श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 810


ਸਭੈ ਸਾਧੂਅਨ ਕੋ ਮਹਾ ਮੋਹ ਟਾਰ੍ਯੋ ॥੧੩॥
सभै साधूअन को महा मोह टार्यो ॥१३॥

(पीतवस्त्रेषु) तेषां मोहस्य।(l3)

ਤੁਹੀ ਆਪ ਕੋ ਰਕਤ ਦੰਤਾ ਕਹੈ ਹੈ ॥
तुही आप को रकत दंता कहै है ॥

त्वं रक्तदन्तैः .

ਤੁਹੀ ਬਿਪ੍ਰ ਚਿੰਤਾਨ ਹੂੰ ਕੋ ਚਬੈ ਹੈ ॥
तुही बिप्र चिंतान हूं को चबै है ॥

ब्राह्मणानां आशङ्कां नाशयतु।

ਤੁਹੀ ਨੰਦ ਕੇ ਧਾਮ ਮੈ ਔਤਰੈਗੀ ॥
तुही नंद के धाम मै औतरैगी ॥

त्वं नन्दस्य गृहे अवतारितः (कृष्णत्वेन) ।

ਤੁ ਸਾਕੰ ਭਰੀ ਸਾਕ ਸੋ ਤਨ ਭਰੈਗੀ ॥੧੪॥
तु साकं भरी साक सो तन भरैगी ॥१४॥

यतः त्वं संकायेन परिपूर्णः आसीः।(१४)

ਤੁ ਬੌਧਾ ਤੁਹੀ ਮਛ ਕੋ ਰੂਪ ਕੈ ਹੈ ॥
तु बौधा तुही मछ को रूप कै है ॥

त्वमेव बुद्धः आसीः (अवताररूपेण आविर्भूतः) त्वमेव मत्स्यरूपं गृहीतवान्।

ਤੁਹੀ ਕਛ ਹ੍ਵੈ ਹੈ ਸਮੁੰਦ੍ਰਹਿ ਮਥੈ ਹੈ ॥
तुही कछ ह्वै है समुंद्रहि मथै है ॥

त्वमेव कच्छे अवतारं कृत्वा सागरं क्षोभयसि।

ਤੁਹੀ ਆਪੁ ਦਿਜ ਰਾਮ ਕੋ ਰੂਪ ਧਰਿ ਹੈ ॥
तुही आपु दिज राम को रूप धरि है ॥

ब्राह्मणपरशुरामरूपधारिणो त्वमेव स्वयम् |

ਨਿਛਤ੍ਰਾ ਪ੍ਰਿਥੀ ਬਾਰ ਇਕੀਸ ਕਰਿ ਹੈ ॥੧੫॥
निछत्रा प्रिथी बार इकीस करि है ॥१५॥

एकदा पृथिवी छत्रेभ्यः रक्षिता आसीत् । १५.

ਤੁਹੀ ਆਪ ਕੌ ਨਿਹਕਲੰਕੀ ਬਨੈ ਹੈ ॥
तुही आप कौ निहकलंकी बनै है ॥

निहक्लंकी (कल्कि) इति अवतारं त्वम् ।

ਸਭੈ ਹੀ ਮਲੇਛਾਨ ਕੋ ਨਾਸ ਕੈ ਹੈ ॥
सभै ही मलेछान को नास कै है ॥

बहिष्कृतान् विदारितवान्।

ਮਾਇਯਾ ਜਾਨ ਚੇਰੋ ਮਯਾ ਮੋਹਿ ਕੀਜੈ ॥
माइया जान चेरो मया मोहि कीजै ॥

मातृसत्त्वोपकारं कुरु मे ।

ਚਹੌ ਚਿਤ ਮੈ ਜੋ ਵਹੈ ਮੋਹਿ ਦੀਜੈ ॥੧੬॥
चहौ चित मै जो वहै मोहि दीजै ॥१६॥

यथा च निर्वाचयामि तथा करोमि।(l6)

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

सवैय्य

ਮੁੰਡ ਕੀ ਮਾਲ ਦਿਸਾਨ ਕੇ ਅੰਬਰ ਬਾਮ ਕਰਿਯੋ ਗਲ ਮੈ ਅਸਿ ਭਾਰੋ ॥
मुंड की माल दिसान के अंबर बाम करियो गल मै असि भारो ॥

वस्त्रैः परिवृतः मालायुक्तं शिरः गुरुखड्गधारिणं च आराधसे ।

ਲੋਚਨ ਲਾਲ ਕਰਾਲ ਦਿਪੈ ਦੋਊ ਭਾਲ ਬਿਰਾਜਤ ਹੈ ਅਨਿਯਾਰੋ ॥
लोचन लाल कराल दिपै दोऊ भाल बिराजत है अनियारो ॥

ललाटप्रकाशकाः घोरा रक्ताक्षिणः शुभाः ।

ਛੂਟੇ ਹੈ ਬਾਲ ਮਹਾ ਬਿਕਰਾਲ ਬਿਸਾਲ ਲਸੈ ਰਦ ਪੰਤਿ ਉਜ੍ਯਾਰੋ ॥
छूटे है बाल महा बिकराल बिसाल लसै रद पंति उज्यारो ॥

तव केशाः ज्वलन्ति, दन्ताः च स्फुरन्ति।

ਛਾਡਤ ਜ੍ਵਾਲ ਲਏ ਕਰ ਬ੍ਰਯਾਲ ਸੁ ਕਾਲ ਸਦਾ ਪ੍ਰਤਿਪਾਲ ਤਿਹਾਰੋ ॥੧੭॥
छाडत ज्वाल लए कर ब्रयाल सु काल सदा प्रतिपाल तिहारो ॥१७॥

तव सर्पहस्ताः ज्वालाम् उद्घोषयन्ति।ईश्वरः च तव रक्षकः अस्ति।(17)

ਭਾਨ ਸੇ ਤੇਜ ਭਯਾਨਕ ਭੂਤਜ ਭੂਧਰ ਸੇ ਜਿਨ ਕੇ ਤਨ ਭਾਰੇ ॥
भान से तेज भयानक भूतज भूधर से जिन के तन भारे ॥

सूर्य इव दीप्तः शूरः पर्वतवत् उदारः ।

ਭਾਰੀ ਗੁਮਾਨ ਭਰੇ ਮਨ ਭੀਤਰ ਭਾਰ ਪਰੇ ਨਹਿ ਸੀ ਪਗ ਧਾਰੇ ॥
भारी गुमान भरे मन भीतर भार परे नहि सी पग धारे ॥

अहङ्कारपूर्णा ये रजाः दर्पेण उच्चैः उड्डीयन्ते स्म।

ਭਾਲਕ ਜਯੋ ਭਭਕੈ ਬਿਨੁ ਭੈਰਨ ਭੈਰਵ ਭੇਰਿ ਬਜਾਇ ਨਗਾਰੇ ॥
भालक जयो भभकै बिनु भैरन भैरव भेरि बजाइ नगारे ॥

ऋक्षभैरवानां ये आदर्शाः,

ਤੇ ਭਟ ਝੂਮਿ ਗਿਰੇ ਰਨ ਭੂਮਿ ਭਵਾਨੀ ਜੂ ਕੇ ਭਲਕਾਨ ਕੇ ਮਾਰੇ ॥੧੮॥
ते भट झूमि गिरे रन भूमि भवानी जू के भलकान के मारे ॥१८॥

ते सर्वे देव्या भिवाणी सहकारिभिः शिरच्छिन्ना भूमौ क्षिप्ताः।(18)

ਓਟ ਕਰੀ ਨਹਿ ਕੋਟਿ ਭੁਜਾਨ ਕੀ ਚੋਟ ਪਰੇ ਰਨ ਕੋਟਿ ਸੰਘਾਰੇ ॥
ओट करी नहि कोटि भुजान की चोट परे रन कोटि संघारे ॥

ये न चिन्तयन्ति स्म शतसहस्राणि (युद्धकम्) बाहून्, ये शतसहस्राणि वीरशत्रून् निर्मूलयन्ति स्म,

ਕੋਟਨ ਸੇ ਜਿਨ ਕੇ ਤਨ ਰਾਜਿਤ ਬਾਸਵ ਸੌ ਕਬਹੂੰ ਨਹਿ ਹਾਰੇ ॥
कोटन से जिन के तन राजित बासव सौ कबहूं नहि हारे ॥

दुर्गसदृशशरीरा ये नष्टा (देव) इन्द्रापि कदाचन।

ਰੋਸ ਭਰੇ ਨ ਫਿਰੇ ਰਨ ਤੇ ਤਨ ਬੋਟਿਨ ਲੈ ਨਭ ਗੀਧ ਪਧਾਰੇ ॥
रोस भरे न फिरे रन ते तन बोटिन लै नभ गीध पधारे ॥

तेषां शरीराणि गृध्रैः खादितानि स्यात्, परन्तु युद्धक्षेत्रात् कदापि न निवृत्ताः,

ਤੇ ਨ੍ਰਿਪ ਘੂਮਿ ਗਿਰੇ ਰਨ ਭੂਮਿ ਸੁ ਕਾਲੀ ਕੇ ਕੋਪ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਕੇ ਮਾਰੇ ॥੧੯॥
ते न्रिप घूमि गिरे रन भूमि सु काली के कोप क्रिपान के मारे ॥१९॥

कलिखड्गेन छिन्नाः, तादृशाः रजाः रणस्थले समतलाः पतिताः । (१९) ९.

ਅੰਜਨ ਸੇ ਤਨ ਉਗ੍ਰ ਉਦਾਯੁਧੁ ਧੂਮਰੀ ਧੂਰਿ ਭਰੇ ਗਰਬੀਲੇ ॥
अंजन से तन उग्र उदायुधु धूमरी धूरि भरे गरबीले ॥

ये वीरदेहाः सदा दर्पेण आरोहन्ति स्म ।

ਚੌਪਿ ਚੜੇ ਚਹੂੰ ਓਰਨ ਤੇ ਚਿਤ ਭੀਤਰਿ ਚੌਪਿ ਚਿਰੇ ਚਟਕੀਲੇ ॥
चौपि चड़े चहूं ओरन ते चित भीतरि चौपि चिरे चटकीले ॥

उत्साहं प्राप्य ते चतुर्दिक्षु युद्धाय आगताः ।

ਧਾਵਤ ਤੇ ਧੁਰਵਾ ਸੇ ਦਸੋ ਦਿਸਿ ਤੇ ਝਟ ਦੈ ਪਟਕੈ ਬਿਕਟੀਲੇ ॥
धावत ते धुरवा से दसो दिसि ते झट दै पटकै बिकटीले ॥

ते अनिर्वचनीयाः योद्धाः सर्वतः रजःतूफान इव अभिभूताः।

ਰੌਰ ਪਰੇ ਰਨ ਰਾਜਿਵ ਲੋਚਨ ਰੋਸ ਭਰੇ ਰਨ ਸਿੰਘ ਰਜੀਲੇ ॥੨੦॥
रौर परे रन राजिव लोचन रोस भरे रन सिंघ रजीले ॥२०॥

ते च क्रोधेन उड्डीयमानाः सुन्दराः नायकाः युद्धं प्रति प्रस्थिताः।(20)

ਕੋਟਿਨ ਕੋਟ ਸੌ ਚੋਟ ਪਰੀ ਨਹਿ ਓਟ ਕਰੀ ਭਏ ਅੰਗ ਨ ਢੀਲੇ ॥
कोटिन कोट सौ चोट परी नहि ओट करी भए अंग न ढीले ॥

ते रजःवर्णाः रजसा ओतप्रोताः इस्पातसमतीक्ष्णाः च पलायिताः आसन् ।

ਜੇ ਨਿਪਟੇ ਅਕਟੇ ਭਟ ਤੇ ਚਟ ਦੈ ਛਿਤ ਪੈ ਪਟਕੇ ਗਰਬੀਲੇ ॥
जे निपटे अकटे भट ते चट दै छित पै पटके गरबीले ॥

कृष्णपर्वतानि स्थूलानि, लोहकोटविभूषितानि च मत्तानि ।

ਜੇ ਨ ਹਟੇ ਬਿਕਟੇ ਭਟ ਕਾਹੂ ਸੌ ਤੇ ਚਟ ਦੈ ਚਟਕੇ ਚਟਕੀਲੇ ॥
जे न हटे बिकटे भट काहू सौ ते चट दै चटके चटकीले ॥

(कविः वदति,) 'ये सर्वशक्तिमान् ईश्वरेण सह युद्धं कर्तुं सज्जाः क्रुद्धाः राक्षसाः भूमौ क्षिप्ताः।'

ਗੌਰ ਪਰੇ ਰਨ ਰਾਜਿਵ ਲੋਚਨ ਰੋਸ ਭਰੇ ਰਨ ਸਿੰਘ ਰਜੀਲੇ ॥੨੧॥
गौर परे रन राजिव लोचन रोस भरे रन सिंघ रजीले ॥२१॥

ये पूर्वं रणक्षेत्रेषु सिंह इव गर्जन्ति स्म । '(२२) ९.

ਧੂਮਰੀ ਧੂਰਿ ਭਰੇ ਧੁਮਰੇ ਤਨ ਧਾਏ ਨਿਸਾਚਰ ਲੋਹ ਕਟੀਲੇ ॥
धूमरी धूरि भरे धुमरे तन धाए निसाचर लोह कटीले ॥

अविकल्प्ये शिखरसमये विकृष्यमाणानां राक्षसानां प्रादुर्भावेन ताडितः अदृश्यः दुन्दुभिः ।

ਮੇਚਕ ਪਬਨ ਸੇ ਜਿਨ ਕੇ ਤਨ ਕੌਚ ਸਜੇ ਮਦਮਤ ਜਟੀਲੇ ॥
मेचक पबन से जिन के तन कौच सजे मदमत जटीले ॥

ये दम्भेन पूरिताः आसन्। धनुर्निर्गतैर्बाणैरपि न शमिताः शरीराणि यस्य ।

ਰਾਮ ਭਨੈ ਅਤਿ ਹੀ ਰਿਸਿ ਸੋ ਜਗ ਨਾਇਕ ਸੌ ਰਨ ਠਾਟ ਠਟੀਲੇ ॥
राम भनै अति ही रिसि सो जग नाइक सौ रन ठाट ठटीले ॥

यदा जगतः माता (भगौतिः) क्रोधेन अधः पश्यति स्म, तदा ते सर्वे तेजस्वीः शिरः छित्त्वा पृथिव्यां क्षिप्ताः।

ਤੇ ਝਟ ਦੈ ਪਟਕੇ ਛਿਤ ਪੈ ਰਨ ਰੌਰ ਪਰੇ ਰਨ ਸਿੰਘ ਰਜੀਲੇ ॥੨੨॥
ते झट दै पटके छित पै रन रौर परे रन सिंघ रजीले ॥२२॥

ते सर्वे न कम्पिताः सिंहवत् सजगाः पद्मलोचनाः।(23)

ਬਾਜਤ ਡੰਕ ਅਤੰਕ ਸਮੈ ਲਖਿ ਦਾਨਵ ਬੰਕ ਬਡੇ ਗਰਬੀਲੇ ॥
बाजत डंक अतंक समै लखि दानव बंक बडे गरबीले ॥

अविकल्प्ये शिखरसमये विकृष्यमाणानां राक्षसानां प्रादुर्भावेन ताडितः अदृश्यः दुन्दुभिः ।

ਛੂਟਤ ਬਾਨ ਕਮਾਨਨ ਕੇ ਤਨ ਕੈ ਨ ਭਏ ਤਿਨ ਕੇ ਤਨ ਢੀਲੇ ॥
छूटत बान कमानन के तन कै न भए तिन के तन ढीले ॥

ये दम्भेन पूरिताः आसन्। धनुर्निर्गतैर्बाणैरपि न शमिताः शरीराणि यस्य ।

ਤੇ ਜਗ ਮਾਤ ਚਿਤੈ ਚਪਿ ਕੈ ਚਟਿ ਦੈ ਛਿਤ ਪੈ ਚਟਕੇ ਚਟਕੀਲੇ ॥
ते जग मात चितै चपि कै चटि दै छित पै चटके चटकीले ॥

यदा जगतः माता (भगौतिः) क्रोधेन अधः पश्यति स्म, तदा ते सर्वे तेजस्वीः शिरः छित्त्वा पृथिव्यां क्षिप्ताः।

ਰੌਰ ਪਰੇ ਰਨ ਰਾਜਿਵ ਲੋਚਨ ਰੋਸ ਭਰੇ ਰਨ ਸਿੰਘ ਰਜੀਲੇ ॥੨੩॥
रौर परे रन राजिव लोचन रोस भरे रन सिंघ रजीले ॥२३॥

ते सर्वे न कम्पिताः सिंहवत् सजगाः पद्मलोचनाः।(23)

ਜੰਗ ਜਗੇ ਰਨ ਰੰਗ ਸਮੈ ਅਰਿਧੰਗ ਕਰੇ ਭਟ ਕੋਟਿ ਦੁਸੀਲੇ ॥
जंग जगे रन रंग समै अरिधंग करे भट कोटि दुसीले ॥

तस्मिन् निर्णायकयुद्धे शतशः सहस्राणि नायकानां (शरीराणि) द्विधा विच्छिन्नानि आसन् ।

ਰੁੰਡਨ ਮੁੰਡ ਬਿਥਾਰ ਘਨੇ ਹਰ ਕੌ ਪਹਿਰਾਵਤ ਹਾਰ ਛਬੀਲੇ ॥
रुंडन मुंड बिथार घने हर कौ पहिरावत हार छबीले ॥

अलङ्कारमालाः शिवं परितः स्थापिताः,

ਧਾਵਤ ਹੈ ਜਿਤਹੀ ਤਿਤਹੀ ਅਰਿ ਭਾਜਿ ਚਲੇ ਕਿਤਹੀ ਕਰਿ ਹੀਲੇ ॥
धावत है जितही तितही अरि भाजि चले कितही करि हीले ॥

दुर्गा यत्र यत्र गता तत्र शत्रवः पङ्गुनिमित्तैः पार्ष्णिभ्यां गच्छन्ति स्म ।

ਰੌਰ ਪਰੇ ਰਨ ਰਾਵਿਜ ਲੋਚਨ ਰੋਸ ਭਰੇ ਰਨ ਸਿੰਘ ਰਜੀਲੇ ॥੨੪॥
रौर परे रन राविज लोचन रोस भरे रन सिंघ रजीले ॥२४॥

ते सर्वे न कम्पिताः सिंहवत् सजगाः पद्मलोचनाः ॥२४॥

ਸੁੰਭ ਨਿਸੁੰਭ ਤੇ ਆਦਿਕ ਸੂਰ ਸਭੇ ਉਮਡੇ ਕਰਿ ਕੋਪ ਅਖੰਡਾ ॥
सुंभ निसुंभ ते आदिक सूर सभे उमडे करि कोप अखंडा ॥

सुन्भनिसुन्भदयः वीराः क्रोधेन उड्डीयन्ते स्म दुर्जयः |

ਕੌਚ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਕਮਾਨਨ ਬਾਨ ਕਸੇ ਕਰ ਧੋਪ ਫਰੀ ਅਰੁ ਖੰਡਾ ॥
कौच क्रिपान कमानन बान कसे कर धोप फरी अरु खंडा ॥

लोहकोटधारिणः खड्गधनुषः कवचाः हस्तेषु धारयन्ति स्म ।