पुरुषस्य (मनस्य) द्वितीयगुरुत्वेन स्वीकारस्य समाप्तिः।
अधुना मकरेण तृतीयगुरुत्वेन स्वीकारस्य वर्णनं आरभ्यते
चौपाई
मार्गः (दत्तः) चतुर्विंशति गुरुं गृहीतवान्,
दत्तेन यथा चतुर्विंशतिगुरुः स्वीकरोति स्म तत् न शृणुत
दत्तः एकं मकरकं ('मकरका') दृष्टवान् ।
मकरकं दृष्ट्वा मनसि प्रतिबिम्बितवान्।176।
मनसि एतादृशं विचारं कृतवान्
मनसा चिन्तयन् एवम् उक्तवान् – “अहं मम तृतीयगुरुं मन्ये
(यथाऽयं मकरकः यदा) प्रेमसूत्रसूत्रं प्रसारयेत्
यदा प्रेमसूत्रं प्रसृतं भविष्यति तदा केवलं भगवान् (नाथनिरंजन-अव्यक्तब्रह्म) एव साक्षात्कृतः भविष्यति”177.
(अङ्कुरः जाले आत्मानं पश्यति) यथा (जिग्यासुः) आत्मानं (अन्तर्गतं) पश्यति।
अथ गुरोः आध्यात्मिकरूपं अन्तःतः दृश्यते।
(यदा) एकं त्यक्त्वा (मनः) अन्यत्र न धाविष्यति,
यदा आत्मनः कल्पितः भविष्यति आत्मनः अन्तः आत्मा-गुरुः स्पृष्टः भविष्यति, मनः च एकं त्यक्त्वा अन्यत्र न गमिष्यति, तदा केवलं परमतत्त्वं साक्षात्कृतं भविष्यति।178।
एकं रूपं एकत्वेन स्वीकुरुत
द्वैतप्रेमं च मा पश्यतु।
एकस्य कामं त्यक्त्वा अन्यस्य धावनं मा कुरु,
यदा एकस्य रूपं एकत्वेन मन्तव्यं दृष्टं च भविष्यति न च अन्यः विचारः मनसि आगत्य एकं उद्देश्यं स्वस्य पुरतः स्थापयति तदा मनः अन्यत्र न धावति, तदा भगवान् (नाथ निरंजन---अव्यक्तं ब्रह्म)। १७९.
स्वरूपे (शरीरे) एव स्वरूपं अवशोषयतु।
एकं रसं त्यक्त्वा अन्येषु (रसेषु) न लीनः।
(सः) परमात्मनि (सः) ध्यानं स्थापयेत्, २.
यदा विलयः एकस्मिन् एव भविष्यति तथा च मनः अन्यस्मिन् कस्मिन् अपि न व्याकुलं भविष्यति एकं स्वीकृत्य केवलं परमतत्त्वं ध्यायति तदा प्रभुं ( नाथ निरंजन-अव्यक्तब्राह्मणम्) १८० साक्षात्करोति
(एवं) तृतीयः गुरुः मकरकं स्वीकृतवान्
मकरकं तृतीयगुरुं स्वीकृत्य गौरवशालिनः दत्तः अग्रे गतः
तस्यार्थः एवं हृदये कल्पितः,
अतीव प्रसन्नः सन् तेषां अभिप्रायं हृदये गृहीत्वा अग्रे गतः।१८१।
तृतीयगुरुत्वेन स्पाइडरस्य स्वीकारस्य समाप्तिः।
अधुना चतुर्थगुरुक्रेनस्य वर्णनं आरभ्यते।
चौपाई
यदा दत्तगुरुः अग्रे गतः, तदा
यदा दत्तः अग्रे गतः, ततः मत्स्यसमूहं दृष्ट्वा ध्यानशीलं क्रेनं प्रति दृष्टवान्
सः श्वेतवर्णः, अतीव सावधानः च अस्ति ।
अत्यन्तशुक्लानि अङ्गानि तं दृष्ट्वा सर्वे मौनदर्शिनः लज्जाम् अनुभवन्ति स्म।१८२।
यथा यथा मत्स्यः (बगुला ग्रहीतुं) एकाग्रः भवति,
क्रेनेन यत् ध्यानं प्रेक्ष्यते स्म, तत् मत्स्यध्यानत्वात् तस्य नाम लज्जाजनकं कृतवान्
यथा सः सम्यक् अवलोकयति,
ध्यानं सुसुन्दरं मौनेन च मुनिप्रीचयन् ॥१८३॥
(यदि) एतादृशं ध्यानं ईश्वरं (प्राप्ति) प्रयुज्यते,
तस्य भगवतः कृते तादृशं ध्यानत्वं यदि लक्ष्यते तर्हि सः तथैव साक्षात्करोति
मत्स्यग्रहणं (बगुला) दृष्ट्वा दत्तस्य हृदयं ईर्ष्याम् अभवत् ।
क्रेनं दृष्ट्वा दत्तः तस्य प्रति मोहितः सन् तं चतुर्थगुरुत्वेन स्वीकृतवान्।१८४।
क्रेनस्य चतुर्थगुरुत्वेन स्वीकारस्य वर्णनस्य समाप्तिः।
अधुना पञ्चमस्य गुरुस्य टॉम बिडालस्य वर्णनं आरभ्यते
चौपाई
श्रेष्ठ मुनिदत्तः अग्रे अगच्छत्
दत्तो मुनिराजः शिरसि जटाकुण्डलं कृत्वा अग्रे गतः
अग्रे गत्वा सः एकं विधेयकं दृष्टवान्,