श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 1356


ਸਿਵਦੇਈ ਤਿਹ ਨਾਰਿ ਬਿਚਛਨ ॥
सिवदेई तिह नारि बिचछन ॥

तस्य शिवदेई नाम बुद्धिमान् भार्या आसीत् ।

ਰੂਪਵਾਨ ਗੁਨਵਾਨ ਸੁਲਛਨ ॥
रूपवान गुनवान सुलछन ॥

ललिती, सद्गुणा, सुलक्षणा च आसीत् ।

ਰਾਜਾ ਆਪੁ ਚਰਿਤ੍ਰ ਬਨਾਵਤ ॥
राजा आपु चरित्र बनावत ॥

राजा स्वचरित्रं करोति स्म

ਲਿਖਿ ਲਿਖਿ ਪੜਿ ਇਸਤ੍ਰਿਯਨ ਸੁਨਾਵਤ ॥੨॥
लिखि लिखि पड़ि इसत्रियन सुनावत ॥२॥

सः च स्त्रियः लिखति स्म, पठति स्म च। २.

ਸਿਵਾ ਮਤੀ ਇਹ ਬਿਧਿ ਜਬ ਸੁਨੀ ॥
सिवा मती इह बिधि जब सुनी ॥

शिव मातिः श्रुत्वा

ਅਧਿਕ ਬਿਹਸਿ ਕਰਿ ਮੂੰਡੀ ਧੁਨੀ ॥
अधिक बिहसि करि मूंडी धुनी ॥

(ततः) बहु हसन् शिरः कम्पितवान्।

ਅਸ ਕਰਿ ਇਸੈ ਚਰਿਤ੍ਰ ਦਿਖਾਊ ॥
अस करि इसै चरित्र दिखाऊ ॥

(अहं) एतादृशं चरित्रं कृत्वा एतत् (राजा) दर्शयिष्यामि

ਯਾਹ ਭਜੋ ਯਾਹੀ ਤੇ ਲਿਖਾਊ ॥੩॥
याह भजो याही ते लिखाऊ ॥३॥

तत् भोक्त्वा अहं तस्य विषये लिखिष्यामि इति। ३.

ਜਿਹ ਤਿਹ ਬਿਧਿ ਭੂਪਹਿ ਫੁਸਲਾਇ ॥
जिह तिह बिधि भूपहि फुसलाइ ॥

यथा कथं राजानं कुहूकुहू कृत्वा

ਮਿਲਤ ਭਈ ਦਿਨ ਹੀ ਕਹ ਆਇ ॥
मिलत भई दिन ही कह आइ ॥

सा तस्मिन् एव दिने आगत्य मिलितवती।

ਆਨਿ ਗਰੇ ਤਾ ਕੇ ਲਪਟਾਈ ॥
आनि गरे ता के लपटाई ॥

सा आगत्य तं आलिंगितवती

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਤਿਨ ਕੇਲ ਰਚਾਈ ॥੪॥
भाति भाति तिन केल रचाई ॥४॥

परस्परं च क्रीडन्ति स्म। ४.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਜਦ ਪਤਿਹ ਭਜਾ ॥
भाति भाति जद पतिह भजा ॥

(यद्यपि) भर्ता तया सह बहुविधं प्रेम कृतवान् ।

ਤਊ ਨ ਤ੍ਰਿਯ ਆਸਨ ਤਿਹ ਤਜਾ ॥
तऊ न त्रिय आसन तिह तजा ॥

तदपि सा स्त्री आसनं न त्यक्तवती ।

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਉਰ ਸੋ ਉਰਝਾਨੀ ॥
भाति भाति उर सो उरझानी ॥

(तस्य) वक्षःस्थले बहुधा लप्यमानः

ਨਿਰਖਿ ਭੂਪ ਕਾ ਰੂਪ ਬਿਕਾਨੀ ॥੫॥
निरखि भूप का रूप बिकानी ॥५॥

राज्ञः रूपं च दृष्ट्वा सा विक्रीतवती। ५.

ਭੋਗ ਕਮਾਇ ਗਈ ਡੇਰੈ ਜਬ ॥
भोग कमाइ गई डेरै जब ॥

भोजं कृत्वा (राजा) प्रत्यागते गृहे ।

ਸਖਿਯਨ ਸਾਥ ਬਖਾਨੋ ਇਮ ਤਬ ॥
सखियन साथ बखानो इम तब ॥

ततः सः स्वमित्रान् एवम् उक्तवान्।

ਇਹ ਰਾਜੈ ਮੁਹਿ ਆਜੁ ਬੁਲਾਯੋ ॥
इह राजै मुहि आजु बुलायो ॥

अयं राजा मां अद्य आहूतवान्

ਦਿਨ ਹੀ ਮੋ ਸੰਗ ਭੋਗ ਕਮਾਯੋ ॥੬॥
दिन ही मो संग भोग कमायो ॥६॥

दिवा एव च मया सह संभोगं कृतवान्। ६.

ਸਾਸੁ ਸਸੁਰ ਜਬ ਹੀ ਸੁਨ ਪਾਈ ॥
सासु ससुर जब ही सुन पाई ॥

यदा श्वश्रूः श्रुतवान्

ਔਰ ਸੁਨਤ ਭੀ ਸਗਲ ਲੁਗਾਈ ॥
और सुनत भी सगल लुगाई ॥

अन्याः च सर्वाः स्त्रियः शृण्वन्ति स्म

ਆਜੁ ਰਾਜ ਯਾ ਸੋ ਰਤਿ ਮਾਨੀ ॥
आजु राज या सो रति मानी ॥

यद् अद्य राजा तेन क्रीडितः, .

ਬੂਝਿ ਗਏ ਸਭ ਲੋਗ ਕਹਾਨੀ ॥੭॥
बूझि गए सभ लोग कहानी ॥७॥

अतः सर्वे जनाः कथां अवगच्छन्।7.

ਪੁਨਿ ਸਿਵ ਦੇ ਇਹ ਭਾਤਿ ਉਚਾਰੋ ॥
पुनि सिव दे इह भाति उचारो ॥

तदा शिवस्य (देवता) एवम् उक्तवान्।

ਮੈ ਦੇਖਤ ਥੀ ਹਿਯਾ ਤਿਹਾਰੋ ॥
मै देखत थी हिया तिहारो ॥

अहं भवतः यकृत् पश्यन् आसीत्

ਬਾਤ ਕਹੇ ਮੁਹਿ ਏ ਕ੍ਯਾ ਕਰਿਹੈ ॥
बात कहे मुहि ए क्या करिहै ॥

किं वदन्ति किं च मां वदन्ति।

ਚੁਪ ਕਰਿ ਹੈ ਕਿ ਕੋਪ ਕਰਿ ਲਰਿਹੈ ॥੮॥
चुप करि है कि कोप करि लरिहै ॥८॥

मौनं कुर्वन्ति वा क्रोधेन युध्यन्ति वा। ८.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अडिगः : १.

ਦਿਨ ਕੋ ਐਸੋ ਕੋ ਤ੍ਰਿਯ ਕਰਮ ਕਮਾਵਈ ॥
दिन को ऐसो को त्रिय करम कमावई ॥

का स्त्री तत्र दिवा, का (एतत्) कर्म अर्जयिष्यति।

ਦਿਖਤ ਜਾਰ ਕੋ ਧਾਮ ਨਾਰਿ ਕਿਮਿ ਜਾਵਈ ॥
दिखत जार को धाम नारि किमि जावई ॥

दृष्ट्वा (सर्वे) कथं स्त्री भर्तुः गृहं गमिष्यति।

ਐਸ ਕਾਜ ਕਰਿ ਕਵਨ ਕਹੋ ਕਿਮਿ ਭਾਖਿ ਹੈ ॥
ऐस काज करि कवन कहो किमि भाखि है ॥

किमर्थं कश्चित् तादृशं कार्यं कृत्वा कस्मैचित् वदेत् ?

ਹੋ ਅਪਨੇ ਚਿਤ ਕੀ ਬਾਤ ਚਿਤ ਮੋ ਰਾਖਿ ਹੈ ॥੯॥
हो अपने चित की बात चित मो राखि है ॥९॥

सा मनः स्वयमेव स्थापयिष्यति। ९.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਬੈਨ ਸੁਨਤ ਸਭਹਿਨ ਸਚੁ ਆਯੋ ॥
बैन सुनत सभहिन सचु आयो ॥

वार्तालापं श्रुत्वा सर्वे सत्यं स्वीकृतवन्तः

ਕਿਨੂੰ ਨ ਤਹ ਇਹ ਕਥਹਿ ਚਲਾਯੋ ॥
किनूं न तह इह कथहि चलायो ॥

अन्येन च न सम्भाषितवान्।

ਜੋ ਕੋਈ ਐਸ ਕਰਮ ਕੌ ਕਰਿ ਹੈ ॥
जो कोई ऐस करम कौ करि है ॥

यदि कश्चित् तादृशं कर्म करोति ।

ਭੂਲਿ ਨ ਕਾਹੂ ਪਾਸ ਉਚਿਰ ਹੈ ॥੧੦॥
भूलि न काहू पास उचिर है ॥१०॥

अतः सः विस्मरति, अन्यस्मै न कथयति। १०.

ਲੋਗਨ ਕਹਿ ਇਹ ਬਿਧਿ ਡਹਕਾਇ ॥
लोगन कहि इह बिधि डहकाइ ॥

इति उक्त्वा जनाः वञ्चिताः अभवन्

ਪਿਯ ਤਨ ਪਤ੍ਰੀ ਲਿਖੀ ਬਨਾਇ ॥
पिय तन पत्री लिखी बनाइ ॥

प्रियाय च (एवं) पत्रं लिखितवान्।

ਮੋ ਪਰ ਯਾਰ ਅਨੁਗ੍ਰਹ ਕੀਜੇ ॥
मो पर यार अनुग्रह कीजे ॥

अहो प्रिये ! प्रसीदतु माम्

ਇਹ ਭੀ ਚਰਿਤ ਗ੍ਰੰਥ ਲਿਖਿ ਲੀਜੇ ॥੧੧॥
इह भी चरित ग्रंथ लिखि लीजे ॥११॥

तथा च एतत् पात्रं पुस्तके लिखत। ११.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਚਾਰ ਸੌ ਤੀਨ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੪੦੩॥੭੧੩੪॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे चार सौ तीन चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥४०३॥७१३४॥अफजूं॥

अत्र श्रीचरितोपख्यानस्य त्रिचरितस्य मन्त्री भूपसंवादस्य ४०३तमोऽध्यायः समाप्तः, सर्वं शुभम्। ४०३.७१३४ इति । गच्छति

ਸਬੁਧਿ ਬਾਚ ॥
सबुधि बाच ॥

साबुधि उवाच।

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਸਤਿ ਸੰਧਿ ਇਕ ਭੂਪ ਭਨਿਜੈ ॥
सति संधि इक भूप भनिजै ॥

तत्र सत् सन्धी नाम राजा आसीत्।

ਪ੍ਰਥਮੇ ਸਤਿਜੁਗ ਬੀਚ ਕਹਿਜੈ ॥
प्रथमे सतिजुग बीच कहिजै ॥

(सः) प्रथमे (युगे अर्थात्) सत्ययुगे घटितः इति उच्यते स्म।

ਜਿਹ ਜਸ ਪੁਰੀ ਚੌਦਹੂੰ ਛਾਯੋ ॥
जिह जस पुरी चौदहूं छायो ॥

तस्य सफलता चतुर्दशजनानाम् मध्ये प्रसारिता ।