ਯਾ ਕੇ ਭੀਤਰ ਭੇਦ ਨ ਨੈਕੁ ਪ੍ਰਮਾਨੀਐ ॥੧੧੪੬॥
हो या के भीतर भेद न नैकु प्रमानीऐ ॥११४६॥

वल्लभनीशब्दं च अन्ते “अरिणी” इति वचनं कृत्वा तुपकस्य सर्वाणि नामानि मनसि ज्ञातव्यम्।1146।

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਸਾਖਾਇਨਣੀ ਆਦਿ ਉਚਰੀਐ ॥
साखाइनणी आदि उचरीऐ ॥

प्रथमं 'सखैनानी' (सेना) शब्दस्य उच्चारणं कुर्वन्तु।

ਅਰਿਣੀ ਸਬਦ ਅੰਤਿ ਤਿਹ ਧਰੀਐ ॥
अरिणी सबद अंति तिह धरीऐ ॥

(ततः) तस्य अन्ते 'अरिनि' इति शब्दं योजयन्तु।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਸਕਲ ਲਹਿਜੈ ॥
नाम तुपक के सकल लहिजै ॥

सर्वेषां बिन्दुनाम (तत्) विचार्यताम्।

ਜਿਹ ਚਹੀਐ ਤਿਹ ਠਵਰ ਭਣਿਜੈ ॥੧੧੪੭॥
जिह चहीऐ तिह ठवर भणिजै ॥११४७॥

प्रथमं काष्ठं “शाखैनानी” इति च अन्ते “धारणी” इति शब्दं वदन् तुपकस्य सर्वाणि नामानि ज्ञात्वा।११४७।

ਪ੍ਰੀਤਮਣੀ ਪਦ ਆਦਿ ਬਖਾਨੀਐ ॥
प्रीतमणी पद आदि बखानीऐ ॥

प्रथमं 'प्रिय' (सेना) शब्दं वदन्तु।

ਮਥਣੀ ਅੰਤਿ ਤਵਨ ਕੇ ਠਾਨੀਐ ॥
मथणी अंति तवन के ठानीऐ ॥

(ततः) अन्ते 'मथनी' इति शब्दं योजयन्तु।

ਸਕਲ ਤੁਪਕ ਕੇ ਨਾਮ ਪਛਾਨੋ ॥
सकल तुपक के नाम पछानो ॥

सर्वेषां बिन्दुनाम (तत्) विचार्यताम्।

ਯਾ ਮੈ ਨੈਕੁ ਨ ਮਿਥਿਆ ਜਾਨੋ ॥੧੧੪੮॥
या मै नैकु न मिथिआ जानो ॥११४८॥

प्रथमं “प्रियतमणि” इति शब्दं वदन् अन्ते “मथनी” इति शब्दं योजयित्वा तुपकस्य सर्वाणि नामानि ज्ञातव्यानि तत्र मिथ्यात्वं नास्ति।११४८।

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अरिल्

ਆਦਿ ਸੁਜਨਨੀ ਸਬਦ ਉਚਾਰਨ ਕੀਜੀਐ ॥
आदि सुजननी सबद उचारन कीजीऐ ॥

प्रथमं 'सुजानी' (सेना) इति शब्दं वदन्तु।

ਮਥਣੀ ਤਾ ਕੇ ਅੰਤਿ ਸਬਦ ਕੋ ਦੀਜੀਐ ॥
मथणी ता के अंति सबद को दीजीऐ ॥

तस्य अन्ते 'मथनी' इति शब्दं योजयतु।

ਸਕਲ ਤੁਪਕ ਕੇ ਨਾਮ ਸੁਬੁਧਿ ਜੀਅ ਜਾਨੀਐ ॥
सकल तुपक के नाम सुबुधि जीअ जानीऐ ॥

(तस्मै) सर्वे ज्ञानिनः! मनसि बिन्दुस्य नाम स्मर्यताम्।