श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 1061


ਜੋਬਨ ਖਾ ਤਹ ਬੀਰ ਬੁਲਾਏ ॥
जोबन खा तह बीर बुलाए ॥

जोबन् खानः स्वस्य योद्धान् आहूतवान्

ਬੈਠਿ ਬੈਠਿ ਕਰਿ ਮੰਤ੍ਰ ਪਕਾਏ ॥
बैठि बैठि करि मंत्र पकाए ॥

उपविश्य च परामर्शं कृतवान्

ਕਵਨ ਉਪਾਇ ਆਜੁ ਹ੍ਯਾਂ ਕੀਜੈ ॥
कवन उपाइ आजु ह्यां कीजै ॥

अद्य अस्माभिः अत्र किं युक्तिः कर्तव्या ?

ਜਾ ਤੇ ਦੁਰਗ ਤੋਰਿ ਕਰਿ ਦੀਜੈ ॥੫॥
जा ते दुरग तोरि करि दीजै ॥५॥

येन दुर्गं भग्नं कर्तुं शक्यते। ५.

ਬਲਵੰਡ ਖਾਨ ਸੈਨ ਸੰਗ ਲਿਯੋ ॥
बलवंड खान सैन संग लियो ॥

बलवन्दखानः सैन्यं स्वेन सह नीतवान्

ਤਵਨ ਦੁਰਗ ਪਰ ਹਲਾ ਕਿਯੋ ॥
तवन दुरग पर हला कियो ॥

तत् दुर्गं च आक्रमितवान्।

ਗੜ ਕੇ ਲੋਗ ਤੀਰ ਤੇ ਜਾਈ ॥
गड़ के लोग तीर ते जाई ॥

जनाः दुर्गस्य समीपं गतवन्तः

ਮਾਰਿ ਮਾਰਿ ਕਰਿ ਕੂਕਿ ਸੁਨਾਈ ॥੬॥
मारि मारि करि कूकि सुनाई ॥६॥

मार लौ' इति 'मार लौ' इति उद्घोषितवान् । ६.

ਗੋਲੀ ਅਧਿਕ ਦੁਰਗ ਤੇ ਛੂਟੀ ॥
गोली अधिक दुरग ते छूटी ॥

दुर्गात् बहवः गोलिकाः प्रक्षिप्ताः

ਬਹੁਤ ਸੂਰਮਨਿ ਮੂੰਡੀ ਫੂਟੀ ॥
बहुत सूरमनि मूंडी फूटी ॥

अनेकानां च योद्धानां शिरसा विदीर्णाः।

ਗਿਰਿ ਗਿਰਿ ਗਏ ਬੀਰ ਰਨ ਮਾਹੀ ॥
गिरि गिरि गए बीर रन माही ॥

युद्धे वीराः पतिताः

ਤਨ ਮੈ ਰਹੀ ਨੈਕ ਸੁਧਿ ਨਾਹੀ ॥੭॥
तन मै रही नैक सुधि नाही ॥७॥

न च शरीरेषु किञ्चित् अपि प्रादुर्भावः आसीत्। ७.

ਭੁਜੰਗ ਛੰਦ ॥
भुजंग छंद ॥

भुजङ्ग श्लोकः १.

ਕਹੂੰ ਬਾਜ ਜੂਝੇ ਕਹੂੰ ਰਾਜ ਮਾਰੇ ॥
कहूं बाज जूझे कहूं राज मारे ॥

क्वचित् अश्वाः युध्यन्ति क्वचित् नृपाः हताः |

ਕਹੂੰ ਤਾਜ ਬਾਜੀਨ ਕੇ ਸਾਜ ਡਾਰੇ ॥
कहूं ताज बाजीन के साज डारे ॥

कुत्रचित् किरीटाः अश्वपाटाः च पतिताः।

ਕਿਤੇ ਛੋਰ ਛੇਕੇ ਕਿਤੇ ਛੈਲ ਮੋਰੇ ॥
किते छोर छेके किते छैल मोरे ॥

कुत्रचित् (योद्धा) विद्धाः, केचन युवकाः विवर्तिताः।

ਕਿਤੇ ਛਤ੍ਰ ਧਾਰੀਨ ਕੇ ਛਤ੍ਰ ਤੋਰੇ ॥੮॥
किते छत्र धारीन के छत्र तोरे ॥८॥

छत्रछत्राः कुत्रचित् भग्नाः भवन्ति।8.

ਲਗੇ ਜ੍ਵਾਨ ਗੋਲੀਨ ਕੇ ਖੇਤ ਜੂਝੇ ॥
लगे ज्वान गोलीन के खेत जूझे ॥

गोलिकाकारणात् कति युवकाः युद्धक्षेत्रे मारिताः।

ਚਲੇ ਭਾਜਿ ਕੇਤੇ ਨਹੀ ਜਾਤ ਬੂਝੇ ॥
चले भाजि केते नही जात बूझे ॥

कति पलायिताः, (ते) गणयितुं न शक्यन्ते।

ਭਰੇ ਲਾਜ ਕੇਤੇ ਹਠੀ ਕੋਪਿ ਢੂਕੇ ॥
भरे लाज केते हठी कोपि ढूके ॥

कति लॉजाः हठक्रोधपूर्णाः सन्ति।

ਚਹੂੰ ਓਰ ਤੇ ਮਾਰ ਹੀ ਮਾਰ ਕੂਕੇ ॥੯॥
चहूं ओर ते मार ही मार कूके ॥९॥

चतुर्भिः पक्षैः 'मारो मारो' इति उद्घोषयन्ति। ९.

ਚਹੂੰ ਓਰ ਗਾੜੇ ਗੜੈ ਘੇਰਿ ਆਏ ॥
चहूं ओर गाड़े गड़ै घेरि आए ॥

चतुर्णां पार्श्वाद् दुर्गं दृढतया परितः कृतम् अस्ति ।

ਹਠੀ ਖਾਨ ਕੋਪੇ ਲੀਏ ਸੈਨ ਘਾਏ ॥
हठी खान कोपे लीए सैन घाए ॥

हटिलेखानः क्रोधपूर्णसेनायाः सह भग्नः अस्ति।

ਇਤੇ ਸੂਰ ਸੋਹੈ ਉਤੈ ਵੈ ਬਿਰਾਜੈ ॥
इते सूर सोहै उतै वै बिराजै ॥

अत्र नायकाः अलङ्कुर्वन्ति तत्र च उपविशन्ति

ਮੰਡੇ ਕ੍ਰੋਧ ਕੈ ਕੈ ਨਹੀ ਪੈਗ ਭਾਜੇ ॥੧੦॥
मंडे क्रोध कै कै नही पैग भाजे ॥१०॥

क्रोधपूर्णाः च पदमेकमपि न धावन्ति। १०.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਛੋਰਿ ਖੇਤ ਪਗ ਨ ਟਰੇ ਭਿਰੇ ਸੂਰਮਾ ਚਾਇ ॥
छोरि खेत पग न टरे भिरे सूरमा चाइ ॥

योद्धा (युद्धक्षेत्रं विहाय) एकं पदमपि न कृत्वा पूर्णबलेन युद्धं कुर्वन् आसीत् ।

ਦਸੋ ਦਿਸਨ ਗਾਡੇ ਗੜਹਿ ਘੇਰਿ ਲਿਯੋ ਭਟ ਆਇ ॥੧੧॥
दसो दिसन गाडे गड़हि घेरि लियो भट आइ ॥११॥

दशदिशाद् योधाः आगत्य दुर्गं परिवृतवन्तः | ११.

ਭੁਜੰਗ ਛੰਦ ॥
भुजंग छंद ॥

भुजङ्ग श्लोकः १.

ਕਿਤੇ ਗੋਲਿ ਗੋਲਾ ਮਹਾ ਬਾਨ ਛੋਰੇ ॥
किते गोलि गोला महा बान छोरे ॥

क्वचित् गोलिकां निपातयन्ति स्म, शूराणि च बाणानि निपातयन्ति स्म ।

ਕਿਤੇ ਗਰਬ ਧਾਰੀਨ ਕੇ ਗਰਬ ਤੋਰੇ ॥
किते गरब धारीन के गरब तोरे ॥

कुत्रचित् अभिमानिनां ग्रुब्स् भग्नाः भवन्ति स्म।

ਪਰੀ ਮਾਰਿ ਭਾਰੀ ਕਹਾ ਲੌ ਬਖਾਨੋ ॥
परी मारि भारी कहा लौ बखानो ॥

अहं बहु आहतः अभवम्, यावत् वर्णयितुं शक्नोमि।

ਉਡੀ ਜਾਨ ਮਾਖੀਰੁ ਕੀ ਮਾਖਿ ਮਾਨੋ ॥੧੨॥
उडी जान माखीरु की माखि मानो ॥१२॥

(इव आसीत्) मधुमक्षिकाः इव उड्डीयन्ते स्म। १२.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਬਜ੍ਰ ਬਾਨ ਬਿਛੂਅਨ ਭਏ ਬੀਰ ਲਰੇ ਰਨ ਮੰਡ ॥
बज्र बान बिछूअन भए बीर लरे रन मंड ॥

योद्धाः बज्रबाणवृश्चिकैः सह युद्धक्षेत्रे युद्धं कुर्वन्ति स्म ।

ਲਗੀ ਤੁਪਕ ਕੀ ਉਰ ਬਿਖੈ ਜੂਝੇ ਖਾ ਬਲਵੰਡ ॥੧੩॥
लगी तुपक की उर बिखै जूझे खा बलवंड ॥१३॥

वक्षसि बन्दुकस्य गोलिकापातेन बलवन्दखानस्य मृत्युः अभवत् । १३.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਬਲਵੰਡ ਖਾ ਜਬ ਹੀ ਰਨ ਜੂਝੇ ॥
बलवंड खा जब ही रन जूझे ॥

बलवन्दखानः युद्धक्षेत्रे एव मारितः

ਔ ਭਟ ਮੁਏ ਜਾਤ ਨਹਿ ਬੂਝੇ ॥
औ भट मुए जात नहि बूझे ॥

अज्ञाततरं च, कति योद्धाः मारिताः।

ਭਜੇ ਸੁਭਟ ਆਵਤ ਭਏ ਤਹਾ ॥
भजे सुभट आवत भए तहा ॥

तत्र योद्धाः धावन्तः आगताः

ਜੋਬਨ ਖਾਨ ਖੇਤ ਮੈ ਜਹਾ ॥੧੪॥
जोबन खान खेत मै जहा ॥१४॥

यत्र जोबन् खानः युद्धं कुर्वन् आसीत्। १४.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਬਲਵੰਡ ਖਾ ਕੋ ਸੁਨਿ ਮੁਏ ਸੰਕਿ ਰਹੇ ਸਭ ਸੂਰ ॥
बलवंड खा को सुनि मुए संकि रहे सभ सूर ॥

बलवन्दखानस्य मृत्योः विषये श्रुत्वा सर्वे योद्धाः शङ्किताः अभवन् ।

ਬਿਨ ਸ੍ਰਯਾਰੇ ਸੀਤਲ ਭਏ ਖਾਏ ਜਨਕ ਕਪੂਰ ॥੧੫॥
बिन स्रयारे सीतल भए खाए जनक कपूर ॥१५॥

अज्वरं विना शीता भूत्वा कर्पूरभक्षणमिव (ते)। १५.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अडिगः : १.

ਚਪਲ ਕਲਾ ਜੋਬਨ ਖਾ ਜਬੈ ਨਿਹਾਰਿਯੋ ॥
चपल कला जोबन खा जबै निहारियो ॥

चपल कला यदा जोबन् खानं दृष्टवान्

ਗਿਰੀ ਧਰਨਿ ਮੁਰਛਾਇ ਕਾਮ ਸਰ ਮਾਰਿਯੋ ॥
गिरी धरनि मुरछाइ काम सर मारियो ॥

अतः कामबाणं खादित्वा भूमौ मूर्च्छिता पतिता ।

ਪਤ੍ਰੀ ਲਿਖੀ ਬਨਾਇ ਬਿਸਿਖ ਸੌ ਬਾਧਿ ਕਰਿ ॥
पत्री लिखी बनाइ बिसिख सौ बाधि करि ॥

सः पत्रं लिखित्वा बाणेन बद्धवान्