श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 871


ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਤਬ ਕੰਨ੍ਯਾ ਐਸੇ ਕਹੇ ਸਕਲ ਸਖਿਨ ਸੋ ਬੈਨ ॥
तब कंन्या ऐसे कहे सकल सखिन सो बैन ॥

अथ सा कन्या सर्वान् मित्राणि एवम् अवदत् ।

ਬਿਕਟ ਕਟਕ ਕੇ ਸੁਭਟ ਭਟ ਪਠਵੋ ਜਮ ਕੇ ਐਨ ॥੨੦॥
बिकट कटक के सुभट भट पठवो जम के ऐन ॥२०॥

'अद्य तान् सर्वान् अजेयान् योद्धान् नरकं प्रेषयिष्यामि।'(20)

ਸਕਲ ਸਖਿਨ ਕੋ ਸਸਤ੍ਰ ਦੈ ਅਵਰ ਕਵਚ ਪਹਿਰਾਇ ॥
सकल सखिन को ससत्र दै अवर कवच पहिराइ ॥

सा सर्वेभ्यः मित्रेभ्यः बाहून् दत्त्वा अस्माकं बाहुं स्थापयति स्म,

ਨਿਕਸਿ ਆਪੁ ਠਾਢੀ ਭਈ ਜੈ ਦੁੰਦਭੀ ਬਜਾਇ ॥੨੧॥
निकसि आपु ठाढी भई जै दुंदभी बजाइ ॥२१॥

दुन्दुभिं च ताडयन्ती स्वयं आगत्य तत्रैव स्थिता।(21)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਕੰਨ੍ਯਾ ਰਥ ਆਰੂੜਿਤ ਭਈ ॥
कंन्या रथ आरूड़ित भई ॥

बालिका रथमारुह्य

ਜੁਧਿ ਸਮਗ੍ਰੀ ਸਭਿਯਨ ਦਈ ॥
जुधि समग्री सभियन दई ॥

रथमारुह्य सर्वेभ्यः युद्धायुधानि वितरितवती ।

ਸਫਾਜੰਗ ਮਹਿ ਤੁਰੈ ਨਚਾਏ ॥
सफाजंग महि तुरै नचाए ॥

सेनापङ्क्तौ अश्वाः नृत्यन्ति स्म

ਸੁਰ ਸੁਰਪਤਿ ਦੇਖਨ ਰਨ ਆਏ ॥੨੨॥
सुर सुरपति देखन रन आए ॥२२॥

अश्वान् क्षेत्रे नृत्यं कृतवती, अपि च देवाः अवलोकनार्थम् आगताः।(22)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਉਮਡੇ ਅਮਿਤ ਅਨੇਕ ਦਲ ਬਾਰਦ ਬੂੰਦ ਸਮਾਨ ॥
उमडे अमित अनेक दल बारद बूंद समान ॥

कृष्णमेघ इव सेनाः प्रादुर्भूताः ।

ਬਨਿ ਬਨਿ ਨ੍ਰਿਪ ਆਵਤ ਭਏ ਸਮਰ ਸੁਯੰਬਰ ਜਾਨ ॥੨੩॥
बनि बनि न्रिप आवत भए समर सुयंबर जान ॥२३॥

वरचयनार्थं स्वयम्बरस्य वार्तां श्रुत्वा पूर्णविभूषिता राजकुमारी आगता।(23)।

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਮਚਿਯੌ ਤੁਮਲ ਜੁਧ ਤਹ ਭਾਰੀ ॥
मचियौ तुमल जुध तह भारी ॥

तत्र भयंकरं युद्धम् अभवत् ।

ਨਾਚੇ ਸੂਰਬੀਰ ਹੰਕਾਰੀ ॥
नाचे सूरबीर हंकारी ॥

विनाशकारी युद्धं कृत्वा शूराः युद्धनृत्यं प्रवर्तयन्ति स्म ।

ਤਾਨਿ ਧਨੁਹਿਯਨ ਬਿਸਿਖ ਚਲਾਵਤ ॥
तानि धनुहियन बिसिख चलावत ॥

(संकल्पतः) धनुषं आकृष्य बाणं विदारयतु

ਮਾਇ ਮਰੇ ਪਦ ਕੂਕਿ ਸੁਨਾਵਤ ॥੨੪॥
माइ मरे पद कूकि सुनावत ॥२४॥

पूर्णतया प्रसारितधनुः कर्मणि आगत्य म्रियमाणाः शूराः मातरं क्रन्दन्ति स्म ।(२४) ।

ਜਿਹ ਬਚਿਤ੍ਰ ਦੇ ਬਾਨ ਲਗਾਵੈ ॥
जिह बचित्र दे बान लगावै ॥

यस्य बचित्रदेई (राज कुमारी) बाणं निपातयति,

ਵਹੈ ਸੁਭਟ ਮ੍ਰਿਤੁ ਲੋਕ ਸਿਧਾਵੈ ॥
वहै सुभट म्रितु लोक सिधावै ॥

यदा कस्मिंश्चित् बाणेन आहतः तदा सः शूरः स्वर्गं प्रति प्रस्थितः ।

ਜਾ ਪਰ ਤਮਕਿ ਤੇਗ ਕੀ ਝਾਰੈ ॥
जा पर तमकि तेग की झारै ॥

यस्मिन् सा क्रुद्धा भूत्वा खड्गं प्रहरति,

ਤਾ ਕੋ ਮੂੰਡ ਕਾਟਿ ਹੀ ਡਾਰੈ ॥੨੫॥
ता को मूंड काटि ही डारै ॥२५॥

यदा कश्चित् खड्गप्रहारं प्राप्य तस्य शिरः विच्छिन्नः अभवत्।(25)

ਕਾਹੂ ਸਿਮਟਿ ਸੈਹਥੀ ਹਨੈ ॥
काहू सिमटि सैहथी हनै ॥

कश्चित् परिपाल्य हतः

ਏਕ ਸੁਭਟ ਮਨ ਮਾਹਿ ਨ ਗਨੈ ॥
एक सुभट मन माहि न गनै ॥

केचन तस्याः खड्गस्य शिकाराः अभवन् यतः सा तेषु कञ्चित् श्रेयस्करं न मन्यते स्म ।

ਦੇਖੈ ਸੁਰ ਬਿਬਾਨ ਚੜਿ ਸਾਰੇ ॥
देखै सुर बिबान चड़ि सारे ॥

विमानात् सर्वे देवाः पश्यन्ति

ਚਟਿਪਟ ਸੁਭਟ ਬਿਕਟ ਕਟਿ ਡਾਰੇ ॥੨੬॥
चटिपट सुभट बिकट कटि डारे ॥२६॥

सर्वे देवा विमानरथात् पश्यन्ति स्म, कथं शीघ्रं निर्भीकाः प्रलयन्ते स्म।(26)।

ਗੀਧਨ ਕੋ ਮਨ ਭਯੋ ਅਨੰਦੰ ॥
गीधन को मन भयो अनंदं ॥

गृध्राः रमन्ते

ਆਜੁ ਭਖੈ ਮਾਨਸ ਕੇ ਅੰਗੰ ॥
आजु भखै मानस के अंगं ॥

तत् अद्य मानवमांसम् भक्षितं भविष्यति।

ਦਹਿਨੇ ਬਾਏ ਜੋਗਿਨਿ ਖੜੀ ॥
दहिने बाए जोगिनि खड़ी ॥

दक्षिण वाम रक्तवाहिनी

ਲੈ ਪਾਤਰ ਸ੍ਰੋਨਤ ਕਹ ਅੜੀ ॥੨੭॥
लै पातर स्रोनत कह अड़ी ॥२७॥

(खापर) सह जोगानाः स्थगिताः भवन्ति। 27.

ਮਾਰੂ ਦੁਹੂੰ ਦਿਸਨ ਮੈ ਬਾਜੈ ॥
मारू दुहूं दिसन मै बाजै ॥

उभयतः मृत्युघण्टी ध्वनितुं आरब्धा अस्ति

ਦੁਹੂੰ ਓਰ ਸਸਤ੍ਰਨ ਭਟ ਸਾਜੈ ॥
दुहूं ओर ससत्रन भट साजै ॥

उभयतः च योद्धा कवचभूषिताः |

ਊਪਰ ਗਿਧ ਸਾਲ ਮੰਡਰਾਹੀ ॥
ऊपर गिध साल मंडराही ॥

उपरि उड्डयनगृध्राः गृध्राः ('साल' शावल्या) च सन्ति ।

ਤਰੈ ਸੂਰਮਾ ਜੁਧ ਮਚਾਹੀ ॥੨੮॥
तरै सूरमा जुध मचाही ॥२८॥

अधोलिखितैः च योद्धैः युद्धं निर्मितम्। २८.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

सवैय्य

ਬਾਲ ਕੋ ਰੂਪ ਅਨੂਪਮ ਹੇਰਿ ਚਹੂੰ ਦਿਸਿ ਤੇ ਨ੍ਰਿਪ ਚੌਪਿ ਚਲੇ ॥
बाल को रूप अनूपम हेरि चहूं दिसि ते न्रिप चौपि चले ॥

राजपुत्र्याः सौन्दर्यं प्रशंसन्तः शूराः समन्ततः तत्स्थानं व्याप्य ।

ਗਜਰਾਜਨ ਬਾਜਨ ਕੇ ਅਸਵਾਰ ਰਥੀ ਰਥ ਪਾਇਕ ਜੋਰਿ ਭਲੇ ॥
गजराजन बाजन के असवार रथी रथ पाइक जोरि भले ॥

अश्वगजानां वीराः पुरतः गतवन्तः ।

ਜਬ ਰਾਇ ਬਚਿਤ੍ਰ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਗਹੀ ਤਜਿ ਲਾਜ ਹਠੀ ਯੌ ਰਨ ਬਿਚਲੇ ॥
जब राइ बचित्र क्रिपान गही तजि लाज हठी यौ रन बिचले ॥

यदा राजा खड्गं आकृष्य गौरवरक्षणार्थं केचित् अग्रे प्लवन् ।

ਮਨੋ ਰਾਮ ਕੇ ਨਾਮ ਕਹੇ ਮੁਖ ਤੇ ਅਘ ਓਘਨ ਕੇ ਤ੍ਰਸਿ ਬ੍ਰਿੰਦ ਟਲੇ ॥੨੯॥
मनो राम के नाम कहे मुख ते अघ ओघन के त्रसि ब्रिंद टले ॥२९॥

यथा रामभक्ताः स्वदोषान्विमोचयितुं प्रस्थिताः।(29)

ਕੋਪ ਪ੍ਰਚੰਡ ਭਰੇ ਮਨ ਮੈ ਭਟ ਚੌਪਿ ਚੜੇ ਚਹੂੰ ਘਾ ਚਪਿ ਧਾਏ ॥
कोप प्रचंड भरे मन मै भट चौपि चड़े चहूं घा चपि धाए ॥

योधाः क्रोधसमन्विताश्चतुष्टयतः उत्कृष्टाः ।

ਕਾਢਿ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਲਈ ਬਲਵਾਨਨ ਤਾਨਿ ਕਮਾਨਨ ਬਾਨ ਚਲਾਏ ॥
काढि क्रिपान लई बलवानन तानि कमानन बान चलाए ॥

किर्पान्निष्कृष्य धनुः आकृष्य बाणानि च महाबलाः |

ਬੂੰਦਨ ਜ੍ਯੋ ਬਰਖੇ ਚਹੂੰ ਓਰਨ ਬੇਧਿ ਸਨਾਹਨ ਪਾਰ ਪਰਾਏ ॥
बूंदन ज्यो बरखे चहूं ओरन बेधि सनाहन पार पराए ॥

(बाणाः) चतुर्णां पार्श्वाद् वर्षाबिन्दुवत् वर्षन्ति, कवचान् ('सनहन') भेद्य गच्छन्ति च।

ਬੀਰਨ ਚੀਰ ਬਿਦੀਰਨ ਭੂਮਿ ਕੋ ਬਾਰਿ ਕੋ ਫਾਰਿ ਪਤਾਰ ਸਿਧਾਏ ॥੩੦॥
बीरन चीर बिदीरन भूमि को बारि को फारि पतार सिधाए ॥३०॥

योधान् विदारयित्वा पृथिवीं विदारयित्वा जलं विदारयन् पातालं प्राप्ताः। ३०.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਚਟਪਟ ਸੁਭਟ ਬਿਕਟ ਕਟਿ ਗਏ ॥
चटपट सुभट बिकट कटि गए ॥

शीघ्रं विकेट् कटितम्

ਕੇਤੇ ਕਰੀ ਕਰਨ ਬਿਨੁ ਭਏ ॥
केते करी करन बिनु भए ॥

कति च गजाः कर्णविहीनाः।

ਟੂਟੈ ਰਥ ਕੂਟੰ ਭਟ ਡਾਰੇ ॥
टूटै रथ कूटं भट डारे ॥

भग्नाः रथाः योधाः पराजिताः |

ਨਾਚੇ ਭੂਤ ਪ੍ਰੇਤ ਮਤਵਾਰੇ ॥੩੧॥
नाचे भूत प्रेत मतवारे ॥३१॥

भूताः भूताः च सुखेन नृत्यन्ति स्म। ३१.