श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 1156


ਗਹਿਰੀ ਨਦੀ ਬਿਖੈ ਲੈ ਡਾਰਿਸਿ ॥
गहिरी नदी बिखै लै डारिसि ॥

गभीरे नदीयां च क्षिप्तवान्।

ਜਿਯ ਅਪਨੇ ਕਾ ਲੋਭ ਨ ਕਰਾ ॥
जिय अपने का लोभ न करा ॥

सः स्वजीवनस्य चिन्तां न कृतवान् ।

ਇਹ ਛਲ ਰਾਹੁ ਅਸ੍ਵ ਕਹ ਹਰਾ ॥੧੩॥
इह छल राहु अस्व कह हरा ॥१३॥

अनेन युक्त्या राहुः अश्वं अपहृतवान्। १३.

ਜਬ ਬਾਜੀ ਹਜਰਤਿ ਕੋ ਗਯੋ ॥
जब बाजी हजरति को गयो ॥

यदा राज्ञः अश्वः अपहृतः ।

ਸਭਹਿਨ ਕੋ ਬਿਸਮੈ ਜਿਯ ਭਯੋ ॥
सभहिन को बिसमै जिय भयो ॥

(अतः) सर्वेषां मनसि महत् आश्चर्यम् आसीत्।

ਜਹਾ ਨ ਸਕਤ ਪ੍ਰਵੇਸ ਪਵਨ ਕਰਿ ॥
जहा न सकत प्रवेस पवन करि ॥

यत्र वायुः अपि प्रविष्टुं न शक्नोति स्म,

ਤਹ ਤੇ ਲਯੋ ਤੁਰੰਗਮ ਕਿਨ ਹਰਿ ॥੧੪॥
तह ते लयो तुरंगम किन हरि ॥१४॥

अश्वं कः ततः गृहीतवान् ? १४.

ਪ੍ਰਾਤ ਬਚਨ ਹਜਰਤਿ ਇਮ ਕਿਯੋ ॥
प्रात बचन हजरति इम कियो ॥

प्रातरे राजा एवं उक्तवान्

ਅਭੈ ਦਾਨ ਚੋਰਹਿ ਮੈ ਦਿਯੋ ॥
अभै दान चोरहि मै दियो ॥

यत् अहं चोरस्य प्राणं मुक्तवान्।

ਜੋ ਵਹ ਮੋ ਕਹ ਬਦਨ ਦਿਖਾਵੈ ॥
जो वह मो कह बदन दिखावै ॥

यदि मां दर्शयति मुखं तदा (मम) ।।

ਬੀਸ ਸਹਸ੍ਰ ਅਸਰਫੀ ਪਾਵੈ ॥੧੫॥
बीस सहस्र असरफी पावै ॥१५॥

विंशति अश्रफीसहस्राणि (पुरस्कारं) प्राप्नुयात्। १५.

ਅਭੈ ਦਾਨ ਤਾ ਕੌ ਮੈ ਦ੍ਰਯਾਯੋ ॥
अभै दान ता कौ मै द्रयायो ॥

राजा कुरानं पठित्वा शपथं कृतवान्

ਖਾਈ ਸਪਤ ਕੁਰਾਨ ਉਚਾਯੋ ॥
खाई सपत कुरान उचायो ॥

तस्य प्राणाः च मुक्ताः भविष्यन्ति इति घोषितवान्।

ਤਬ ਤ੍ਰਿਯ ਭੇਸ ਪੁਰਖ ਕੋ ਧਰਾ ॥
तब त्रिय भेस पुरख को धरा ॥

ततः (सा) स्त्री पुरुषरूपं धारयति स्म

ਸੇਰ ਸਾਹ ਕਹ ਸਿਜਦਾ ਕਰਾ ॥੧੬॥
सेर साह कह सिजदा करा ॥१६॥

शेर्शं च प्रणम्य । 16.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਪੁਰਖ ਭੇਖ ਕਹ ਪਹਿਰ ਤ੍ਰਿਯ ਭੂਖਨ ਸਜੇ ਸੁਰੰਗ ॥
पुरख भेख कह पहिर त्रिय भूखन सजे सुरंग ॥

(सा) स्त्रीवेषां पुरुषवेषां रम्यलंकारभूषिता

ਸੇਰ ਸਾਹ ਸੌ ਇਮਿ ਕਹਾ ਮੈ ਤਵ ਹਰਾ ਤੁਰੰਗ ॥੧੭॥
सेर साह सौ इमि कहा मै तव हरा तुरंग ॥१७॥

शेर्शं एवं उक्तवान् यत् मया तव अश्वः अपहृतः। १७.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਜਬ ਹਜਰਤਿ ਤਾ ਕੌ ਲਖਿ ਲਯੋ ॥
जब हजरति ता कौ लखि लयो ॥

तं दृष्ट्वा नृपः ।

ਹਰਖਤ ਭਯੋ ਕੋਪ ਮਿਟਿ ਗਯੋ ॥
हरखत भयो कोप मिटि गयो ॥

(अतः सः) सुखी भूत्वा क्रोधः अन्तर्धानं जातः।

ਨਿਰਖਿ ਪ੍ਰਭਾ ਉਪਮਾ ਬਹੁ ਕੀਨੀ ॥
निरखि प्रभा उपमा बहु कीनी ॥

तस्याः सौन्दर्यं दृष्ट्वा बहु प्रशंसितम्

ਬੀਸ ਸਹਸ੍ਰ ਅਸਰਫੀ ਦੀਨੀ ॥੧੮॥
बीस सहस्र असरफी दीनी ॥१८॥

विंशतिसहस्राणि च अश्रफीं दत्तवान् (पुरस्काररूपेण)। १८.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਹਸਿ ਹਜਰਤਿ ਐਸੇ ਕਹਾ ਸੁਨੁ ਤਸਕਰ ਸੁੰਦ੍ਰੰਗ ॥
हसि हजरति ऐसे कहा सुनु तसकर सुंद्रंग ॥

हसन् राजा हसन् आह- हे चोर सुन्दराङ्ग ! शृणोतु

ਸੋ ਬਿਧਿ ਕਹੋ ਬਨਾਇ ਮੁਹਿ ਕਿਹ ਬਿਧਿ ਹਰਾ ਤੁਰੰਗ ॥੧੯॥
सो बिधि कहो बनाइ मुहि किह बिधि हरा तुरंग ॥१९॥

विधिं ब्रूहि येन त्वया अश्वं अपहृतम् | १९.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਜਬ ਅਬਲਾ ਆਇਸੁ ਇਮਿ ਪਾਵਾ ॥
जब अबला आइसु इमि पावा ॥

यदा सा महिला एतां अनुमतिं प्राप्तवती

ਮੁਹਰ ਰਾਖਿ ਮੇਖਨ ਲੈ ਆਵਾ ॥
मुहर राखि मेखन लै आवा ॥

(अतः सा) मुद्रां धारयित्वा दुर्गं प्रति आनयत्।

ਸਰਿਤਾ ਮੋ ਤ੍ਰਿਣ ਗੂਲ ਬਹਾਇਸਿ ॥
सरिता मो त्रिण गूल बहाइसि ॥

(ततः) नदीयां कख-कानकुण्डानि अवरुद्धानि आसन्

ਰਛਪਾਲ ਤਾ ਪਰ ਡਹਕਾਇਸਿ ॥੨੦॥
रछपाल ता पर डहकाइसि ॥२०॥

रक्षकाः च तेषां सह भ्रमिताः आसन्। २०.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਬਹੁਰਿ ਨਦੀ ਭੀਤਰ ਪਰੀ ਜਾਤ ਭਈ ਤਰਿ ਪਾਰਿ ॥
बहुरि नदी भीतर परी जात भई तरि पारि ॥

ततः सा नदीयां पतित्वा तरति पारम्

ਸਾਹਿ ਝਰੋਖਾ ਕੇ ਤਰੇ ਲਾਗਤ ਭਈ ਸੁਧਾਰਿ ॥੨੧॥
साहि झरोखा के तरे लागत भई सुधारि ॥२१॥

राज्ञः खिडकी च अधः गतः। २१.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਜਬ ਘਰਿਯਾਰੀ ਘਰੀ ਬਜਾਵੈ ॥
जब घरियारी घरी बजावै ॥

यदा घड़ी प्रहरति तदा .

ਤਬ ਵਹ ਮੇਖਿਕ ਤਹਾ ਲਗਾਵੈ ॥
तब वह मेखिक तहा लगावै ॥

अतः सा तत्र दुर्गं निर्मास्यति स्म ।

ਬੀਤਾ ਦਿਵਸ ਰਜਨਿ ਬਡਿ ਗਈ ॥
बीता दिवस रजनि बडि गई ॥

अहः व्यतीतः रात्रिः च वर्धते स्म,

ਤਬ ਤ੍ਰਿਯ ਤਹਾ ਪਹੂਚਤ ਭਈ ॥੨੨॥
तब त्रिय तहा पहूचत भई ॥२२॥

ततः सा स्त्री तत्र प्राप्तवती। २२.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अडिगः : १.

ਤੈਸਹਿ ਛੋਰਿ ਤੁਰੰਗ ਝਰੋਖਾ ਬੀਚ ਕਰਿ ॥
तैसहि छोरि तुरंग झरोखा बीच करि ॥

तथैव अश्वं विमोच्य खिडकीतः बहिः निष्कासितम्

ਜਲ ਮੋ ਪਰੀ ਕੁਦਾਇ ਜਾਤ ਭੀ ਪਾਰ ਤਰਿ ॥
जल मो परी कुदाइ जात भी पार तरि ॥

जले आगत्य तरित्वा पारं गतः।

ਸਭ ਲੋਕਨ ਕੌ ਕੌਤਕ ਅਧਿਕ ਦਿਖਾਇ ਕੈ ॥
सभ लोकन कौ कौतक अधिक दिखाइ कै ॥

सर्वेभ्यः जनेभ्यः अतीव (उत्तमम्) कौटकं दर्शयित्वा

ਹੋ ਸੇਰ ਸਾਹ ਸੌ ਬਚਨ ਕਹੇ ਮੁਸਕਾਇ ਕੈ ॥੨੩॥
हो सेर साह सौ बचन कहे मुसकाइ कै ॥२३॥

हसन् च शेरशाहम् अवदत्। 23.

ਇਹੀ ਭਾਤਿ ਸੋ ਪ੍ਰਥਮ ਬਾਜ ਮੁਰਿ ਕਰ ਪਰਿਯੋ ॥
इही भाति सो प्रथम बाज मुरि कर परियो ॥

तथैव प्रथमाश्वः मम हस्ते स्थापितः

ਦੁਤਿਯ ਅਸ੍ਵ ਤਵ ਨਿਰਖਿਤ ਇਹ ਛਲ ਸੌ ਹਰਿਯੋ ॥
दुतिय अस्व तव निरखित इह छल सौ हरियो ॥

अन्यः च अश्वः अनेन युक्त्या त्वदृष्टौ अपहृतः।

ਸੇਰ ਸਾਹਿ ਤਬ ਕਹਿਯੋ ਕਹਾ ਬੁਧਿ ਕੋ ਭਯੋ ॥
सेर साहि तब कहियो कहा बुधि को भयो ॥

शेरशाहः अवदत् यत् (मम) बुद्धिः किं जातम्

ਹੋ ਰਾਹਾ ਥੋ ਜਹਾ ਤਹੀ ਸੁਰਾਹਾ ਹੂੰ ਗਯੋ ॥੨੪॥
हो राहा थो जहा तही सुराहा हूं गयो ॥२४॥

यत् यत्र राहुः आसीत् तत्र सुरहुः अपि तत्र गतः। २४.