श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 1258


ਜਬ ਵਹੁ ਬ੍ਯਾਹਿ ਤਾਹਿ ਲੈ ਗਯੋ ॥
जब वहु ब्याहि ताहि लै गयो ॥

यदा सः तां विवाहितवान्

ਨਿਜੁ ਸਦਨਨ ਲੈ ਪ੍ਰਾਪਤਿ ਭਯੋ ॥
निजु सदनन लै प्रापति भयो ॥

गृहीत्वा च स्वगृहं प्राप्तवान्।

ਏਕ ਪੁਰਖ ਤਿਨ ਨਾਰਿ ਨਿਹਾਰਾ ॥
एक पुरख तिन नारि निहारा ॥

(तथा) सा स्त्री पुरुषं दृष्टवती

ਜਾ ਕੀ ਸਮ ਨਹਿ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰਾ ॥੪॥
जा की सम नहि राज कुमारा ॥४॥

तस्य सदृशः राजकुमारः नासीत् । ४.

ਨਿਰਖਤ ਤਾਹਿ ਲਗਨ ਤਿਹ ਲਗੀ ॥
निरखत ताहि लगन तिह लगी ॥

तं दृष्ट्वा तस्य ध्यानं प्राप्तम् ।

ਨੀਦ ਭੂਖਿ ਤਬ ਹੀ ਤੇ ਭਗੀ ॥
नीद भूखि तब ही ते भगी ॥

निद्रालुः क्षुधा सद्यः अगच्छत्।

ਪਠੈ ਸਹਚਰੀ ਤਾਹਿ ਬੁਲਾਵੈ ॥
पठै सहचरी ताहि बुलावै ॥

सखी तं प्रेषयति स्म, आह्वयति स्म च

ਕਾਮ ਭੋਗ ਰੁਚਿ ਮਾਨ ਕਮਾਵੈ ॥੫॥
काम भोग रुचि मान कमावै ॥५॥

सा च तस्य सह रुचिपूर्वकं क्रीडति स्म। ५.

ਸੰਗ ਤਾ ਕੇ ਬਹੁ ਬਧਾ ਸਨੇਹਾ ॥
संग ता के बहु बधा सनेहा ॥

तस्याः प्रति तस्य स्नेहः बहु वर्धितः

ਰਾਝਨ ਔਰ ਹੀਰ ਕੋ ਜੇਹਾ ॥
राझन और हीर को जेहा ॥

यथा हीरः रन्झे च।

ਬੀਰਜ ਕੇਤ ਕਹ ਯਾਦਿ ਨ ਲ੍ਯਾਵੈ ॥
बीरज केत कह यादि न ल्यावै ॥

धीरजः (पतिं) केतुम् अपि न स्मरति स्म

ਧਰਮ ਭ੍ਰਾਤ ਕਹਿ ਤਾਹਿ ਬੁਲਾਵੈ ॥੬॥
धरम भ्रात कहि ताहि बुलावै ॥६॥

सा च तं (परं पुरुषं) धर्मभ्राता इति आह्वयति स्म। ६.

ਭੇਦ ਸਸੁਰ ਕੇ ਲੋਗ ਨ ਜਾਨੈ ॥
भेद ससुर के लोग न जानै ॥

सुहरे गृहस्य जनाः भेदं न अवगच्छन्ति स्म

ਧਰਮ ਭ੍ਰਾਤ ਤਿਹ ਤ੍ਰਿਯ ਪਹਿਚਾਨੈ ॥
धरम भ्रात तिह त्रिय पहिचानै ॥

तस्यां च धर्मभ्रातरं (तं) मत्वा।

ਭੇਦ ਅਭੇਦ ਨ ਮੂਰਖ ਲਹਹੀ ॥
भेद अभेद न मूरख लहही ॥

(ते) मूर्खाः भेदं न अवगच्छन्ति स्म।

ਭ੍ਰਾਤਾ ਜਾਨ ਕਛੂ ਨਹਿ ਕਹਹੀ ॥੭॥
भ्राता जान कछू नहि कहही ॥७॥

भ्रातरं मन्यन्ते स्म न किमपि वदन्ति स्म।7.

ਇਕ ਦਿਨ ਤ੍ਰਿਯ ਇਹ ਭਾਤਿ ਉਚਾਰਾ ॥
इक दिन त्रिय इह भाति उचारा ॥

एकदा सा महिला एवं उक्तवती।

ਨਿਜੁ ਪਤਿ ਕੌ ਦੈ ਕੈ ਬਿਖੁ ਮਾਰਾ ॥
निजु पति कौ दै कै बिखु मारा ॥

विषेण भर्तारं हत्वा।

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਸੌ ਰੋਦਨ ਕਰੈ ॥
भाति भाति सौ रोदन करै ॥

भन्त भन्तः रोदिति स्म

ਲੋਗ ਲਖਤ ਸਿਰ ਕੇਸ ਉਪਰੈ ॥੮॥
लोग लखत सिर केस उपरै ॥८॥

उद्धृत्य च शिरस्य केशान् प्रजानां दृष्ट्या। ८.

ਅਬ ਮੈ ਧਾਮ ਕਵਨ ਕੇ ਰਹੋ ॥
अब मै धाम कवन के रहो ॥

(वक्तुं आरब्धवान्) इदानीं कस्य गृहे स्थातव्यम्?

ਮੈ ਪਿਯ ਸਬਦ ਕਵਨ ਸੌ ਕਹੋ ॥
मै पिय सबद कवन सौ कहो ॥

कस्मै च 'प्रिय' इति शब्दं सम्बोधयामि ?

ਨ੍ਯਾਇ ਨਹੀ ਹਰਿ ਕੇ ਘਰਿ ਭੀਤਰਿ ॥
न्याइ नही हरि के घरि भीतरि ॥

ईश्वरस्य गृहे न्यायः नास्ति।

ਇਹ ਗਤਿ ਕਰੀ ਮੋਰਿ ਅਵਨੀ ਤਰ ॥੯॥
इह गति करी मोरि अवनी तर ॥९॥

(सः) मम पृथिव्यां एषा स्थितिं कृतवान्। ९.

ਗ੍ਰਿਹ ਕੋ ਦਰਬ ਸੰਗ ਕਰਿ ਲੀਨਾ ॥
ग्रिह को दरब संग करि लीना ॥

सः गृहस्य सर्वं धनं स्वेन सह नीतवान्

ਮਿਤ੍ਰਹਿ ਸੰਗ ਪਯਾਨਾ ਕੀਨਾ ॥
मित्रहि संग पयाना कीना ॥

मित्रेण च प्रस्थितः।

ਧਰਮ ਭਾਇ ਜਾ ਕੌ ਕਰਿ ਭਾਖਾ ॥
धरम भाइ जा कौ करि भाखा ॥

यः धर्मभ्राख्यः आसीत्, २.

ਇਹ ਛਲ ਨਾਥ ਧਾਮ ਕਰਿ ਰਾਖਾ ॥੧੦॥
इह छल नाथ धाम करि राखा ॥१०॥

(सः) अनेन युक्त्या तं गृहस्वामीं कृतवान्। १०.

ਲੋਗ ਸਭੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਉਚਾਰਾ ॥
लोग सभै इह भाति उचारा ॥

सर्वे एवम् वदन्ति

ਆਪੁ ਬਿਖੈ ਮਿਲਿ ਕਰਤ ਬਿਚਾਰਾ ॥
आपु बिखै मिलि करत बिचारा ॥

एकत्र च चिन्तयन्तु।

ਕਹਾ ਕਰੈ ਇਹ ਨਾਰਿ ਬਿਚਾਰੀ ॥
कहा करै इह नारि बिचारी ॥

अस्याः स्त्रिया किं चिन्तनीयम् ?

ਜਾ ਕੀ ਦੈਵ ਐਸ ਗਤਿ ਧਾਰੀ ॥੧੧॥
जा की दैव ऐस गति धारी ॥११॥

यस्मै ईश्वरेण एतादृशी स्थितिः कृता। ११.

ਤਾ ਤੇ ਲੈ ਸਭ ਹੀ ਧਨ ਧਾਮਾ ॥
ता ते लै सभ ही धन धामा ॥

अतः गृहस्य सर्वं धनं गृहाण

ਅਪੁਨੇ ਗਈ ਭਾਇ ਕੇ ਬਾਮਾ ॥
अपुने गई भाइ के बामा ॥

भ्रातुः भार्यायाः समीपं गतः अस्ति।

ਭੇਦ ਅਭੇਦ ਨ ਸਕਤ ਬਿਚਰਿ ਕੈ ॥
भेद अभेद न सकत बिचरि कै ॥

(कोऽपि) भेद अभेदं अवगन्तुं न शक्तवान् ।

ਗਈ ਜਾਰ ਕੇ ਨਾਥ ਸੰਘਰਿ ਕੈ ॥੧੨॥
गई जार के नाथ संघरि कै ॥१२॥

(सा नारी) भगवन्तं हत्वा मित्रेण सह प्रस्थिता | १२.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਤੀਨ ਸੌ ਨੌ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੩੦੯॥੫੯੧੨॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे तीन सौ नौ चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥३०९॥५९१२॥अफजूं॥

अत्र श्रीचरितोपख्यानस्य त्रिचरित्रस्य मन्त्री भूप साम्बदस्य ३०९तमं चरित्रं समाप्तं, सर्वं शुभम्।३०९।५९१२। गच्छति

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਪੁਨਿ ਮੰਤ੍ਰੀ ਇਹ ਭਾਤਿ ਉਚਾਰਾ ॥
पुनि मंत्री इह भाति उचारा ॥

तदा मन्त्री उक्तवान् ।

ਸੁਨਹੁ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਜੂ ਬਚਨ ਹਮਾਰਾ ॥
सुनहु न्रिपति जू बचन हमारा ॥

हे राजन ! त्वं मम (अनन्तरं) वचनं शृणु।

ਗਾਰਵ ਦੇਸ ਬਸਤ ਹੈ ਜਹਾ ॥
गारव देस बसत है जहा ॥

यत्र गरावदेशः निवसति।

ਗੌਰ ਸੈਨ ਰਾਜਾ ਥੋ ਤਹਾ ॥੧॥
गौर सैन राजा थो तहा ॥१॥

तत्र गौरसेनो नाम राजा आसीत्। १.

ਸ੍ਰੀ ਰਸ ਤਿਲਕ ਦੇਇ ਤਿਹ ਦਾਰਾ ॥
स्री रस तिलक देइ तिह दारा ॥

तस्य भार्यायाः नाम रासतिलक देई इति ।

ਚੰਦ੍ਰ ਲਿਯੋ ਜਾ ਤੇ ਉਜਿਯਾਰਾ ॥
चंद्र लियो जा ते उजियारा ॥

सोमः तस्मात् स्वस्य प्रकाशं गृहीतवान्।

ਸਾਮੁੰਦ੍ਰਕ ਲਛਨ ਤਾ ਮੈ ਸਬਿ ॥
सामुंद्रक लछन ता मै सबि ॥

सामुन्द्रक (ज्योतिषे लिखितानां स्त्रियाः लक्षणम्) सर्वं तस्याः आसीत् ।

ਛਬਿ ਉਚਾਰ ਤਿਹ ਸਕੈ ਕਵਨ ਕਬਿ ॥੨॥
छबि उचार तिह सकै कवन कबि ॥२॥

कः कविः स्वस्य प्रतिबिम्बस्य विषये गर्वं कर्तुं शक्नोति। २.

ਤਹ ਇਕ ਹੁਤੋ ਸਾਹ ਕੋ ਪੂਤਾ ॥
तह इक हुतो साह को पूता ॥

तत्र राज्ञः पुत्रः, .

ਭੂਤਲ ਕੋ ਜਾਨੁਕ ਪੁਰਹੂਤਾ ॥
भूतल को जानुक पुरहूता ॥

इन्द्र इव पृथिव्यां ।